«بگرام» نمادی از نقض حقوق بشر

از میان تمام مصادیق لیبرالیسم نوین شاید هیچ مفهومی را همانند حقوق بشر نتوان یافت که از یکسو اینقدر دلپذیر و از سوی دیگر به این میزان مورداستفاده ابزاری واضعان آن قرار گرفته باشد

از میان تمام مصادیق لیبرالیسم نوین شاید هیچ مفهومی را همانند حقوق بشر نتوان یافت که از یکسو اینقدر دلپذیر و از سوی دیگر به این میزان مورداستفاده ابزاری واضعان آن قرار گرفته باشد. این مفهوم، به‌ویژه در یک دهه گذشته، یکی از تاثیرگذارترین مولفه‌ها در حوزه سیاست خارجی قدرتهای بزرگ و در راس آن ایالات متحده آمریکا بوده است. معیار دوستی و دشمنی واشنگتن با سایر کشورها، در این دوره، به میزان قابل توجهی براساس <استنباط آمریکایی> از حقوق بشر استوار بوده است.‌

در همین حال در عصری که مبارزه با تروریسم، بنیادی‌ترین اصل در سیاست خارجی آمریکاست، فهم <جهانی> و نه <آمریکایی> از حقوق بشر یکی از بزرگترین چالشهای فراروی ایالات متحده و متحدین آن در زندان‌های بگرام افغانستان، گوانتاناموی کوبا و ابوغریب عراق است. حال آنکه دولت جدید ایالات متحده، علیرغم کارنامه سیاه خود در زمینه حقوق بشر، آهنگ بازگشت به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد را سر داده است. چنانچه اخیرا هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا تصریح کرد که <حقوق بشر عنصر اساسی سیاست خارجی آمریکاست.> دولت باراک اوباما چند هفته پیش اعلام کرده بود که آمریکا مایل است به عنوان ناظر در نشست‌های شورای حقوق بشر شرکت کند. دولت پیشین آمریکا، در دوره ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش، شورای حقوق بشر را از جمله به خاطر انتقادی که از سیاست‌های اسرائیل می‌کرد، تحریم کرده بود.

همزمان با این درخواست آمریکا، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد دو تن از کمیسران این شورا به نامهای مارتین شینین ‌‌ ‌‌(Martin Scheinin)<گزارشگر ویژه حقوق بشر و ضد تروریسم> و مانفرد نواک ‌‌ ‌‌(Manfred Nowak)<گزارشگر ویژه در امر شکنجه> را به تحقیق درباره موارد نقض حقوق بشر، زندانهای سری، شکنجه، و سایر اقدامات ضدبشری در روند <مبارزه با تروریسم> گمارده است. به نظر می‌رسد یافته‌های این دو مامور ویژه، ضمن استفاده در گزارشهای بررسی وضعیت سالانه حقوق بشر، به تصمیم‌گیری ۴۷ کشور عضو شورای حقوق بشر در مورد رای مثبت یا منفی به درخواست عضویت ایالات متحده در این شورا کمک نماید. هم‌اکنون این دو گزارشگر ویژه یک سامانه در اینترنت ایجاد کرده‌اند تا همه افرادی که درباره موارد نقض حقوق بشر در <جنگ با تروریسم> اسناد و شواهدی دارند به صورت محرمانه در آن ثبت نمایند. ‌

قرار است برای تعیین اعضای جدید شورای حقوق بشر در روز ۱۵ ماه مه (۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۸) در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک رای‌گیری شود.

جالب است بدانیم این درخواست در حالیست که ایالات متحده آمریکا در هشت سال گذشته بواسطه اقدامات ستیزه‌جویانه دولت بوش در سایر نقاط دنیا از جمله جنگ افغانستان و عراق، وجود زندان‌های غیرقانونی در کشورهای اروپایی و همچنین زندان گوانتانامو مورد سرزنش و محکومیت سازمان‌های حقوق بشری قرار گرفته است. بررسی‌های دیده‌بان حقوق بشر درباره شکنجه‌گری آمریکا در زندان بگرام افغانستان (و همچنین عراق و گوانتانامو)، نشان می‌دهد که دست‌کم ۶۰۰ نظامی و غیرنظامی آمریکایی در مواردی از بدرفتاری یا قتل زندانیان دست داشتند. بنابر گزارش رسانه‌های بین‌المللی، در چند سال گذشته در زندان‌های نیروهای آمریکایی در افغانستان، بازجویان انواع وسایل شکنجه جهت گرفتن اقرار از زندانیان افغان را مورد استفاده قرار داده و موجب مرگ تعدادی از آن‌ها شدند. آنچه که نخستین بار به وسیله عکسهای یادگاری نظامیان این کشور با قربانیان شکنجه در زندان ابوغریب بغداد در سال ۲۰۰۴ فاش شد، تنها قسمتی از موارد نقض حقوق بشر در قرن ۲۱ است. بنابر گزارشها از سال ۲۰۰۲ تاکنون، بیش از یکصد زندانی در زندان‌های افغانستان و عراق کشته شده‌اند که مرگ بسیاری از آن‌ها به دلیل شکنجه بوده است.

