كتاب شناسی توصیفی پیتر دراكر

دراكر را به حق پیشكســـوت, نظریه پرداز و مرشد در رشته مدیریت نامیده اند از جمع ۳۷ كتاب او هفت یا هشت كتاب تاكنون به فارسی ترجمه و منتشر شده است از او بیش از صدها جستار و خطابه در موضوع مدیریت در دست است كه فقط شماری از آنها به فارسی درآمده است

پیتر فردیناند دراكر به سال ۱۹۰۹ در وین زاده شد و در همان جا و انگلستان به تحصیل پرداخت. از سال ۱۹۲۹ به عنوان خبرنگار اقتصادی و كارشناس به خدمت یكی از موسسه های مالی بزرگ لندن درآمد. از سال ۱۹۳۷ با همسرش به ایالات متحده كوچید و به عنوان خبرنگار اقتصادی مطبوعات بریتانیا و نماینده برخی موسسه‌های آن كشور كار را آغاز كرد. سپس به كار تحلیل، مشاوره و تدریس پرداخت و از سال ۱۹۷۱ در كالج كلرمونت كالیفرنیا به آموزش دانشجویان رشته های بازرگانی در مقطع كارشناسی ارشد و دكتری مشغول شد.

دراكر را به حق پیشكســـوت، نظریه پرداز و مرشد در رشته مدیریت نامیده اند.

از جمع ۳۷ كتاب او هفت یا هشت كتاب تاكنون به فارسی ترجمه و منتشر شده است. از او بیش از صدها جستار و خطابه در موضوع مدیریت در دست است كه فقط شماری از آنها به فارسی درآمده است.

در فصل «عصر ناپیوستگی» از «صد كتاب» گری همل، كه خود از پیشكسوتان پرآوازه مدیریت است، شرحی كوتاه در باره دراكر نوشته كه خواندنی است. او می نویسد: «پیتر دراكر گرچه به عنوان نظریه پرداز مدیریت شهرت یافته ولی پیامبر مدیریت هم بوده است. او در سال ۱۹۶۹ به روشنی برآمدن عصر اقتصاد مبتنی بر دانایی را پیش بینی كرد. من می خواهم مرشدان آینده مدیریت را به چالشی فراخوانم.

«سعی كنید چیزی بگویید كه نخستین بار دراكر نگفته باشد و خوب و كامل نگفته باشد.»

این كار شمار كتابهای مدیریتی انباشته شده در قفسه كتابفروشی ها را به میزانی چشمگیر كاهش می دهد-

پیش از پرداختن به كتابشناسی توصیفی دراكر یادآوری این نكته ضرور است كه در برگردان عنوان كتابهای او – در مورد آن دسته كه به فارسی درآمده است – همان عنوان انتخاب شده كه مترجمان گرامی برگزیده اند.

عناوین كتابهایی كه پیش روی شماست معرفی همه كتابهای دراكر نیست. كل كتابها در كتابی به نام «روزشمار دراكر» (Daily Drucker ۲۰۰۴) معرفی شده كه توسط سازمان فرهنگی فرا زیر چاپ است.

● «فرجام انسان اقتصادی»، ۱۹۹۵ (چاپ اول نیویورك، ۹۳۹۱)

این اثر نخستین كار تمام عیار دراكر است. این كتاب بررسی تشخیص دولت تمامت‌خواه و نخستین كتابی است كه به ریشه‌یابی تمامت خواهی پرداخته است. دراكر در این كتاب دلایل برآمدن فاشیسم را برشمرده، از نبود و ناتوانی نهادهای جاافتاده كه به برآمدن فاشیسم منجر شد سخن می گوید. او از عوامل تحرك جامعه توتالیتر شناختی به دست داده و كمك كرده انگیزه ها و آرمانهای تمامت خواهی را بشناسیم تا بتوانیم مــــانع حدوث چنین فاجعه ای در آینده شویم. ایجاد یا پروراندن نهادهای اجتماعی، دینی، اقتصادی و سیاسی، به طوری كه بتوانند كارآمد و اثربخش باشند، پیدایش فضایی را كه غالبا دولت تمامت خواه از دل آن سر بر می كشد، مانع می شود.

● «آینده انسان صنعتی»، ۱۹۹۵ (چاپ اول نیویورك، ۲۴۹۱)

در این كتاب دراكر به توضیح مقتضیات و لوازم جامعه كارآمد، از طریق طرح نظریه‌ای برای جامعه به طور عام و برای جامعه صنعتی به طور خاص، پرداخته است. در آینده انسان صنعتی، پیتر دراكر به توضیح لوازم و بایدهای هر جامعه می‌پردازد تا جامعه مشروع و كارآمد گردد. چنین جامعه ای به فرد تشخص می دهد و برای او نقش قایل می شود. كتاب به این پرسش پاسخ می دهد كه: چگونه می توان در جامعه صنعتی، باتوجه به چیرگی قدرت مدیریت و بنگاههای اقتصادی، آزادی فرد را حفظ كرد؟

این كتاب، كه پیش از ورود ایالات متحده به جنگ جهانی دوم نوشته شده است، به آینده اروپای پس از جنگ با خوش بینی می نگرد و بر امیدها و ارزشهای آن، در آن هنگامه ناامیدی، تاكید می ورزد. كتاب این پرسش را جسورانه به میان می آورد كه: «دوست داریم دنیای پس از جنگ چگونه دنیایی باشد؟»

● «جامعه نوپدید»، ۱۹۹۳ (چاپ اول نیویورك، ۰۵۹۱)

پیتر دراكر در این كتاب، نوشته های قبلی خود آینده انسان صنعتی و مفهوم بنگاه را بسط داده و تحلیلی نظام یافته و به سامان از جامعه صنعتی، كه از دل جنگ جهانی دوم سربركشیده، به دست می دهد. او به تحلیل بنگاههای بزرگ كسب و كار، دولتها، اتحادیه های كارگری و تبیین جایگاه فرد در بافت اجتماعی آن نهادها می‌‌پردازد.

پس از نشر جامعه نوپدید جرج هگینز(G.G. HIGGINS) در مقاله ای نوشت : «دراكر چون نویسنده ای هوشمند و مدرن به واكاوی مشكلات روابط صنعتی در یك شركت یا یك بنگاه پرداخته است. او در همه مسایل علم اقتصاد، علم سیاست، روان شناسی صنعتی و جــــامعه شناسی صنعتی وارد شده و به شیوه ای ستایش آمیز یافته های هر چهاررشته را هماهنگ ساخته و به طور موفقیت آمیز از آنها برای حل مشكلات (بنگاه) استفاده كرده است.»

دراكر معتقد است، علائق كاركنان، مدیریت و بنگاه با علائق جامعه قابل انطباق است. او ایده «جامعه كارخانه ای» را مطرح می كند كه در آن كاركنان تشویق به پذیرفتن مسئولیتهای بیشتر و «مدیرانه» عمل كردن می شوند. او بقای اتحادیه های كارگری را – اگر كاركنان چون مدیران رفتار كنند – محل تردید می داند.

● آیین مدیریت، ۱۹۹۳ (چاپ اول نیویورك، ۴۵۹۱)

این كتاب برجسته، نخستین كتابی است كه مدیریت را چون یك آیین و یك رشته علمی تعریف می كند. از این رو دراكر را باید بنیادگذار رشته مدیریت مدرن دانست. سده هاست كه مدیریت رایج بوده است، اما در این كتاب مدیریت به سان یك رشته علمی، كه می توان آن را یاد گرفت و یاد داد، به طور نظام یافته تعریف می شود. این كتاب رهنمودی است نظام مند برای مدیرانی كه می خواهند اثربخش و بهره‌وری خود را بهبود بخشند. در این كتاب، مدیریت هدف بین به مثابه یك فلسفه ناب مدیریت مطرح می شود كه علائق بنگاه را با علائق مدیران و بازیگران سازمان در هم می آمیزد. او از شركتهایی چون فورد، جنرال الكتریك، سیرز، روبوك و شركا، جنرال موتورز، آی.بی.ام و ای.تی.اند تی شاهد آورده است.

● «آمریكای بیست سال بعد»، نایاب (چاپ اول، نیویورك، ۵۷۹۱)

پیتر دراكر در این مجموعه جستارها در باره مقولاتی بحث می كند كه بنابر اعتقاد او در آمریكا دارای اهمیت است، از جمله كمبود نیروی كار در آینده، اتوماسیون، انباشته شدن ثروت در دست شماری اندك، تحصیل در كالج، مسایل سیاسی آمریكا، و شاید مهمتر از همه، نابرابری فزاینده میان «داراها» و «ندارها»: دراكر در این جستارها رویدادهای مهمی را شناسایی می كند كه «پیش از این روی داده» و تكلیف آینده را معلوم می كند. شناسایی «آینده ای كه پیشتر جلوه گر شده» یكی از مضامین مهمی است كه در بیشتر كتابها وجستارهای دراكر دیده می شود.

● «نشانه های فردا»، ۱۹۹۶ (چاپ اول، نیویورك، ۷۵۹۱)

نشانه های فردا آینده ای را شناسایی می‌كند كه پیشاپیش خود را در سه حوزه مهم زندگانی و تجربه بشر كرده است. بخش اول كتاب به بررسی تحول فلسفی تفكر ماشینی دكارتی و رسیدن به تفكر سیستمی اختصاص دارد، تفكری كه دنیا را دنیای الگو، هدف و پیكربندی می داند. دراكر درباره نیاز به سامان دادن اهل علم و دانش و مردمان صاحب تجربه می پردازد و معتقد است تلاش مشترك آنها مولفه مهم این تحول است. بخش دوم كتاب سخن از چهارپدیده می گوید كه مردمان جهان آزاد را به چالش می كشد: باسوادشدن جامعه، توسعه اقتصادی، زوال اثربخشی دستگاه دولت و فروپاشی فرهنگ شرق. به نظر می‌رسد این چهار پدیده ویژگیهای جامعه آخر قرن بیستم است. دراكر در دیباچه ای كه بر چاپ دوم این كتاب نوشته است. در یافته های مهم نشانه های فردا بازنگریسته و اعتبار آنها را با محك دلمشغولی های زمانه حاضر سنجیده است.

● «عصر ناپیوستگی»، ۲۰۰۳ (چاپ اول نیویورك، ۸۶۹۱)

در این كتاب، دراكر با فراست و وضوح تمام به شرح آن دسته از نیروهای تحول‌‌ساز می پردازد كه دورنمای اقتصادی را متحول ساخته، جامعه جدیدی خلق می كنند. او چهار حوزه عمده گسست را كه شالوده واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی معاصر را تشكیل می دهد، معرفی می كند: ۱ – انفجار فناوریهای جدید كه به پیدایی صنایع مهم جدید منجر می شود، ۲ – گذار از اقتصاد بین الملل به اقتصاد جهانی، ۳ – پیدایش یك پدیده جدید اجتماعی سیاسی كه سبب برانگیختن چالشهای بزرگ سیاسی، فلسفی و روحانی می گردد و ۴ – جهان جدید كار فكری مبتنی بر آموزش و استلزام های آن. عصر ناپیوستگی طرحی است مهم و جذاب برای ساختن آینده ای كه تا حدی زیاد هم اینك باماست.

● «انسان، ایده و سیاست»، نایاب (چاپ اول، نیویورك، ۱۷۹۱)

این كتاب مجموعه ای است از ۱۳ جستار درباره مقولات جامعه – مردم، سیاست و اندیشه. علاوه براین جستارهایی در آن است درباره هنری فورد، مدیریت ژاپنی و رئیسان جمهور كارآمد. دو مقاله این كتاب، به خصوص بیانگر ویژگیهای اندیشه دراكر است كه از اهمیتی خاص برخوردار است. یكی از آنها جستاری است «درباره كه یركگار» كه حامی بسط خصلتهای روحانی بشریت است.

مقاله دیگر به شرح فلسفه سیاسی جان كالهون پرداخته واصول اساسی كثرت‌گرایی آمریكا و اثر آنها بر سیاستها و برنامه های دولت را توصیف می كند.

● «فناوری، مدیریت، و جامعه»، نایاب (چاپ اول، نیویورك، ۱۹۷۰)

در این كتاب شرحی كلی از ماهیت فناوری مدرن و پیوندش با علم، مهندسی و دین فراهم آمده است. نیروهای سیاسی و اجتماعی موثر بر توسعه فناوری در چارچوب دگرگونیهای وسیع سازمانی تحلیل شده است. موضع انتقادی پیتردراكر خوشایند فرهیختگان و دانشجویانی است كه از اتكای فزاینده جامعه به یافتن راه‌حلهای فناورانه برای معضلات اجتماعی و سیاسی به تنگ آمده اند.

ترجمه : فضل الله امینی

---