شرایط نماز کامل

نماز کسی تامّ و کامل است که طهارت کامل داشته و کامل و بالغ بوده

کراجکی در کتاب کنزالفوائد ذکر کرده که در حدیث آمده که :

ابوجعفر منصور (خلیفه عبّاسی) در روز جمعه ای در حالی که بر دست حضرت صادق جعفر بن محمّد (ع) تکیه زده بود ، بیرون آمد. مردی - که رزام آزاد شده خالد (یا: خادم) بن عبداللّه نامیده می شد ، گفت :

این کیست که آنقدر در نزد امیرالمؤمنین یعنی منصور ارجمند است که وی بر دست او تکیه زده است ؟

گفته شد : او ، جعفر بن محمّد صادق - صلّی اللّه علیه - است.

وی گفت : به خدا سوگند ، نمی دانستم [اگر می دانستم] بی گمان آرزو می کردم که گونه ابی جعفر (منصور، بر زیر) نعلین و پای افزار جعفر می بود. سپس در جلو منصور ایستاد و گفت : ای امیرالمؤمنین ! آیا اجازه هست سوالی بکنم ؟

منصور گفت : از ایشان (یعنی امام صادق (ع)) بپرس. [وی گفت : من می خواهم از تو بپرسم . منصور گفت : از او بپرس.]

پس رزام رو به امام جعفر بن محمّد(ع ) کرد و گفت : مرا از نماز و حدود و احکام آن خبر ده.

حضرت صادق (ع) فرمود: نماز چهار هزار حد ّو حُکم دارد که تو نسبت به همه آنها مورد بازخواست قرار نمی گیری.

گفت : تنها حدود و احکامی را که ترک کردن آن جایز نیست و نماز جز به آن کامل نمی گردد، بفرما.

ـ امام صادق (ع) فرمود :

نماز کسی تامّ و کامل است که طهارت کامل داشته و کامل و بالغ بوده (در مدرک این حدیث ، کتاب کنز الفوائد به جای این عبارت آمده است : و اهتمام تمام داشته ...) و ساتر داشته باشد، و راست بایستد و نسبت به خدا شناخت و معرفت داشته و [در پیشگاه او] بایستد و آرام گرفته و اظهار خشوع و تواضع نموده و استوار باشد ، آنگاه میان حالت نومیدی و آزمندی و شکیبایی و بی تابی بایستد ، به گونه ای که گویی نوید پروردگار تنها متوجّهِ او ، و وعده عذاب تنها برای اوست و تمام اموال و دارایی خویش را در راه خدا بذل نموده و تمام اهداف (یا: وجود و تعلّقات خود را) خیال انگاشته و نَفْس خود و هرچیز ارجمند در نزد خویش را در راه خشنودی خداوند بذل نموده و بدون اینکه انتظار چیزی را بکشد، پیش به سوی او وسط راه و راه راست را طی نماید و وابستگی های اهتمام ورزیدن را با چشمِ توجّه به خداوندی که قصد سیر به سوی او را نموده و می خواهد به درگاه او وارد شده ، قطع نماید و از او اجازه ورود بگیرد.

پس هرگاه کسی این چنین عمل کند ، نمازش همان نمازی خواهد بود که به خواندن آن امر ، و از آن خبر داده شده است که : براستی نماز انسان را از کردار و گفتار زشت و ناپسند باز می دارد. (اشاره به آیه شریفه ۴۵ از سوره عنکبوت (۲۹) که می فرماید : إِنَّ الصَّلوهَٔ تَنْهی عَنِ الْفَحْشآءِ وَالْمُنْکَرِ)

آنگاه منصور رو به امام صادق (ع) کرده و عرض کرد : ای اباعبداللّه ، ما پیوسته از دریای [علم] تو استفاده نموده و به سوی تو نزدیکی می جوییم ، ما را از کوری باطنی بینا گردانیده و به نور هدایت خویش ، شب تاریک و امور پیچیده را روشن می نمایی و لذا ما همواره در انوار پاکیزه و دریای لبریز دانش تو شناور هستیم.

(کنزالفوائد، ج ۲ ص ۲۲۳ - تنها با این تفاوت که به جای جمله آخر یعنی : ولذا ، ما همواره در انوار پاکیزه و دریای لبریز دانش تو شناور هستیم آمده است : بدون اینکه از تو جدا و منحرف گردیم.)

● کیفیّت نیّت در عبادات :

ناگفته نماند: از آنجا که در خطبه این کتاب کیفیّت نیّت را توجّه دادیم و به روشنی بیان کردیم که : بنده باید خداوند - جلّ جلاله - را تنها از آن جهت که شایسته عبادت و بندگی است بپرستد ، لذا در موارد بسیاری از عبادات ، چگونگی الفاظ نیّت را یاد آور نمی شوم.

و دیگر اینکه - چنانکه اشاره خواهیم کرد - نیّت ، همان قصد و تصمیم انسان برای انجام عبادت است و این چیزی نیست که بر او مخفی بماند. آیا نمی بینی که مولایمان امام صادق (ع) هنگامی که شروط نماز را برشمرد ، نیازی به ذکر نیّت ندید و جهت آن این است که نیّت به خودی خود ، در آنچه آن بزرگوار (ع) بدان اشاره فرمود، داخل است و لذا آن را ذکر نفرمود.

منبع : کتاب فلاح السائل

علاّمه بزرگوار سیّد بن طاووس