متاسفانه علیرغم امیدهای اولیه درباره تغییر وضعیت زندان‌های آمریکایی، رئیس‌جمهوری آمریکا باراک اوباما در مورد وضعیت حدود ۶۰۰ زندانی در بگرام افغانستان همچنان سیاست دولت جورج دبلیو بوش را دنبال می‌کند. دولت بوش در سالهای گذشته اعلام کرده بود که وضعیت زندانیان بگرام افغانستان، که تعدادشان دو برابر زندانیان گوانتانامو است، با زندانیان گوانتانامو متفاوت است. همچنین از نظر آمریکا زندانیان بگرام در صورت آزادی یک <تهدید امنیتی> خواهند بود. به نظر می‌رسد که برعکس گوانتانامو، بگرام یک زندان دایمی است و قرار است با احداث ساختمان جدید، با هزینه ۶۰ میلیون دلار، ظرفیت آن تا ۱۱ هزار نفر افزایش یابد.‌

برخی از زندانیان این شکنجه‌گاه تحت تاثیر عوامل روحی و آزارهای جسمی، جان خود را از دست داده یا خودکشی کرده‌اند. این زندانیان بدون هیچ‌گونه اتهام مشخصی قربانی دکترین مبارزه نامحدود با تروریسم شده‌اند. زندانیان افغان که در اختیار نیروهای آمریکایی در زندان بگرام هستند به هیچ یک از نهادهای قضایی افغانستان دسترسی ندارند تا به صورت عادلانه محاکمه شوند.

روزنامه نیویورک تایمز در تاریخ ۲۷ ژانویه، با استناد به نظامیانی که زندان بگرام را می‌شناسند، شرایط شاق و وضعیت سخت زندانیان را شرح داده و از بدرفتاری با آنها از جمله بازجویی‌های طولانی، بی‌خوابی‌های تحمیلی در سلول‌های انفرادی نوشته است. در سال ۲۰۰۲ دو تن از زندانیان در پی <آویزان شدن از ساعد> جان سپردند. به نوشته این روزنامه، آنها در موقعیت دشواری هستند. بعضی‌ها هنوز هم در <کانتینرهای بزرگی> محبوسند و از هوای آزاد به ندرت بهره می‌برند.

اگرچه در سال ۲۰۰۵، بنابر اسناد موثق، اثبات گردید که در این زندان، زندانی‌ها کشته شده، مورد شکنجه قرار گرفته و <ناپدید> گشته‌اند، ایالات متحده آمریکا تلاش‌هایی را روی دست گرفت تا این زندان را به مقامات افغانستان تسلیم بدهد، و در این راستا حتی زندان <پل چرخی> کابل برای تحویل گرفتن زندانیان افغان آماده شده بود، اما نیروهای آمریکایی کماکان در این زمینه تعلل می‌کنند.

به باور بسیاری از کارشناسان روابط بین‌الملل، برنامه <جنگ با تروریسم> به رهبری آمریکا، عامل اصلی تشدید آوارگی و موج مهاجرت در سطح جهان شده است. متاسفانه تغییر دولت نیز نخواهد توانست دستیابی زندانیان بگرام، ابوغریب و گوانتانامو به حقوق ابتدایی انسانی که در عهدنامه ژنو به آن تاکید شده است را تسهیل نماید. چرا که جمهوریخواهان و دموکرات‌های ایالات متحده آمریکا وجوه اشتراک زیادی با یکدیگر دارند. یکی از این اشتراکات حمایت دو حزب اصلی آمریکا از شکنجه است. زندان بگرام تنها نمادی از نقض حقوق بشر توسط نیروهای آمریکایی است.‌

نوشته: سهراب بلخی‌