خوابهای واشنگتن برای مسکو

موضوع استقرار سپر موشکی آمریکا درکشورهای چک ولهستان, ازمهم ترین موضوعات اجلاس وزیران خارجه و دیدارهای دوجانبه سران گروه هشت بود به نحوی که سایر موضوعات مذکور راتحت الشعاع خود قرار داد رئیسان جمهور آمریکا و روسیه درحاشیه ضیافت شام در هایلیگندام باهم دیدار و در خصوص موضوعات نشست رسمی خود در اجلاس جی هشت بحث و گفتگو کردند

چندی قبل سخنان پوتین در سی ودومین اجلاس سران هشت کشور صنعتی چنان بازتاب گسترده ای در رسانه های خبری دنیا پیدا کرد که علی رغم گدشت چهار ماه از آن اجلاس تنش زاهنوز بسیاری از تحلیلگران وناظران مسائل بین المللی با نگاهی بهت زده سردی روابط مسکو-واشنگتن را دنبال می کنند.شایسته است به منظور تسهیل در تحلیل مسائل جاری نگاهی گذرا به تحولات مناطق مرتبط افکنیم باشد که این نگاه اجمالی راهگشای ما در حل این معمای به ظاهر ساده باشد.

ابتدا جهت یادآوری به چهار ماه قبل در هایلیگندام بر می گردیم جایی که سران هشت کشور صنعتی به ریاست آنگلا مرکل، گرد هم آمده بودند تا پیرامون بررسی وضعیت اقتصادی جهان، چالش‌های بین‌المللی ، محیط زیست، تغییرات اوضاع اقلیمی و افزایش دمای زمین، گازهای گلخانه‌ای، مسائل آفریقا بویژه رشد بیماری مسری از جمله ایدز، مالاریا و سل دراین قارها به تضارب آرا بپردازند لبته مسئله خاورمیانه، دارفور، بحران عراق و افغانستان از دیگر محورهای این نشست بود. ، موضوع استقرار سپر موشکی آمریکا درکشورهای چک ولهستان، ازمهم‌ترین موضوعات اجلاس وزیران خارجه و دیدارهای دوجانبه سران گروه هشت بود به نحوی که سایر موضوعات مذکور راتحت الشعاع خود قرار داد رئیسان جمهور آمریکا و روسیه درحاشیه ضیافت شام در هایلیگندام باهم دیدار و در خصوص موضوعات نشست رسمی خود در اجلاس جی هشت بحث و گفتگو کردند.

دراین دیدار پوتین با طرح پیشنهادی غیر منتظره از آمریکا خواست تا به جای استقرار سپر موشکی در اروپای شرقی، از سیستم راداری جمهوری آذربایجان، موسوم به “رادارقبله”، استفاده کندگفتنی است پایگاه رادار قبله در شمال غرب شهر باکو در منطقه مرزی با روسیه واقع است.این پایگاه باقی مانده از شوروی در خاک جمهوری آذربایجاناحداث شد و قادر به ردیابی حملات موشکی از مسافت هفت هزار کیلومتری است.

پیشنهاد پوتین در دیدار با بوش که در حاشیه اجلاس سران صورت گرفت موجب غافلگیری طرف آمریکایی و همه ناظران حاضر دراین اجلاس شد، به نحوی که آمریکایی‌ها از هیئت روسیه مهلت خواستند که این موضوع را مورد بررسی قرار دهند و به این ترتیب یکی از جنجالی‌ترین موضوعات احتمالی این نشست با این پیشنهاد تا حد زیادی فروکش کرد.

این درحالی است که از همان بدو ارائه این پیشنهاد برخی از کارشناسان با توجه به تحولات حاشیه دریای خزر و نیز طرح‌های آمریکا در اروپای شرقی نسبت به موافقت واشنگتن با پیشنهاد روس‌ها ابراز تردید کردند.این درحالی بود که پوتین سه‌شنبه هفته گذشته هشدار داده بود که طرح دفاع موشکی ممکن است محرک یک رقابت تسلیحاتی جدید شده و اروپا را به یک “بشکه باروت” تبدیل کند و حتی روسیه یک موشک قاره پیما را مورد آزمایش قرار داده و اعلام کرد که این راکت جدید بر چنین سیستم‌های دفاعی غلبه خواهد کرد.

