مشت مستقیم

پیش از آنکه بتوانید مشت مستقیم بزنید باید جایگاهی برای شلیک این تکنیک داشته باشید و در جیت کان دو همه چیز با وضعیت پای جیت کان دو شروع و تمام می شود اجزاء فیزیکی عبارتند از قرارگیری در وضعیت گارد, رقص پا و حرکت و تغییر وضعیت مطابق با نیرو

بروس‌لی نوشته است: ”مشت مستقیم هسته مرکزی جیت‌کان‌دو می‌باشد.“ با این تفاسیر نوشتن مقاله‌ای درباره مشت مستقیم در واقع به‌منزله نوشتن مقاله‌ای درباره اساسی‌ترین و بنیادی‌ترین اصول جیت‌کان‌دو می‌باشد. در حقیقت ساختار کلی این هنر درباره اجراء مؤثرترین و قدرتمندترین مشت مستقیم طراحی شده بود. از نظر استراتژیک، هم برای دفاع و هم برای حمله باید یک دست جلوی قوی داشته باشید. سایر اسلحه‌ها ـ ضربات هوک، مشت از عقب، آپرکات و ضربات پا، بدون داشتن یک دست جلوی خوب برای اجراء آنها کارائی اندکی پیدا می‌کنند.

مشت با دست جلو با پشتوانه سال‌ها مطالعه علمی که بر روی آن صورت گرفته است، یک پدیده شگفت‌انگیز بیومکانیکی است که انرژی پتانسیل و به تبع آن قدرت نفوذ، دقت، شتاب و نیرو را به حداکثر می‌رساند. وقتی نکات و ظرافت‌های آن‌را فرا گرفتید، قادر خواهید بود سایر مشت‌ها و لگدهای جیت‌کان‌دو را با سهولت بیشتری بیاموزید.

ضربه‌زدن مستقیم کار ساده‌ای نیست. این مطلب را لی گفته است و الهام گیرندگان از او هم به‌همین صورت کار کرده‌اند: ادوین ال. هایسلت، جیم در یسکول و جک دمپسی. هایسلت نوشته: ”توانائی ضربه زدن مستقیم از شانه، یک عمل طبیعی نیست. این‌کار شانسی فرا گرفته نمی‌شود و تجربه هم آن‌را به انسان یاد نمی‌دهد. ضربه‌زدن مستقیم با قرار دادن بدن در پشت هر ضربه هنری است که کسب مهارت کامل در آن نیاز به سال‌ها آموزش و تمرین دارد“. سال‌ها تمرین، شما مشت مستقیم را یک شبه یاد نمی‌گیرد. مبتدیان اغلب چند هفته‌ای کار می‌کنند و به خاطر کم بودن قدرت ضرباتشان انگیزه خود را از دست می‌دهند و کار را رها می‌کنند و به روش‌های قدیمی باز می‌گردند. آنها بعدها متعجب می‌شوند که چرا پیشرفتشان به سطح ثابتی می‌رسد و ادامه نمی‌یابد. اما معروف است که تعریف دیوانگی عبارت است از ”تکرار یک حرکت بارها و بارها“ و با این‌کار است که می‌توان توقع دستاوردهائی متفاوت را داشت. آموختن مشت مستقیم ممکن است مستلزم این باشد که برای مدتی راحتی و آسایش خود را کنار بگذارید.

● وضعیت پا

پیش از آنکه بتوانید مشت مستقیم بزنید باید جایگاهی برای شلیک این تکنیک داشته باشید. و در جیت‌کان‌دو همه چیز با وضعیت پای جیت‌کان‌دو شروع و تمام می‌شود. اجزاء فیزیکی عبارتند از قرارگیری در وضعیت گارد، رقص پا و حرکت و تغییر وضعیت مطابق با نیرو. این اجزاء توسط این عناصر تعیین می‌شوند: تعادل، بهره‌گیری از فرم و حرکات کارآمد.

رزمی‌کاران ممکن است فکر کنند برای حمله به یک حریف، جزئیات کوچک، موضوعاتی بی‌اهمیت هستند و خیلی ساده انجام حرکت با نیروی خالص کفایت می‌کند. اما دقت در اجراء ریشه‌های جیت‌کان‌دو در واقع همه چیز است،لی گفته است: ”فرم خوب کارآمدترین راه انجام یک هدف با کمترین میزان حرکت غیرضروری و هدر دادن انرژی می‌باشد.“

درباره اینکه کدام دست باید جلو قرار گیرد، بحث‌ها و اختلاف‌نظرهائی وجود دارد، اما با رجوع به منابع اصلی ـ نوشته‌های بروس‌لی ـ خواهید یافت که دست راست همیشه به‌عنوان دست جلو ترجیح داده شده است، زیرا در این وضعیت شما اغلب با دست و پای راست حمله می‌کنید، درست همانند یک بوکسور که در گارد چپ اساساً مشت و هوک چپ را به‌کار می‌برد.

