دعا یا قرائت قرآن؟!

بُرید عجلی می گوید به امام باقر گفتم: کدام یک در نماز فضیلتش بیتشر است: قرائت بسیار یا طول دادن رکوع و سجده؟
آن حضرت فرمود: طول دادن رکوع و سجده در نماز، فضیلت بیشتر دارد. آیا این …

بُرید عجلی می گوید به امام باقر گفتم: کدام یک در نماز فضیلتش بیتشر است: قرائت بسیار یا طول دادن رکوع و سجده؟

آن حضرت فرمود: طول دادن رکوع و سجده در نماز، فضیلت بیشتر دارد. آیا این فرموده خداوند را نشنیده ای که :« فاقرءوا ما تیسّر منه و اقیموا الصلوهٔ؛۱ پس هر چه از آن (قرآن) میسر شد بخوانید و نماز را بر پا دارید»؟.

مقصود از برپا داشتن نماز، طول دادن رکوع و سجده است. گفتم: قرائت بسیار ، فضیلتش بیشتر است یا دعای بسیار؟ آن حضرت فرمود: دعای بسیار، فضیلتش بیشتر است. آیا این سخن خداوند متعال به پیامبرش را نشنیده ای که « قل ما یعبؤبکم ربّی لولا دعاؤکم؛ ۲ بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند».

در حدیث دیگر به نقل از معاویه بن عمار چنین آمده است: به امام صادق (ع) گفتم: دو نفر، همزمان شروع به خواندن نماز می کنند. یکی تلاوت قرآنش بیشتر از دعا کردن اوست و دیگری، دعا کردنش بیتش از تلاوتش است و هر دو ، همزمان، نماز را به پایان می برند کدام فضیلتشان بیشتر است؟

آن حضرت فرمود: هر دو فضیلت دارد. هر دو خوب است. گفتم من هم می دانم هر دو خوب است و هر دو فضیلت دارد آن حضرت فرمود: دعا، فضیلتش بیشتر است. مگر نشنیده ای این سخن خداوند را که :«و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنم ءاخرین؛ و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا پاسختان دهم. همانا کسانی که از عبادت من گردن فرازی می کنند، به زودی با خواری به دوزخ در می آیند»؟!

به خدا سوگند که دعا عبادت است. به خدا سوگند که دعا برتر است. مگر دعا، عبادت نیست؟! به خدا سوگند که دعا عبادت است. به خدا سوگند که آن، عبادت است. مگر دعا قوی ترین عبادت نیست؟! به خدا سوگند که دعا قویترین عبادت است . به خدا سوگند که آن قوی ترین عبادات است. به خدا سوگند که آن قوی ترین عبادات است.۳

نیز عبید بن زراره از امام صادق (ع) می پرسید: دو نفر ، یکی تا به صبح نماز می خواند و دیگری می نشیند و دعا می کند. کدام یک برتر است؟ فرمود: « دعا کردن برتر است»۴

در احادیث پیشین به صراحت ، دعا کردن برتر از نماز و قرائت قرآن کریم بر شمرده شده است. از سوی دیگر، حدیث دیگری از پیامبر خدا (ص) نقل شده که بر طبق مفاد آن تلاوت قرآن کریم بر دعا خواندن برتری یافته است.

متن آن حدیث چنین است:« افضل عبادهٔ امتی بعد قراءهٔ القرآن الدُّعاء... ۵ ؛ برترین عبادت امت من، پس از تلاوت قرآن دعاست...».

چنان که ملاحظه می کنید این حدیث بر خلاف احادیث پیشین، قرائت قرآن کریم را با فضیلت تر از قرائت دعا می داند. پرسش این است که سرانجام بر اساس کدام یک از روایات باید عمل کرد. آیا به راستی دعا بر قرائت قرآن مقدم است؟! یا آنکه داستان به عکس است؟! اگر به عکس است ، چگونه می توان بین روایات وفاق برقرار کرد؟!

جواد محمد زمانی

۱.زمل/۲۰

۲. فلاح السائل، ص۸۰، ح۱۷؛ عدهٔ الداعی ، ص۱۴

۳. تهذیب الاحکام، ج۲، ص۱۰۴،ح۳۹۴؛ فلاح السائل،ص۷۹، ح۱۶

۴. تهذیب الاحکام ، ج۴، ص۳۳۱، ح۱۰۳۴

۵. الدعوات، ص۱۹، ح۱۰؛ بحارالانوار، ج۹۳،ص۳۰۰، ح۳۷