بیماری مفصل فک؛ علل و راه حل

یکی از شایع‌ترین مشکلات سیستم جونده، عدم عملکرد صحیح مفصل گیجگاهی فکی است که نیاز به تشخیص به موقع و درمان توسط دندانپزشک را دارد. شیوع این بیماری در بزرگسالان ۲۷ تا ۷۰ درصد …

یکی از شایع‌ترین مشکلات سیستم جونده، عدم عملکرد صحیح مفصل گیجگاهی فکی است که نیاز به تشخیص به موقع و درمان توسط دندانپزشک را دارد. شیوع این بیماری در بزرگسالان ۲۷ تا ۷۰ درصد و در کودکان ۱۴ تا ۲۰ درصد است....

بسیاری از افراد متاسفانه مدت زمان زیادی از عوارض این بیماری رنج می‌برند، زیرا بنا به دلایلی همچون مراجعه نکردن به موقع، تشخیص نادرست توسط پزشک معالج و نیز تنوع و پیچیدگی‌ علایم کلینیکی آن، شروع به درمان‌های جانبی کرده و یا مجبور به پذیرش این نقص می‌شوند. از جمله بیماری‌هایی که علایم کلینیکی آنها مشابه عدم عملکرد این مفصل است، می‌توان نورآلژی (دردهای معروف)،‌ آرتریت (التهاب مفصل)، آرتروز و بسیاری دیگر از بیماری‌های ناحیه سر و گردن را نام برد که به همراه درد، صداهای مفصلی و محدودیت در باز کردن دهان با یا بدون درگیری عضلات هستند. در برخی افراد بروز این عارضه موجب درگیر شدن بیماران و ازکارافتادگی کامل آنها شده است. گاهی علایم این بیماری در فرد سالم به طور غیرمنتظره بروز کرده و گاهی اوقات نیز به طور ناگهانی این نشانه‌ها در فرد بیمار حذف می‌شود. تشخیص این بیماری با روش‌های پیشرفته در مراحل اولیه و درمان به موقع آن نتایج امیدوار کننده‌ای به همراه خواهد داشت.

مفصل گیجگاهی فکی

مفصل گیجگاهی فکی از سر مفصل (کندیل)، حفره مفصلی (فوسا)، دیسک مفصلی و لیگامان‌ها تشکیل شده است. مفصل گیجگاهی فکی به منزله مرکز فعالیت‌‌های سیستم جونده است. حرکت این مفصل به وسیله عضلات جونده، فکی و عضلات کمکی انجام می‌گیرد. باید این مطلب را یادآور شد که هر نوع حرکت فک پایین توسط پیچیده‌ای متشکل از عضلات و اعصاب کنترل می‌شوند. ویژگی‌ اصلی این مفصل، فعالیت همزمان و یکسان مفصل‌های چپ و راست هنگام باز و بسته شدن دهان است، یا به عبارت دیگر هر نوع حرکتی در مفصل یک طرف به همراه حرکتی متقابل در طرف دیگر است.

پس هر گونه جابه‌جایی یا آسیب‌دیدگی مفصل در یک طرف موجب درگیر شدن طرف مقابل نیز می‌شود. در این حالت همواره شکایت بیمار با وضعیت موجود مطابقت نداشته و ممکن است از طرفی که مفصل آسیب بیشتری دیده شکایت کمتری داشته باشد. از عوامل تاثیرگذار در عملکرد این مفصل، وضعیت دندان‌ها، شکل قوس دندان‌ها، ارتفاع و ابعاد آنها است. طی زندگی و با مرور زمان موقعیت و ابعاد دندان، به علت جا‌به‌جایی و ساییدگی در حال تغییر هستند که نتیجه آن به دنبال تغییر عملکرد عضلات و فک‌هاست که در بیشتر افراد این تغییرات یکدیگر را جبران کرده و علایمی از بیماری را نشان نمی‌دهند. اما در برخی موارد به خصوص هنگام ایجاد تغییری ناگهانی در رابطه دندان‌ها با یکدیگر یا فک‌ها یا استرس شدید، امکان بروز گرفتگی عضلات (اسپاسم) یا سایر مشکلات عصبی عضلانی وجود دارد. صداهای مفصلی هنگام باز و بسته کردن دهان از علایم اولیه بروز مشکلات مفصل گیجگاهی فکی هستند.

این صداها در شروع بیماری به صورت واضح هنگام باز کردن و گاهی هنگام بستن دهان یا هر دو حالت به گوش می‌رسند، با پیشرفت بیماری، وضوح صداها کم شده اما تعداد آنها افزایش می‌یابد. معاینه این بیماران با هدف تشخیص دقیق و تعیین وجود عوامل مختلف و سایر اعضای آسیب دیده انجام می‌گیرد. آسیب‌دیدگی و وابستگی آن با سایر اعضای بدن بررسی شده و در صورت وجود اختلالاتی در سایر اعضا نسبت به درمان آنها، بیمار به دیگر متخصصان ارجاع داده می‌شود. بیماران قبل از مراجعه به پزشک باید به عوامل تاثیرگذار تشدید یا بهبود وضعیت و همچنین درد، وجود دندان قروچه یا فشردن بی‌هدف و دندان‌ها هنگام بیداری، نحوه تغذیه، شرایط روحی و میزان استرس توجه کافی داشته باشند. در صورت وجود مشکلاتی از این قبیل، هم‌زمان با دندانپزشک بیمار تحت درمان توسط متخصص داخلی، مغز و اعصاب و گوش و حلق و بینی نیز قرار می‌گیرد. چهار علت اصلی این بیماری عبارت است از: دندان‌های نامرتب، مفصل گیجگاهی آسیب‌دیده، اشکال در عملکرد عضلات و استرس و هیجان.

درمان و حذف یکی از علل بالا به تنهایی موجب بهبود کامل بیمار نشده و ممکن است به طور مقطعی علایمی از آن را کاهش داده یا از بین ببرد. بنابراین درمان قطعی این بیماران دربرگیرنده درمان هر چهار مورد مذکور در درجات مختلف است.

دکتر سیامک جهان‌آرا

عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران