سفر به ابیانه

روستای ابیانه در۴۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان نطنز، در دامنه کوه کرکس واقع است. ابیانه منطقه‌‏ای خوش‌منظره، خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. شمارِ خانه ‏های ابیانه …

روستای ابیانه در۴۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان نطنز، در دامنه کوه کرکس واقع است. ابیانه منطقه‌‏ای خوش‌منظره، خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. شمارِ خانه ‏های ابیانه در سرشماری سال ۱۳۶۱ برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شده است. تمامی این خانه‏‌ها بر روی دامنه‌ای در شمال رودخانه برزرود بنا شده است.

‏اتاق‌های ابیانه دارای پنجره‏های چوبی اُرسی مانند هستند و اغلب دارای ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش آمده، مشرف بر کوچه‌های باریک‌اند که به صورت مناظر جالبی درآمده‏اند. نمای خارجی دیوارها در خانه‏‌های ابیانه با خاک سرخ رنگی که معدن آن در مجاورت روستا قرار دارد، پوشیده شده است. ‏از آنجا که در دامنه‌‏های شیب‌دار ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه‏‌های مورد نیاز وجود ندارد، در این روستا چنین رسم است که هر خانواده، انبار غار‌مانندی در تپه‏های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد کند.

این غارها که در دل تپه‏‌ها حفر شده‏اند و از بیرون تنها درهای کوتاه و محقر آن نمودار است، برای نگهداری دام‌ها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد. ‏مردم ابیانه به کشاورزی و باغداری و دامداری مشغول هستند که با روش‌های سنتی اداره می‏شود. بیشتر زنان در امور اقتصادی با مردان همکاری دارند.

ابیانه دارای هفت رشته قنات است که برای آبیاری مزارع و باغ ها مورد استفاده قرار می‏گیرد. گندم، جو، سیب‏ زمینی و انواع میوه به‌خصوص سیب، آلو، گلابی، زردآلو، بادام و گردو در ابیانه به دست می‏آید.

‏مردم ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراکز پر جمعیت و راه‌های ارتباطی، قرن‌ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجه قدیم خود را حفظ کرده‌‏اند.‏ زبان مردم ابیانه فارسی با لهجه خاص ابیانه‌‏ای است که با لهجه‏‌های متداول در مناطق دیگر تفاوت اساسی دارد. لباس سنتی آنها، هنوز هم رواج دارد که در حفظ آن تأکید و تعصب از خود نشان می‏دهند. ‏مردان شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه می‌پوشند و زن‌ها از پیراهن بلندی با پارچه‏‌های گلدار و رنگارنگ استفاده می‌کنند. ‏علاوه بر این، زن‌های ابیانه معمولاً چارقدهای سفید رنگی بر سر دارند. ‏در سال‌های اخیر قالی‏بافی در ابیانه رواج پیدا کرده و نزدیک به ۳۰ کارگاه قالی‏بافی در آنجا دایر شده است. در گذشته گیوه ‏بافی از جمله مشغله‏‌های پردرآمد زن‌های ابیانه بود که امروزه تا حدی متروک شده است. ‏قدیمی‌‏ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده‏ای است که مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته است. آتشکده ابیانه را نمونه‌‏ای از معابد زردشتی دانسته‏اند که در جوامع کوهستانی ساخته می‏شد. مهم‏ترین بنا و اثر تاریخی این روستا یک باب مسجدجامع و قدیمی‌ترین اثر تاریخی این مسجد نیز منبر چوبی منبت‌کاری آن است که در سال ۴۶۶ ه.ق ساخته شد. مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد برزله است که فضای دلبازی دارد و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ ه.ق نوشته شده که مربوط به دوره ایلخانان است. مسجد تاریخی دیگر ابیانه مسجد حاجتگاه است که کنار صخره‏ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲ ه.ق مشاهده می‏شود. ‏روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است. یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا است که به گفته اهالی، فرزندان امام موسی کاظم بوده‏اند و زیارتگاه دیگر ابیانه قدمگاه نامیده می‏شود. از جمله اماکن دیدنی دیگر ابیانه می‏توان از خانه غلام نادرشاه و خانه نایب حسین کاشی نام برد.

‏در ایام گلاب‌گیری که معمولاً اواخر اردیبهشت است، خیل عظیمی از مسافران و گردشگران به سمت این روستا روانه می‌شوند. ابیانه مسیری نسبتا طولانی دارد. علاوه بر این به‌علت قرار نداشتن بر روی هیچ کدام از راه‌های اصلی، ماشین خطی یا مینی‌بوسی در آن مسیر کار نمی‌کند. ابیانه در جنوب کاشان و در فاصله حدود ۸۰ کیلومتری آن قرار دارد.

‏این روستا هم از طریق جاده کاشان- نطنز و هم از اتوبان کاشان- اصفهان قابل دسترسی است. از دو راهی مسیر کاشان به نطنز تا ابیانه حدود ۲۲ کیلومتر فاصله است که مسیری زیبا و سر سبز ، کاملاً کوهستانی و دره مانند است که جای جای آن را باغ‌های پر درخت پوشانده است. ‏یکی از مهمترین دلایل شهرت ابیانه، نزدیکی به شهرهایی همچون کاشان، قمصر، اصفهان و به طور کل در دسترس بودن آن است. در حال حاضر این روستا تقریباً خالی از سکنه است و تنها معدودی از ساکنان مسن در روستا حضور دارند که اغلب مشغول فروش اجناس خود به گردشگران هستند.

‏تهیه و تنظیم: زهره پری نوش