تحمل خار و چیدن گل

انسان همواره به شكل اجتماعی زیسته است و تا آنجا كه تحقیقات باستان شناسی نیز تأیید می كند در هیچ دورانی بشر به صورت انفرادی زندگی نكرده است شهید مطهری منشأ زندگی اجتماعی انسان را امری طبیعی و فطری دانسته و می نویسد «اجتماعی بودن یك غایت كلی و عمومی است كه طبیعت انسان بالفطره به سوی او روان است »

انسان همواره به شكل اجتماعی زیسته است و تا آنجا كه تحقیقات باستان شناسی نیز تأیید می كند در هیچ دورانی بشر به صورت انفرادی زندگی نكرده است. شهید مطهری منشأ زندگی اجتماعی انسان را امری طبیعی و فطری دانسته و می نویسد: «اجتماعی بودن یك غایت كلی و عمومی است كه طبیعت انسان بالفطره به سوی او روان است.» (۱) بسیاری از اندیشمندان نیز بر این اعتقادند كه اجتماعی زیستن انسان از طبیعت او سرچشمه می گیرد و طبق نظریه معروف ارسطو «الانسان مدنی بالطبع» انسان طبعاً اجتماعی است.

انسان به عنوان موجودی اجتماعی همواره با انبوهی از گزینه های رفتاری روبه رو است، خویش را در میدان آزمون و خطا می سنجد و همگام با رشد قوای بدنی، فكری و عاطفی و در هم تنیدن روابط گوناگون اجتماعی به كسب و افزایش اندوخته های علمی و مهارت های عملی همت می گمارد، اما آنچه كه در انسان به عنوان عامل، مهم تلقی می شود عقلانیت و گزینش آگاهانه اوست، بدین معنا كه به دنبال گزینه هایی باشد كه تأثیر در سعادت و كمال نهایی او دارد و باعث رشد و تعالی اش در جامعه می شود.آدمی در گذر عمر و گذار از این دنیای خاكی ممكن است دچار رنج ها و مصائب گوناگونی شود، مهم این است كه چگونه و از چه دریچه ای به محنت و مصیبت نظر می كند. اگر مصائب را مادر خوشبختی ها بدانیم و این كه در شكم گرفتاری ها و مصیبت ها، نیك بختی و سعادت، نهفته است راحت تر با مشكلات و مصائب روبه رو می شویم و آن را به عنوان مقدمه ای برای تكامل نفس و صیقل روح خود در نظر می گیریم.«همچنان كه گاهی عكس آن هم وجود دارد یعنی در متن سعادت ها، بدبختی ها تكون و تكوین می یابند.» (۲) خداوند كریم در آیات نورانی وحی فرموده است:

«یولج اللیل فی النهار و یولج النهار فی اللیل»

«خدا شب را در شكم روز فرو می برد و روز را در شكم شب» (۳)

دریای خروشان زندگی با طوفان ها و موج های كوه آسا همراه است، امواج سهمگین حوادث از پیشرفت انسانها در مسیر زندگی جلوگیری می كند، ولی این انسان های مصمم هستند كه با كشتی تدبیر و اراده، تحمل و صبر، سینه امواج حوادث را می شكافند و با كمك دانش و بینش با مشكلات مبارزه می كنند. این فراز و نشیب ها و دست و پنجه نرم كردن با حادثه ها كه با طبیعت زندگی عجین گردیده موجب شده است تا دنیا را سرای آزمایش بخوانند و هر كس كه در این آزمایشگاه پا می گذارد، در برخورد با پدیده های تلخ و شیرین آن، میزان ایمان و مقدار توان خود را بیازماید. خداوند حكیم در قرآن كریم می فرماید:«و لنبلونكم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال والانفس و الثمرات »و شما را به چیزی از نوع ترس و گرسنگی و كاهش در اموال و جانها و محصولات می آزماییم. (۴)

خداوند متعال در این گونه آیات می خواهد بگوید: هر كه وصل ما جوید و قرب ما خواهد ناچار است بار محنت كشیدن و شربت اندوه چشیدن. «آسیه» زن «فرعون» همسایگی حق، طلب كرد و قربت وی خواست. گفت: خداوندا! در همسایگی تو حجره خواهم كه در كوی دوست حجره، نیكوست. آری نیكوست و لكن بهای آن بس گران است. گر هر چیزی به «زر» فروشند، این را به جان و دل فروشند.آسیه گفت: باكی نیست و گر بجای جانی هزار جان بودی دریغ نیست. پس آسیه را چهار میخ كردند و در چشم وی میخ آهنین فرو بردند و او در آن تعذیب می خندید و شادمانی همی كرد. این چنان است كه گویند:

«هر جا كه مراد دلبر آمد یك خار به از هزار خرماست» (۵)

افراد قوی و نیرومند كسانی هستند كه در گهواره رنج پرورش یافته اند. آنها می توانند در برابر طوفان های مصائب مقاومت نمایند، ولی كسی كه در مهد عزت و نعمت، پرورش یافته است با یك نسیم سرد پژمرده می شود و با یك باد شدید از جای كنده می شود.(۶)

مصیبت ها و شدائد برای تكامل بشر ضرورت دارند. اگر محنت ها و رنج ها نباشد بشر تباه می شود. قرآن كریم در این مورد می فرماید: «لقد خلقنا الانسان فی كبد»

«همانا انسان را در رنج و سختی آفریده ایم.» (۷)

عاشق در طریق رسیدن به معشوق از سختی نهراسد و از تلخی ها بیم نورزد، زیرا «بهشت را به بها دهند نه به بهانه» و چنان كه نبی مكرم اسلام حضرت محمد(ص) فرمود: «حفت الجنه بالمكاره» بهشت به سختی ها و تلخی ها پیچیده شده است. «آن كس كه توان تحمل ناملایمات را نداشته باشد امید بار یافتن به حضور حضرت محبوب را باید از خانه دل بیرون كند، چرا كه در كنار هر گلی خاری وجود دارد و به قول شیخ اجل سعدی شیرازی:بدان كه هر جا گل است، خار است و بر سر گنج مار است و آنجا كه در شاهوار است نهنگ مردم خوار است، لذت عیش دنیا را لدغه اجل در پس است ، نعیم بهشت را دیوار مكاره در پیش. »(۸)

---