دانشگاه، صنعت و دولت سه ضلع مثلث توسعه

مشکل ارتباط صنعت و دانشگاه در همه جای دنیا وجود دارد، منتهی در کشورهای مختلف، درصد آن متفاوت است. به هر حال دانشگاه، مهد علم است و صنعت هم مرکز تولید.
اگر علم بخواهد مورد استفاده …

مشکل ارتباط صنعت و دانشگاه در همه جای دنیا وجود دارد، منتهی در کشورهای مختلف، درصد آن متفاوت است. به هر حال دانشگاه، مهد علم است و صنعت هم مرکز تولید.

اگر علم بخواهد مورد استفاده قرار بگیرد، باید کاربردی شود که محصول کار آن فناوری می‌شود. این درحالی است که اکنون دانش‌آموختگان ما در پی شغل می‌باشند و صنایع از آنها، میزان تجربه‌شان را می‌پرسند؛ در صورتی که دانشگاه محل تجربه‌آموزی نبوده است.

امروزه ارتباط صنعت و دانشگاه در کشورهای توسعه یافته، امری رایج است. به عنوان مثال در آلمان، وظیفه دانشگاه این است که دانشجویان را از طریق کارآموزی برای اشتغال در صنعت آماده ‌کند. در ایالات متحده آمریکا، وظیفه آماده کردن فارغ‌التحصیلان به عهده صنعت است.

این کشور سیستم آموزشی دوجانبه دارد و دانشگاه تشکیل برخی کلاس‌های درسی را به کارخانه‌ها منتقل می‌کند. در این حالت، دانشجو از همان ابتدا با محیط کار آشنا می‌شود و مسائل صنعت و کارخانه را درک می‌کند. در برخی حوزه‌ها استادکاران بخش صنعت، مطالب درسی را برای دانشجویان تهیه و تنظیم می‌کنند. طبق آمارهای موجود، بخش اعظم درآمد دانشگاه‌ها از طریق انجام طرح‌های تحقیقاتی بخش صنعت تامین می‌شود.

ولی مشکل ما در ایران این است که حل مشکل صنعت به عنوان یکی از وظایف دانشگاه‌ها مطرح نشده است. این در حالی است که صنعت همانند یک بنگاه تجاری می‌شود که خواستار تولید و درآمد بیشتر است که محور اصلی آن درآمدزایی است.

دانشگاه و استادان نیز طبیعتا با انجام اموری نظیر تدریس و تحقیقات بنیادی سعی می‌کنند تحقیقات خود را کاربردی کرده و منبع درآمدی برای خود داشته باشند، در نتیجه هر دو منافع خود را می‌بینند و طبیعتا درست است؛ اما عیب اینجاست، اگر این فرآیند را ببینیم، می‌توانیم به مقوله تبدیل ایده به محصول اشاره کنیم، به عبارتی چگونه ایده‌هایی که در دانشگاه به وجود می‌آید، به محصول صنعتی تبدیل شود. اگر صنعت و دانشگاه خواستار انجام امور در طول این فرآیند باشند، امکان‌پذیر نیست و اینجاست که نقش دولت و نظام تعریف می‌شود. درواقع برای توسعه ملی مثلثی ترسیم شده که ۳ راس آن دولت، دانشگاه و صنعت است که وظیفه دولت در آن فراهم‌سازی فضا برای تبدیل ایده به محصول است.

ایران یک کشور دارای افراد تحصیلکرده است؛ زیرا آموزش خوبی را در دبیرستان و دانشگاه‌ها دارند و درجه هوشی افراد نیز بالاست و از لحاظ فرهنگی و اجتماعی افراد به تحصیل علاقه دارند، بنابراین با توجه به این‌که نیروی تحصیلکرده خوبی را در اختیار داریم، طبیعی است که دنیا در پی جذب این نیروها باشد.

تحصیلکردگان ما که به دیگر کشورها مهاجرت می‌کنند، نباید فراموش کنند که برخاسته و متعلق به ایران هستند. آنها باید بکوشند در جهت اعتلای اسلام و منافع ملی خود قدم بردارند و در آن کشورها به عنوان نمایندگانی باشند که اطلاعات را برای هموطنان خود تهیه می‌کنند. اگر شاهد مهاجرت نیروهای انسانی خود هستیم، پس باید چکار کنیم که این امر صورت نگیرد؟ مساله صرفا منوط به دادن پول، مسکن و هدیه به آنها نمی‌شود تا علاقه‌مند شوند و در کشور بمانند، گرچه اینها مفید و تاثیرگذار است؛ ولی تنها از دیدگاه اقتصادی موثر است.

بنابراین به جای این‌که بیندیشیم چگونه این افراد را در کشور نگه داریم و بخواهیم برنامه‌ریزی و تصمیمات خاصی را اتخاذ کنیم، باید بکوشیم فضای علمی و همدلی در کشور ایجاد شود تا این افراد به صورت خودکار جذب شوند و کشور را ترک نکنند یا حداقل حضورشان در خارج از کشور به شکل کوتاه‌مدت و هدفمند باشد و پس از فراگیری علوم جدید به کشور خود برگردند.

‌ دکتر مسعود شفیعی

‌رئیس جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه