شب قدر به مثابه تجلی یک امر قدسی

وقایع دینی رخدادهایی هستند که از زمان, فرهنگ و جامعه مخصوص خود برخوردارند از این رو چنین وقایعی پدیده ای تاریخی به شمار می روند

وقایع دینی رخدادهایی هستند که از زمان، فرهنگ و جامعه مخصوص خود برخوردارند. از این رو چنین وقایعی پدیده‌ای تاریخی به شمار می‌روند.

بنابراین شناخت تاریخ هر دین و عوامل تشکیل دهنده آن از قبیل عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در شناخت آن دین مهم به شمار می رود. هر دینی در تاریخی مشخص رخ داده که گاه به صورت مکتوب وجود دارد و گاه بررسی های باستان شناسی نیز آن را تائید می کند.

در عین حال برخی وقایع دینی در زمان مادی نمی گنجند و زمان خاص خود را دارند و در مکانی غیر از این دنیا رخ داده اند. این رخدادها که منحصر به تاریخ دینی هستند، به ورای این تاریخ مادی تعلق دارند و در محدوده تاریخ قدسی می گنجند. بر مبنای همین تاریخ، زندگی برخی انبیا مانند حضرت آدم و عهد الست معنا می یابند. این تاریخ کیفی نیست و کمی محسوب می شود؛ به این معنا که گذشته و حال و آینده یکجا در آن جای می گیرند و پدیده هایی با تاریخ مختلف در یک زمان خاص رخ می دهند. (کربن، ۱۳۸۳،۱۵)

چنین وقایعی به علت قدسی بودن با هیچ پدیده و روش دیگری معنا نمی شوند و فقط با قداست شناسی آن وقایع بررسی می شوند. وقوع این وقایع به معنای تجلی قداست است و قداست در دنیایی کاملا متفاوت با این دنیا رخ می دهد و رخ دادن آن منوط به درهم شکستن نظام طبیعت است. (الیاده، ۱۳۸۱، ۱۱۰ ـ ۱۰۷) قداست ساحتی است که فقط انسان مؤمن و معتقد می تواند از آن آگاه و از برکات آن بهره مند شود. شب قدر از قداست برخوردار است زیرا نزول قرآن در زمان و مکانی خاص و برای شخصی خاص رخ داده است. در واقع شب قدر به خاطر قداستی که دارد از رمز و راز برخوردار است چرا که رمز تجلی قداست است و روزنه ای به جهان فوق طبیعی. به همین دلیل زمان دقیق شب قدر بر کسی مکشوف نیست و همانند رازی سر به مهر مکتوم است. «البته ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم و چه چیز تو را دانا کرد که شب قدر چیست. شب قدر از هزار ماه بهتر است. در آن شب فرشتگان و روح به فرمان پروردگارشان برای انجام هر کاری فرود آیند.» (سوره قدر، آیات یک تا چهار) پیامبر در چنین شبی از دنیای مادی کناره گرفت و به جهانی ورای این دنیا پا نهاد. این جهان عالمی است که در عرفان اسلامی به آن اقلیم هشتم گویند. چنین مکانی در هیچ کجای این دنیا یافت نمی شود و ورای این دنیاست. این عالم همان مشرق زمینی است که شخصیت اصلی داستان غربت غربی سهروردی از آن هبوط کرد و سعی در بازگشت به آنجا را داشت. در چنین عالمی بود که پیامبر توانست با فرشته یا همان جبرئیل ملاقات کرده و حقایق قرآن را دریافت کند.

ماه رمضان ماهی قمری است که هر سال طبق گردش ماه در تغییر است. این ماه طی گذشت سالیان در فصول مختلف روی می دهد. آمدن این ماه تعیین شدنی است و زمان مشخصی دارد، اما تعیین شب قدر که خداوند فرموده در یکی از شب های ماه رمضان است، ناممکن و محال است، اما از آنجا که خداوند رحمت و برکت خویش را شامل حال تمام بندگان خویش کرده، این امکان وجود دارد که آدمی بتواند از موهبت های این شب برخوردار شود. با توجه به گردش ماه رمضان در فصول مختلف سال آدمی باید باور داشته باشد که شب قدر می تواند یکی از شب هایی باشد که پشت سر گذاشته یا در آینده پیش روی خود دارد. در این صورت باید در هر لحظه به یاد خداوند باشد و با خلوص نیت و عمل و ایمان به پروردگار خویش روزگار بگذراند. در این صورت این امکان وجود دارد که فیض و برکت شب های قدر را از آن خود کند و از قهر خداوند به دور باشد: سبحانک یا لا اله الا انت الغوث الغوث خلصنا من النار یا رب.

منابع:

ـ تخیل خلاق در عرفان ابن عربی، هانری کربن، انشاء الله رحمتی، انتشارات جامی ۱۳۸۳

ـ اسطوره و رمز در اندیشه میرچا الیاده، ترجمه جلال ستاری، انتشارات مرکز ۱۳۸۱

ـ تاریخ فلسفه اسلامی، هانری کربن، ترجمه جواد طباطبایی، انتشارات کویر ۱۳۸۰