یافته های محققان درباره پوسیدگی دندان

مقایسه یک تحقیق ایرانی و برزیلی درباره علاقه مادر و کودک به شیرینی

بیشتر بچه‌ها عاشق شیرینی و شکلا‌ت‌اند و پدر و مادرها هم برای شاد کردن فرزندان‌شان گهگاه به‌شان شیرینی‌ و شکلات می‌دهند. کمتر بچه‌ای پیدا می‌شود که حاضر باشد از چشمک این خوراکی‌های خوشمزه صرف‌نظر کند. به تازگی نتایج برخی مطالعات محققان ایرانی نشان داده است که میزان علاقه به شیرینی بر میزان پوسیدگی دندان‌های مادر و کودکان بی‌تاثیر بوده و از سوی دیگر، سن مادر و میزان تحصیلات او و همچنین دختر یا پسر بودن فرزند او نیز بر میزان علاقه به شیرینی تاثیرگذار است...

در این مطالعه جالب که در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد تهران انجام شده، محققان تلاش کردند کودکان پیش دبستانی و مادران‌شان را از نظر علاقه به شیرینی‌ها و میزان پوسیدگی دندان مورد بررسی قرار دهند. با این هدف ۱۲۰ زوج کودک پیش دبستانی و مادران آنها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. این کودکان از مراکز دولتی، غیردولتی و دخترانه و پسرانه انتخاب شده بودند. سپس محققان برای بررسی میزان پوسیدگی دندان‌ها در این مادران و کودکان تلاش کردند تعداد دندان‌های پوسیده، کشیده شده و پر شده (ترمیم شده) را در دهان هر یک از مادران و کودکان بشمارند. این شاخص در علم دندانپزشکی به اختصار DMFT نامیده می‌شود. از سوی دیگر محققان تلاش کردند میزان علاقه مادران و کودکان پیش دبستانی را به موادقندی بسنجد. برای این کار پنج فلاسک چای آماده شد که چای درون آن به غلظت‌های گوناگون شیرین شده بود. سپس از مادران خواسته شد که یک لیوان از هر یک از چای‌ها بنوشند و سپس نظرشان را اعلام کنند که به کدام چای شیرین بیشتر علاقه داشته‌اند. چایی که شیرین‌تر بوده است و یا چایی که درجه شیرین شدنش کمتر بوده است؟ سپس این مراحل برای کودکان نیز تکرار شد. نتایج این مطالعه نشان داد که میزان علاقه مادر به شیرینی با میزان علاقه فرزندش به شیرینی شباهت ندارد. همچنین میزان علاقه مادر به شیرینی بر میزان سلامت دندانی او بی‌تاثیر است و میزان علاقه کودک به شیرینی نیز بر میزان پوسیدگی دندان‌هایش تاثیری ندارد.

● نتایج یک تحقیق برزیلی

پیش از این نیز مطالعه‌ای مشابه در گوشه‌ای دیگر از دنیا نیز انجام شده بود. این تحقیق در سال ۱۹۸۸ در کشور برزیل انجام شده و در سال ۲۰۰۱ به چاپ رسیده است. در این مطالعه محققان برزیلی تلاش کردند ارتباط میان علاقه به شیرینی و پوسیدگی دندانی را در گروه‌های دونفره مادر و فرزند بسنجند. در این مطالعه ۲۹۸ جفت مادر و کودک برزیلی مورد بررسی قرار گرفتند که کودکان ۴ تا ۵ ساله بوده و از مهدکودک‌های دولتی انتخاب شده بودند. در این مطالعه نیز از مادران و کودکان خواسته شد چای شیرین با غلظت‌های شیرین کننده متفاوت را نوش جان کنند و خوشمزه‌ترین چای را انتخاب کنند. جالب اینجاست که نتایج مطالعات محققان برزیلی برخلاف نتایج به دست آمده از سوی محققان ایرانی بود. نتایج محققان برزیلی نشان داد که علاقه مادران به شیرینی با علاقه فرزندان‌شان به موادقندی در ارتباط است یعنی اگر مادری به شیرینی‌ها علاقه بیشتری نشان می‌داد فرزندش نیز به همان نسبت بیشتر عاشق خوردن شیرینی بود. از سوی دیگر علاقه مادران و فرزندان برزیلی به شیرینی به طور مشخص با میزان پوسیدگی دندانی در ارتباط نبود.

● محققان چه می‌گویند؟

شما تصور می‌کنید چرا علاقه کودکان برزیلی به شیرینی مشابه‌ مادران‌شان است ولی این مطلب در مورد کودک ایرانی این چنین نیست؟ محققان تلاش کرده‌اند دلایل این تفاوت را کشف کنند. یکی از دلایل احتمالی، تفاوت فرهنگی در الگوی غذایی مناطق مورد بررسی است. پژوهش محققان برزیلی در شهر مارینگای برزیل صورت گرفته است؛ شهری که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان شکر و نیشکر در جهان است. شکر در این شهر به میزان زیادی در دسترس است و مصرف بالایی نیز دارد.

سرانه مصرف شکر در برزیل در سال حدود ۴۴ تا ۴۵ کیلوگرم است. اگر مادران در سال‌های اولیه زندگی به طور متناوب به فرزندان خود مواد و خوراکی‌های شیرین بدهند، کودک آنها به خوردن خوراکی‌های بسیار شیرین علاقه پیدا می‌کند. از سوی دیگر محققان اعتقاد دارند علاقه به طعم شیرین، حسی تغییرپذیر است. این علاقه می‌تواند روز به روز تغییر کند یا در زمان‌های گوناگون یک روز یا در مورد غذاهای متعدد و با وجود مشکلات و فشارهای اجتماعی خاص متفاوت باشد. علاقه به مصرف شیرینی می‌تواند بر اثر عوامل ژنتیکی نیز تغییر کند.

● مثلث پوسیدگی دندان

کلا تغذیه در مثلث پوسیدگی دندان، یکی از اضلاع مثلث را تشکیل می‌دهند. پوسیدگی دندانی را شاید بتوان شایع‌ترین بیماری مردم دنیا دانست که به ویژه در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. تغییر عادات غذایی مردم دنیا و افزایش مصرف موادقندی از دلایل اصلی افزایش میزان پوسیدگی در سراسر دنیاست.

نباید فراموش کرد که مادران قوی‌ترین عامل تعیین‌کننده الگوی مصرف مواد قندی برای فرزندان‌شان هستند و اگر از ابتدا پایه‌های این دیوار کج نهاده شود باید انتظار داشت که ستارگان الگوی تغذیه کودک غلط ساخته شود. اگر مادران از همان ابتدا تلاش کنند که موادغذایی سالم را در اختیار فرزندان‌شان قرار دهند، می‌توان انتظار داشت که کودکان در آینده دندان‌های سالم‌تری داشته باشند؛ چرا که مهم‌ترین راه مقابله با پوسیدگی دندان، پیشگیری از آن است و مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان شامل تعیین عادات غذایی صحیح، رعایت بهداشت دهان و استفاده از مواد مسدود کننده شیارها و استفاده از فلوراید (ماده پیشگیری کننده از پوسیدگی) است.

این روزها تبلیغات تلویزیونی، خوردن شیرینی، شکلات، چیپس و پفک را تشویق می‌کنند. این تبلیغات می‌تواند در ذهن کودکان اثر پررنگی بر جای بگذارد و بر الگوی تغذیه آنها اثر چشمگیری بر جای بگذارد.

به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان حوزه سلامت در رسانه‌ها باید تلاش کنند برنامه‌هایی برای ارتقای سلامت بهداشت دهان و دندان و الگوی تغذیه برای مادران و کودکان تدارک ببینند. متخصصان تغذیه کودک تاکید می‌کنند که کودکان باید در شش ماه اول زندگی از شیر مادر استفاده کنند و پس از آن، بدون هیچ ماده افزودنی و شیرین‌کننده از شیر یا سایر نوشیدنی‌ها استفاده کنند.

دکتر گلرخ ثریا