تزئین سفره عقد

گام به​گام از خواستگاری تا پاتختی

طبق سنت‌های گذشته رسم بر این بوده که مراسم عقدکنان در منزل پدر عروس برگزار می‌شد، ولی هزینه سفره ‌عقد و آرایشگاه و لباس عروس را داماد پرداخت می‌کرد و بقیه هزینه‌ها به عهده پدر عروس بوده است. پس از مدتی داماد مراسم عروسی را برگزار می‌کرد و عروس را به منزل خود می‌برد. ولی امروزه اکثرا مراسم عقد و عروسی را در یک شب برگزار می‌کنند و ممکن است عقد را زودتر به شکل محضری یا خصوصی انجام دهند، ولی همچنان هستند خانواده‌هایی که علاقه‌مندند مراسم عقد و عروسی را به همان شیوه گذشته برگزار کنند.

چیدن سفره عقد یکی از ملزومات مراسم عقدکنان است. گستردن این سفره باستانی سابقه دیرینه‌ای دارد و برای شروع یک زندگی جدید که قرار است تا ابد ادامه پیدا کند، فقط یک‌بار گسترده خواهد شد. اجزایی که در داخل سفره عقد چیده می‌شود بسیار پرمعنا است و در واقع هر یک نمادی از آرزوهای خوب برای شروع یک زندگی جدید است. سفره عقد همانند کارت تبریک مجللی است که پیش‌ روی عروس و داماد گسترده می‌شود.

سفره عقد دارای شش اصل است که شامل: گردو، بادام، فندق، نان، نبات و تخم‌مرغ است که به مرور اجزای دیگری نیز به آن اضافه شده که در طول زمان آنها نیز جزء‌لاینفک سفره عقد شده است مانند عسل و اسپند و... . متاسفانه امروزه فقط صورت ظاهری سفره عقد حفظ شده و بسیاری از عروس و دامادها با معنا و مفهوم این نمادها آشنا نیستند. بنابراین ابتدا به بیان معنای اجزای سفره عقد می‌پردازیم:

سفره عقد: در قدیم از شال یا ترمه استفاده می‌شده که آن را روی پارچه سفیدی یا به تنهایی می‌گستردند و اجزای سفره عقد را روی آن قرار می‌دادند. امروزه معمولا از پارچه‌های سفید استفاده می‌شود و روی آن بنا به سلیقه می‌توان از ترمه، پارچه‌های سرمه‌دوزی یا پارچه‌های رنگین استفاده کرد. وجود رنگ سفید نمادی از گستردن پاکی در زندگی است.

آیینه: قرار دادن آیینه در بالای سفره عقد به شکلی که عروس و داماد بتوانند همدیگر را در آیینه ببینند، جزو رسوم دیرین است. به این معنی که عروس و داماد همدیگر را در آیینه که نماد پاکی و زلالی است، ببینند و دلشان نسبت به هم همانند آیینه صاف و زلال شود.

شمعدان: شمعدان‌ها معمولا به دو شکل شمعی یا لامپی موجود هستند. شمعدان‌ها به شکل جفت تهیه می‌شود که نمادی از عروس و داماد است و معمولا در دو طرف آیینه قرار می‌گیرد و هنگام جاری‌شدن صیغه عقد باید روشن باشد. شمعدان‌ها نمادی از آرزوی روشنایی و گرمی در پیوند عروس و داماد است.

قرآن: از آنجا که در کتاب آسمانی ما به امر ازدواج تاکید شده است، قرار‌دادن قرآن نشانه تائید وصلت ازدواج از جانب خداوند و طلب خوشبختی و برکت از آستان اوست. قرآن را معمولا در جلوی آیینه قرار می‌دهند و هنگام جاری‌شدن صیغه عقد عروس و داماد با گشودن قرآن آیاتی را می‌خوانند.

جانماز: جانماز را نیز معمولا در جلوی آیینه قرار می‌دهند و مهر و تسبیح بر آن می‌گذارند و نمادی از پایبندی عروس و داماد به اصول دین است.

نبات: در قدیم معمولا نبات به شکل کاسه تهیه می‌شده، بنابراین از آن به عنوان کاسه نبات یاد می‌شود که از زعفران اعلا تهیه می‌شده است. امروزه نبات به همان شکل یا با قالب‌هایی با اشکال گوناگون موجود است که می‌توان آن را با رنگ‌های زعفرانی یا سفید تهیه کرد. نبات نمادی از شیرینی و شیرین‌کامی در زندگی مشترک است.

نان،پنیر و سبزی: نان را به نشانه برکت زندگی و پنیر را به نشانه وسعت روزی و سپید بختی در کنار نان قرار می‌دهند. سبزی نیز نشانه سرسبزی و سرزندگی و سلامت​ است که امروزه به اشکال گوناگون تزئین می‌شو​د.

تخم‌مرغ: یکی از اجزای اصلی سفره است که نماد زایش و تولد است. از این‌رو نهادن آن بر سفره عقد آرزویی برتداوم نسل و باروری عروس و داماد است. تعداد و چگونگی تزئین تخم‌مرغ‌ها به سلیقه و اعتقاد افراد بستگی دارد.

عسل: عسل را معمولا در جامی می‌ریزند و عروس و داماد پس از جاری‌شدن صیغه عقد، آن را در دهان یکدیگر می‌گذارند و همانند قولی است که عروس و داماد به هم می‌دهند که در آینده موجب شادکامی و شیرینی روح و روان یکدیگر باشند و تلخی‌های زندگی را پشت سر بگذارند و شیرینی زندگی را با هم تقسیم کنند.

گردو: به دلیل آن‌که درخت گردو ریشه تنومند و عمری طولانی دارد ،گذاشتن آن بر سر سفره عقد نمادی از بقای عمر و طولانی‌بودن زندگی مشترک عروس و داماد است.

بادام و فندق: بادام را به نیت نوه‌دار‌شدن بر سر سفره عقد می‌گذارند که ریشه در یک اعتقاد و مثل قدیمی دارد که نوه مغز بادام است. وجود گردو، بادام و فندق از آنجا که جزو مغزهای مقوی است، نمادی از توانمندی عروس و داماد و گسترده‌بودن سفره و روزی آنان است. بعضی‌ها معتقدند گردو، بادام و فندق باید بدون شکاف باشند تا خللی به نام جدایی در زندگی زوج رخ ندهد.

نان سنگک: نشانه برکت و رزق و روزی است. امروزه نان سنگک را به همان شیوه سنتی یا به اشکال گوناگون یا گاهی از نان‌های دیگر نیز استفاده می‌کنند.

اسپند: طبق باورهای کهن برای دور‌شدن چشم بد از پیوند زوج بر سر سفره می‌نهند تا گزندی به آنها نرسد. معمولا در بدو ورود عروس و داماد نیز اسپند دود می‌کنند.

سکه: در قدیم سکه‌های طلا و نقره بر سفره عقد می‌گذاشتند که نمادی از افزایش رزق و روزی و ثروت است. امروزه از سکه‌های فلزی با رنگ‌های طلایی و نقره‌ای استفاده می‌شود.

کله قند: یک جفت کله قند یک شکل و هم اندازه در سفره می‌گذارند که هنگام جاری‌شدن صیغه ‌عقد بر سر عروس و داماد می‌سایند. ساییدن قند بر سر عروس و داماد نمادی از باریدن شادی و شیرینی بر سر زوج جدید است که معمولا این کار را بانوانی که زندگی مشترک موفقی دارند و خوشبخت هستند انجام می‌دهند. از یک تور یا پارچه تزئین شده به عنوان قندساب استفاده می‌شود که آن را روی سر عروس و داماد و زیر قندهایی که می‌سابند، می‌گیرند. طبق باورهای کهن پس از پایان عقد قندساب را جمع می‌کنند و گرده‌های قندهای سابیده شده را بر سر دختران دم‌بخت می‌ریزند تا بخت آنان نیز باز شود.

جام آب: نمادی از روشنایی است. آب را به اشکال گوناگون که بعدا آموزش داده می‌شود می‌توان در سفره عقد به کار برد.

نقل: نشانه شیرین کامی است که به اشکال گوناگون در سفره به کار می‌رود و گاهی با تور و روبان و... تزئین و به مهمانان به عنوان یادبود هدیه می‌شود که آموزش انواع نقل‌های یادبود قبلا داده شده است.

گل: به عنوان نمادی از زیبایی، طراوت و شادابی است که به شکل سبد‌های گل یا برای تزئین سایر اجزای سفره عقد به کار می‌رود.

میوه: نهادن میوه‌های رنگین بر سر سفره عقد به منزله برخورداری عروس و داماد از نعمات و مواهب گوناگون و رنگارنگ الهی است. می‌توان تنها از میوه‌های بهشتی مانند انار، انگور و... استفاده کرد یا از میوهای متنوع‌تر برای برخورداری از رنگ‌آمیزی بیشتر بهره گرفت. می‌توان از تزئین صیفی‌جات نیز برای زیبایی بیشتر سفره استفاده کرد.

حنا، گندم و برنج: گندم و برنج نماد برکت و حنا به دلیل رنگ سبز و خواص ویژه‌اش نمادی از سبزی، سلامت​ و خوشرنگی زندگی است. گذاشتن این سه جزء بر سفره عقد سابقه‌ای کهن دارد که​ طی زمان به فراموشی سپرده شده بود که خوشبختانه امروزه در چیدمان سفره‌های عقد مجددا احیا شده است.

حلقه‌های ازدواج: نشانه رسمی ازدواج یک زوج که معمولا در جای حلقه قرار می‌دهند و عروس و داماد پس از جاری‌شدن صیغه عقد هریک حلقه دیگری را در انگشت چهارم (انگشت کنار انگشت کوچک) دست چپ یکدیگر می‌کنند. طبق باورها، حلقه ازدواج نماد عشق است و به این شکل نزدیک‌ترین ارتباط را با قلب همسر برقرار خواهد کرد.

پروانه فتحعلی

طراح و سفره‌آرا