نابغهٔ نیویورکی فیلم های کمدی و فیلم جدید او

در سال ۱۹۹۸ اتفاق عجیبی برای وودی آلن افتاد پُرکاری او البته, چیز جدیدی نبود در دههٔ ۹۰ و در آن سال, او هشتمین فیلم خود را به نمایش درمی آورد ولی این خطر پیش آمده بود که نکند دارد مخاطبان خود را دلزده می کند و از خود می راند

فیلم آن سال او، شهرت (آدم‌های مشهور) را مدتی بایگانی کردند و فیلم‌های بعدی او نیز با فواصل زیاد و به زور اکران گرفتند و بعد کار به جائی رسید که حتی فیلم ضعیف پایان هالیوودی (۲۰۰۲) اصولاً در بریتانیا به نمایش درنیامد. اگر جزو کسانی بودید که فیلم‌های وودی آلن را فقط در دههٔ ۱۹۹۰ دنبال کرده‌اند، راحت می‌توانستید بسیاری از آنها را از خاطره‌ٔ خود پاک کنید و یکی دو تا از آنها - به‌خصوص شالوده‌شکنی هری - را پای نبوغ کمیک او بگذارید. ولی آلن با آخرین فیلم او ملیندا و ملیندا از ۴۰ سال تجربهٔ کمدی خود استفاده کرده، سری به فیلم‌های بامزهٔ اولیهٔ خود زده و روشنفکری جدی فیلم‌های اخیر او را چاشنی کرده است. بنابراین هم‌زمان با اهداء جایزهٔ یک عمر فعالیت پُرثمر هنری در جریان جشنوارهٔ سن‌سباستین به او (توسط پدر و آلمودوار) ملیندا و ملیندا بهترین فیلمی بوده است که می‌توانسته با خود به آنجا ببرد. (یکی از بخش‌های جنبی جشنوارهٔ ونیز به مرور آثار وودی آلن اختصاص داشت.) آلن موقع دریافت جایزه گفت: ”وقتی گفتند که می‌خواهند جایزهٔ یک عمر فعالیت پرثمر هنری را به من بدهند، با خود فکر کردم که راستش نباید آن را قبول کنم؛ چون، می‌دانید، من واقعاً به چه چیز پرثمری دست یافته‌ام؟ دانشمند یا پزشکی نیستم که داروی شفابخش مهمی را کشف کرده باشد. ولی خب، بعد به فیلم‌هایم فکر کردم و پی بردم که آنها واقعاً دوائی برای ”بی‌خوابی“ هستند؛ بنابراین این جایزه را با وجدان آسوده قبول می‌کنم.“ماجراهای ملیندا و ملیندا در نیویورک محبوب آلن و با صحنه‌ای در یک رستوران آغاز می‌شود؛ جائی که دو تا نویسنده نشسته‌اند و در حال جر و بحث هستند. یکی از آنها معتقد است که حکایت‌های بامزه حقیقت بزرگتری را مطرح می‌کنند و دیگری اعتقاد دارد که تراژدی برتر است و بعد برای تست زدن نظریه آنها دو چرخش و حس و حال متفاوت به ماجرای یک مهمانی شام ناتمام می‌دهند. در یکی از ورسیون‌ها، ملیندا (با نقش‌آفرینی ردها میچل) یک زن جوان عصبی است و در آن دیگری یک زن مجرد بی‌خیال دلچسب است. ولی آلن در هر دوی آنها حضوری حاشیه‌ای دارد و همان کاری را که در آن تخصص دارد، انجام می‌دهد: با شوخ‌طبعی فراوان در باب طبیعت بشری اظهارنظر می‌کند. آلن در مصاحبهٔ مطبوعاتی خود گفت: ”از آنجا که در زمینهٔ کمدی تجربهٔ بیشتری دارم، بنابراین بیشتر هم سر و کلهٔ آن در فیلم‌هایم پیدا می‌شود. اگر قرار بود نقش اصلی را در این فیلم برای خودم انتخاب کنم. نقش همان نویسنده‌ای را بازی می‌کردم که فکر می‌کند طنزنویس خوبی است ولی احساس می‌کند کلید واقعی برای شناختن دنیا، در درام نهفته است. چون این تجربه‌ای است که از نویسنده‌هائی که می‌شناسم - از جمله خودم - کسب کرده‌ام. آنهائی که قطعت کمیک می‌نویسند، به دلایلی، اعتقاد دارند که جوهرهٔ حقیقی زندگی و این دنیا را نویسنده‌های جدی در اختیار ما می‌گذارند حال آن که آرزوی نویسنده‌های جدی، نوشتن قطعات کمیک است.“ که این حرف ما را برمی‌گرداند به جنبه‌های خوب ملیندا و ملیندا: در اینجا برگشتی داریم به فیلم‌های تلخ و شیرینی در مایه‌های هانا و خواهرانش، که به طبع هر کسی خوش نمی‌آمد ولی حالا مربوط به دورهٔ طلائی وودی آلن به‌نظر می‌رسند. در همین مصاحبه آلن اضافه کرد: ”جالب اینجا است که وقتی نویسنده‌های کمیک کارهای جدی می‌کنند، ثمرهٔ کار آنها یک ذره بهتر از نویسنده‌های جدی‌ای است که تجربه‌ای کمیک انجام می‌دهند. و علت آن هم این است که کمدی یک استعداد ناجور و غریب است.راستش هر کسی می‌تواند درام بنویسد. البته کاری نداریم که آنچه می‌نویسد الزاماً قرار نیست چیز خوبی از آب دربیاید. ولی به هر حال هر کسی می‌تواند این کار را انجام بدهد. حال آنکه کمدی ... شما اگر استعداد آن را نداشته باشید، نمی‌توانید کمدی بنویسید. از کجا باید شروع کنید؟ چطور باید یک جوک بسازید؟ به همین خاطر است که شاهد کار و تلاش نویسنده‌های بزرگی هستیم که سعی کرده‌اند یک کار کمیک تحویل دهند و خب، کمدی آنها هم افتضاح از آب درآمده است!“

