گشت و گذار با زباله

مسیری طولانی که زباله ها در جاده طی می کنند

قصد داریم شما را به یک سفر دعوت کنیم، شاید به سمت جنگل‌های زیبای شمال و شاید هم دورتر به سمت جنوب. پیش‌تر بگوییم که این مسافرت یک مسافرت زمینی است، با ماشین، قطار یا اتوبوس. بیایید در طول این سفر کمی صحبت کنیم، این بار نه از مقصد بلکه درباره آنچه در جاده می‌بینیم. کوه‌ها، شنزارها، برکه‌ها، درختان و... اما کنار جاده را هم می‌بینید؟ نظر شما درباره این همه زباله که خواسته یا ناخواسته در طول مسیر جمع شده، چیست؟

بدون تردید مشاهده تکه‌پاره‌های پلاستیک در این سو و آن سوی جاده، بسیار ناخوشایند است. حتی وقتی به مقصد هم می‌رسید این داستان تمامی ندارد. براستی چرا برای برخی از افراد، آلوده کردن محیط اینقدر راحت است؟ آیا این افراد در محل سکونت خود نیز چنین کاری می‌کنند؟ چرا در ماشین خود یک کیسه جداگانه نمی‌گذاریم تا آشغال‌هایمان را در آن بریزیم و در پایان راه آن را دور بیندازیم؟ آیا تصور ما این است که این آشغال‌ها خودبه‌خود از بین می‌روند؟

آیا می‌دانید از دهه ۱۹۵۰ میلادی تاکنون بیش از یک میلیارد تن پلاستیک دور انداخته شده که هنوز هم از بین نرفته و احتمالا نه‌تنها صدها بلکه هزاران سال دیگر هم در طبیعت باقی خواهد ماند؟ آیا می‌دانید برای ساختن پلاستیک در جهان سالانه حدود ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون بشکه نفت مصرف می‌شود؟ متاسفانه این روزها مردم ایران گرایش بسیاری به استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، لوازم یکبار مصرف و... پیدا کرده‌اند. آمارها حاکی از آن است که میزان پلاستیک تولیدی در ایران سالانه حدود ۱۷۷ هزار تن است. آیا براستی بهتر نیست درباره مصرف پلاستیک بیشتر بیندیشیم؟

شکی نیست که یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات زیست محیطی پلاستیک و مواد تشکیل‌دهنده آن است. پلاستیک به صورت بیولوژیکی تجزیه نمی‌شود و به همین دلیل خطرات بسیار زیادی برای محیط‌زیست به همراه دارد. دانشمندان بر این باورند همه اشکال حیات به نوعی از این محصول آسیب خواهد دید. هر ساله هزاران هزار ماهی، پرنده و حتی گاو تنها به این دلیل نابود می‌شوند که مواد خام تشکیل‌دهنده پلاستیک‌ها را با غذا اشتباه می‌گیرند. این حیوانات نگون‌بخت مرگ بسیار دردناکی را تجربه خواهند کرد. به یاد بیاورید پرندگانی را که با نوک خود می‌خواهند در پلاستیکی لیوان نوشابه شما را باز کنند. آیا می‌دانید اگر همان در پلاستیکی ظاهرا بی‌ضرر در نوک این پرنده گیر کند، پرنده دیگر قادر به غذا خوردن نخواهد بود و می‌میرد؟

مواد تشکیل‌دهنده پلاستیک به خودی خود خطرناک هستند. برخی از ترکیبات سمی موجود در پلاستیک عبارتند از اتیلن اکسید، هیدروکربن‌های سمی و قابل اشتعال و بنزن. اگر پلاستیک به هر دلیل مشتعل شود، ترکیبات سمی آن هوا را آلوده خواهد کرد. پلاستیک، هنگام تجزیه نیز مواد سمی و خطرناکی همچون پلی‌استرین، بیسفنول‌آ و استیرن تریمر را وارد محیط می‌کند. بیسفنول‌آ ماده خطرناکی است که روی باروری موجودات زنده تاثیر بسیار منفی خواهد گذاشت. استیرن‌تریمر میزان ترشح غده تیروئید را افزایش می‌دهد. پلی‌استیرن نیز برای ریه‌ها بسیار خطرناک است.

گاهی باد، کیسه‌های زباله را از این سو به آن سو می‌برد. اگر مقصد کیسه‌های پلاستیکی مزارع و کشتزارها باشند، باید بدانید پس از مدتی قابلیت باروری آن زمین از دست خواهد رفت.

بسیاری از افراد نمی‌دانند کیسه‌های پلاستیکی یا بطری‌های نوشابه‌ای که در کنار جاده رها می‌کنند، می‌تواند حتی باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی شود. از کل آب‌های موجود روی کره زمین، تنها یک درصد آن قابل آشامیدن است، ذخایر آب‌های زیرزمینی در ایران نیز ظرف سال‌های اخیر بشدت کاهش پیدا کرده است. نظر به این‌که میانگین بارش امسال حدود ۱۱۶ میلی‌متر است و در مقایسه با ۴۰ سال اخیر تغییر چندانی نداشته و سرانه مصرف آب آشامیدنی هم براساس آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران دو برابر میانگین مصرف جهانی است، لذا حفاظت از ذخایر آب‌های آشامیدنی و پرهیز از آلودگی آنها در حقیقت وظیفه‌ای همگانی تلقی می‌شود.

با این همه، بهتر نیست کمی بار مسئولیت آشغال‌های خودمان را بر دوش بکشیم و آنها را به هر دلیل در هر جایی رها نکنیم؟ آیا بهتر نیست کمی درباره مصرف پلاستیک بیشتر دقت کنیم ؟ طبیعت زنجیره‌ای به هم پیوسته است. به یاد داشته باشیم هر آلودگی هر چند کوچک، روزی سر سفره زندگی ما جای بزرگی را برای خود باز خواهد کرد.

فرناز حیدری