این اقدامات روسیه سبب شد تا گیتس وزیر دفاع ایالات متحده در سخنانی جنجال برانگیز استشمام رایحه جنگ سرد را به دنیا متذکر شود.

اینکه آیا تعفن جنگ سرد شامه گیتس را آزرده یا رایحه آن نوازشگر مشام شخص اول پنتاگون شده موضوعی است که در این مقاله مورد بحث وبررسی قرار می گیرد

اگر تحولات دیپلماتیک منطقه خاورمیانه دراین چند ماه با دقت به نظاره بنشینیم ابعاد این تحرک دیپلماتیک ستاره قطبی ما برای رسیدن به سیاست میانبررایس وگیتس می شود.ودر نهایت ارتباط وثیق ومرتبط آنها را با تحولات اوراسیا مورد بررسی قرار می دهیم. گیتس ورایس برای رسیدن به اهداف روتین خود دست به اقداماتی زدند که حتی در دیپلماسی «گام به گام» رایس پیش بینی نشده بود از جمله این تدابیرطی طریق دو وزیر خارجه عرب درمسیری که در اجلاس مادرید و اسلو پیموده نشده بود ،تشکیل کمیته چهارجانبه طرح دولت جدید فلسطین برمحور اراده اقلیت فتح، با وجود کاهش چشمگیر محبوبیت بلردر بین اعراب وحتی مردم کشور خودش، بوش هم پیمان خود را ماموریافتن نقشه صلح می کند.

حال اگردر مقام مقایسه این روند با طرح ایجاد سامانه دفاع موشکی در شرق اروپا که سابقه آن به دوران آیزنهاورو بعد جنگ ستارگان ریگان بر می گردد( که از آن زمان تا کنون بدلیل هزینه های سنگین طرح، نیمه تمام مانده وبنابراین تنها کاربرد آن تبدیل شدن به چماق بالای سرروسیه است) برآییم می بینیم آمریکا در منطقه اوراسیا نیز با تهدید قلمداد کردن برنامه موشکی ایران سعی درایجاد مسابقه تسلیحاتی این بار در این گوشه از دنیا داردجالب اینکه مقامات روسیه علی رغم اینکه ادعاهای آمریکایی ها مبنی برتهدیدآمیزخواندن برنامه های موشکی ایران برای آمریکا و اروپاست را رد کرد و با وجود اینکه در بسیاری از مجالس ومحافل داخلی و بین المللی اذعان داشته اند که موشک های ایرانی تا سال ۲۰۱۲به بردی معادل ۱۵۰۰ مایل معادل ۲۴۰۰کیلومتر می رسند. بدون توجه به ‌لایه های پنهان سیاست آمریکا ،در گفتگویی با روزنامه ایتالیایی «کوریره دلا سرا» گفت :« طرح آمریکا برای گسترش سیستم موشکی موجب مسابقه تسلیحاتی جدیدی خواهد شد اما در آن صورت، روسیه مسئول نخواهد بود، چون آمریکا این مسئله را شروع کرده است.» پوتین افزود:«‌آمریکا این موضوع را می خواهد چگونه توضیح دهد ؟ ایران موشک با برد پنج تا هشت هزار کیلومتر ندارد. به ما گفته می شود که سپر دفاع موشکی برای مقابله با موشک هایی است که وجود خارجی ندارد.فکر نمی کنید که این توجیه اگر غم انگیز نباشد، دستکم خنده دار است ؟»رئیس جمهوری روسیه همچنین تهدید کرد که تصمیم دارد تعهد کشورش به پیمان بزرگ کنترل سلاح را که حضور نیروهای متعارف در اروپا را محدود می کند، به حال تعلیق در آورد.

مقامات سادهکرملین با گامهای شتابان به سمت مسابقه تسلیحاتی خیز برداشته اند که سیاست نخ نمای امریکا در فروش تولیدات کارخانجات اسلحه سازی این کشور به حساب می آید انتشار آمارها نشان از سهم چهل درصدی آمریکا در صادرات سلاح به نقاط مختلف دنیا داردآمریکااز فروش سلاح هم به عنوان اهرم سیاسی در راستای تهدید وتجاوزبه دولتهای مخالف هژمونی این کشور استفاده می کند وهم اینکه با این ترفند به خالی کردن ذخایر زرادخانه های خود کمک می کند این در حالی ست که صاحبان صنایع اسلحه سازی جزء نزدیکترین لابی ها به احزاب محافظه کار به شمار می آیند ونقش مهمی در تامین مالی هزینه انتخاباتی این احزاب دارند.