پنج دورهٔ متفاوت وودی آلن

وودی اولیه (۱۹۷۲-۱۹۶۶): که به دورهٔ ”فیلم‌های اولیهٔ بامزه‌اش“ هم معروف است و آلن در همهٔ آنها در نقش شخصیتی دست و پا چلفتی ظاهر شده است.

بهترین آنها: پولو بردار و فرار کن.

وودی علمی - تخیلی (۱۹۷۳): که در آن آلن لباس پرزرق و برق و لاستیکی می‌پوشد و نقشیک روبات را بازی می‌کند.

نمونهٔ منحصر به فرد: خواب‌آلود

وودی کلاسیک (۱۹۸۶-۱۹۷۵): پیوند کوتاه و مبارکی با دایان کیتون به تعدادی کمدی تلخ و دلچسب منجر شد و دربارهٔ روابط پردردسر زنان و مردان.

بهترین آنها: آنی هال.

وودی جدی (۱۹۹۲-۱۹۸۷): پیوندی طولانی و نحس با میا فارو به یک سلسله درام‌های چخوفی انجامید.

بهترین آنها: شوهران و همسران.

وودی در دست‌انداز (۲۰۰۴-۱۹۹۳): فیلم‌هائی با کیفیت‌های متفاوت؛ بعضی متوسط، بعضی ضعیف ولی همگی لااقل با یک جوک عالی و بامزه.

بهترین آنها: پایان هالیوودی

در تازه‌ترین فیلم وودی آلن که در بریتانیا فیلمبرداری شده و هنوز نامی ندارد. اسکارلت جوهانسون بازی می‌کند. آلن آنچنان از روند کار راضی بوده که ۷ روزه آن را تدوین کرده است.