روش درست تنبیه کردن

تنبیه به تنهائی نمی تواند نتایج دلخواه را فراهم کند زیرا به طور کلی روشی منفی است این روش به کودک می آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد اما نمی آموزد که چگونه باید رفتار کند

وقتی‌که کودکتان را به اتاقش می‌فرستید، زمان تماشا کردن تلویزیون وی را محدود می‌کنید و به او اجازه بازی کردن با اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را نمی‌دهید، یا وقتی‌که به‌دنبال نزدیک شدن کودک به اجاق گاز، فریاد می‌کشید: ”نکن“ در واقع برای اصلاح رفتار از اصول تنبیه استفاده کرده‌اید.

تنبیه به‌تنهائی نمی‌تواند نتایج دلخواه را فراهم کند. زیرا به‌طور کلی روشی منفی است. این روش به کودک می‌آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد. اما نمی‌آموزد که چگونه باید رفتار کند. وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به‌کار می‌بریم، کودک نمی‌داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند. به‌علاوه تنبیه وقتی مؤثر است که موقتی باشد چون وقتی از یک تنبیه دفعات زیاد استفاده شود تأثیرش را از دست می‌دهد.

والدین مکرراً چیزهائی شبیه این را به متخصصین می‌گویند. اولین باری که فرهاد را تنبیه بدنی کردم خیلی گریه کرد و پس از آن برای مدت طولانی رفتارش تصحیح شد اما حالا که مرتباً به خاطر رفتارهای نادرستش تنبیه بدنی می‌شود، هیچ تأثیری ندارد و به‌نظر هم نمی‌رسد که به‌هیچ وجه اهمیتی بدهد!از آنجائی‌که تنبیه به‌عنوان یک روش مدیریت، لازم می‌شود این پرسش شکل می‌گیرد که: پس چه وقت و چگونه می‌توانیم از آن استفاده کنیم؟

● این اصول پیشنهاد می‌شود:

▪ تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار ناخواسته را کاهش دهد.

▪ تنبیه بدنی، ایجاد محدودیت و گرفتن اسباب‌بازی‌ها یا امتیازات خاص (مانند تماشای کارتون) درصورتی تنبیه تلقی می‌شوند که مؤثر واقع شوند.

برای نمونه علی نه ساله را به خاطر کتک زدن خواهرش به اتاقش فرستادند. او در آن‌جا با کامپیوتر و اسباب‌بازی‌هایش مشغول بازی شد. وقتی مادرش به او گفت که می‌تواند از اتاق بیرون بیاید، در حال تماشای کارتون مورد علاقه‌اش بود. او حتی فراموش کرده بود که تنبیه شده است. به‌علاوه وقتی از اتاق خارج شد خواهرش را دوباره کتک زد تا باز به اتاقش فرستاده شود! پس توصیه ما این است که نخست نتایج تنبیه را بررسی کنید. اگر رفتار هدف کاهش یافته بود، می‌توانید دوباره از آن نوع تنبیه استفاده کنید، در غیر این‌صورت تکرار آن تنبیه سودی ندارد و باید روش دیگری را بیازمائید.

▪ در تنبیه زیاده‌روی نکنید.

اگر بیش از حد از تنبیه استفاده کنید کودک شما به آن عادت خواهد کرد و تنبیه تأثیر خود را به‌‌تدریج از دست خواهد داد.

▪ تنبیه را به تعویق نیندازید.

اگر قصد تنبیه کودکتان را دارید، درست پس از رفتار ناپسندش این‌کار را انجام دهید. هر تنبیهی اثرش را با گذشت زمان از دست می‌دهد و ممکن است کودک نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند.

▪ همیشه پیامدها را تشریح کنید.

کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می‌کند و در صورت پافشاری در انجام آن واکنش شما چه خواهد بود. تصمیم خود و پیامدهای نادیده گرفتن آن عمل را به او بگوئید.

کودک را به تنبیهی که آن را انجام نمی‌دهید تهدید نکنید. پیش از واکنش نشان دادن، دومین، سومین یا دوازدهمین فرصت را به او ندهید. تجدیدهای پوچ و ناپایدار به رفتارهای نادرستی می‌انجامند که تثبیت شده و در برابر تغییر مقاوم‌تر می‌شوند.

▪ برای اصلاح رفتار به کودک فرصت دهید.

هدف از تنبیه، اصلاح رفتار کودک است پس باید به او فرصت بدهید تا آموخته‌هایش را نشان دهد. اگر تنبیه طول بکشد ممکن است کودک فرصت پیدا نکند که رفتار خود را اصلاح کند.

▪ تنبیه بدنی باید کنترل شده و مختصر باشد.

ما به‌عنوان یک اصل، تنبیه بدنی را توصیه نمی‌کنیم. اما موارد استثنائی نیز وجود دارد. برای نمونه اگر کودک دو ساله شما می‌خواهد یک سوزن را داخل پریز برق فرو کند، ممکن است فریاد بزنید ”نکن“ و بعد بلافاصله سوزن را از او بگیرید و با دست ضربه کوچکی به پشت دستش بزنید. برای یک بچه کوچک این روش بسیار مناسب‌تر از نطق بی‌سر و ته درباره خطرات الکتریسیته است!

▪ هرگز برای تنبیه از ترکه، کمربند، خط‌کش یا امثال آن استفاده نکنید.

سعی کنید به‌جای تنبیه بدنی از روش‌های دیگر نظیر محروم کردن موقتی و اشکال دیگر تنبیه نظیر محدود کردن و گرفتن برخی امتیازات استفاده کنید.