جالب است بدانیم بزرگترین حامی دموکراسی درجهان که برای خود نفش دیده بان حقوق بشردر تمامی نقاط دنیا راتعریف کرده با کوبیدن بر طبل خشونت ومبارزه با تروریسم بیشترین منافع را ازجنگ افروزی دردنیا به خود اختصاص می دهد.

در چنین شرایطی روسیه به عنوان رقیب دیرینه این کشور دربسیاری از نقاط استراتژیک دنیا مثل خاور میانه وشرق اروپا هموارمورد توجه سردمداران کاخ سفید بوده است روسیه در شرایط کنونی با گذار از آسیبهای اقتصادی و فروپاشی سیاسی در حال کمر راست کردن اززیر بار گران دوران جنگ سرد می باشد .در زمینه اقتصادی مسکو طی پنج سال گذشته مازاد بودجه داشته و ذخایر ارزی خارجی این کشور به میزان بالای ۱۸۰ میلیارد دلار رسیده است.

درهمین راستا اختلافات روسیه و‌آمریکا بر سر مسائل خاورمیانه قابل تامل است به عنوان مثال یکی ازشرکای تجاری روسیه کشور سوریه می باشد که همواریکی از خریدار اصلی سلاح های روسیه به شمار می آید که در زمینه فروش موشک‌های زمین به هوای استرلت -SA/streets(۱۸) به سوریه آمریکا نسبت به چنین معامله‌ای اعتراض دارداز طرفی دراوایل سال جاری از هر سو صدای نارضایتی واعتراض مقام های آمریکا بویژه علیه عربستان به گوش می رسید وبوش برای حفظ این رابطه با شدیدترین فشارها روبرو بود. سفیرآمریکا درسازمان ملل ازنقش ریاض درهدایت شبکه ترورهای عراق گلایه سرمی داد، نمایندگان کنگره با یافتن اسناد ارتباطات مالی وایدئولوژیک شاخه های جهانی القاعده با این کشور لایحه مجازات ریاض را آماده کرده بودند ودست آخر پنتاگون درسند محرمانه خود از ناامیدی ارتش آمریکا دربازداشتن سلفی های اعزامی عربستان به بغداد خبرداده بود.این در حالی بود که اردن ،پاکستان حتی امارات نیز از انتقادات واشنگتن در امان نبود روسیه در آن مقطع تمام ابزارهای دیپلماتیک خود را به کار گرفت تا از شرایط موجود به نفع خود بهره ببرد وبه میزان بسیار زیادی نیز ابتکار عمل را در این منطقه استراتژیک به دست گرفت ولی میدانداری رایس وگیتس در منطقه سررشته امور را از دست روسیه خارج نمود وبار دیگر کشورهای پولدار خاورمیانه را به دامان آمریکا برگرداند.

روسیه همچنین در عرصه بین‌المللی دستاوردهای عمده داشته است. روسیه در سازمان کنفرانس اسلامی موقعیت ناظر را پیدا کرده که نشانگر گسترش مناسبات این کشور با کشورهای اسلامی است.

در مجموع آمریکا از پیشرفتهای روسیه که یادآور اقتدار این کشوردرقرن بیستم ومسائل جنگ سرد بود سراسیمه به وحشت افتاد ه وسعی دارد بار دیگربا استفاده از حربه قدیمی جنگ ستارگان ریگان منتها با عنوان جدید سپر دفاع موشکی این رقیب زخم خورده را سر جای خود نشاند.

ذهن فراموشکارانسان قرن بیست ویکم تهدیدات هسته ای ومسابقه تسلیحاتی در نیمه دوم قرن بیستم را زیاد نبرده است مخصوصا روسها سالهای فقر وفلاکت آن دوران نه چندان دور رابه خوبی به یاد می آورند؛ باگذشت چندین سال از جنگ سردهنوززخم های مسابقه تسلیحاتی آن، برتن رنجور این سرزمین سردالتیام نیافته است .

حسین کبریایی زاده