در حالی‌که پاهایتان کمی بازتر از عرض شانه‌ها است بایستید. شست راستتان در امتدادی باشد که پای راستتان زاویه‌ای حدوداً ۳۰ درجه با روبه‌روی شما بسازد.

زانوهایتان باید کمی خم شده باشند. ساق پای چپ بر روی سینه پا فشار می‌آورد تا نیروی انفجاری لازم برای مشت مستقیم را ایجاد نماید.

از آنجا که شما می‌خواهید تمام بدنتان را روبه‌جلو برانید، نباید هیچ انرژی اضافی را برای فائق آمدن بر اینرسی غیرضروری هدر دهید. به‌همین علت است که باید احساس کنید تمام وزن‌تان و تمام انرژی پتانسیلتان در درون پا و در سطح داخلی ساق پایتان متمرکز شده است.

هم‌چنین مطلب دیگری که در ذخیره کردن انرژی پتانسیل حائز اهمیت است، چیزی است که لی از آن به‌صورت ”وضعیت زانوی خم شده“ یاد می‌کند. خم شدن زانوها انعطاف‌پذیری و تحرک بیشتری به شما می‌دهد و به شما اجازه می‌دهد تا حرکت را در یک لحظه به‌صورت انفجاری انجام دهید. واضح است که اگر کار را از یک وضعیت پای صاف شروع کنید، منبعی برای به‌دست آوردن نیروی انفجاری ندارید و در نتیجه راهی برای تولید نیرو نخواهید داشت. از دید دفاعی زانوهای خم شده، به شما اجازه می‌دهد هنگام دریافت یک ضربه مشت نیروی کمی به شما وارد آید. شاید مهم‌ترین مزیت وضعیت زانوی خم شده این باشد که این وضعیت مرکز ثقل‌تان را در وضعیت مطلوبی قرار می‌دهد. به‌عبارت دیگر این وضعیت شما را قادر می‌سازد که تعادل خود را حفظ نمائید.

● خط نیرو

هنگامی‌که راجع به وضعیت پا فکر می‌کنیم، معمولاً به یک وضعیت ثابت فکر نمی‌کنیم. اما بیان کردیم که وضعیت پای جیت‌کان‌دو برای به حداکثر رساندن تحرک و نیروی تولید شده طراحی شده است. وقتی در وضعیت گارد می‌ایستید هنگامی‌که ضربه می‌زنید، در بهترین وضعیت تعویض نیرو قرار خواهید داشت. با در نظر گرفتن این نکته در ذهن لازم است که توجه کنیم در نقطه برخورد، امتداد صحیح در چه جهتی خواهد بود. یکی از مهمترین عناصر وضعیت پا در نقطه برخورد، خط نیرو است.

خط نیرو دلیلی است که براساس آن شما در حالی‌که انگشت شست دستتان روبه‌بالا است مشت می‌زنید. درست برعکس مشت در بوکس امروزی که در آن کف دست روبه‌پائین قرار می‌گیرد. هم‌چنین به همین دلیل است که به‌جای استفاده از نوک دو مفصل بند انگشتان دست که در سایر هنرهای رزمی دیده می‌شود، از انتهای سه مفصل بند انگشت دست خود به‌عنوان سطح حمله استفاده می‌کنید.

خط نیرو خیلی ساده توسط آناتومی بدن شما تعیین می‌شود. اگر بازویتان را باز کنید و دستتان را مشت نمائید، خواهید دید که خط مستقیمی از شانه به انتهای آن سه مفصل بند انگشت ـ و نه به نوک دو مفصل بند انگشت ـ وجود دارد.

مزیت دوم ضربه زدن با انتهای سه مفصل بند انگشت، بحث بزرگ‌نمائی است. از آنجا که مشت مستقیم پرکاربردترین ضربه مشت در جیت‌کان‌دو می‌باشد، باید با زدن این ضربه کمترین آسیب و صدمه به بدنتان وارد آید.

فرم خوب چیزی است که شما را برای مدت طولانی در جیت‌کان‌دو نگاه‌می‌دارد. دست عقب برای محافظت وضعیت می‌گیرد، برای جفت شدن و بلوک کردن ضرباتی که به سر شما هدف‌گیری شده‌اند. دست چپتان را نزدیک سمت چپ چانه خود نگاه دارید. یک دست چپ خوب و قضاوت صحیح از فاصله، ضربه زدن به شما را تقریباً غیرممکن می‌کند. دفاع کردن با دست چپ هم چنین احساسی درباره فاصله شما با حریف به شما می‌دهد.

به منظور محافظت از پهلوی خود باید آرنج خود را بسته نگاه دارید. با گردش ساده تنه می‌توانید اغلب ضرباتی که به بدن شما می‌آیند را با بازوی چپ خود دفع نمائید.

برای تعیین وضعیت صحیح دست جلو، بایستید و دست خود را باز کنید و سپس کنار خود قرار دهید. شانه‌هایتان را کاملاً شل کنید. بازویتان را با زاویه‌ای حدوداً ۴۵ درجه خم کنید. بین بازو و پهلویتان نباید فاصله‌ای باشد و یا حداقل کمترین میزان فاصله وجود داشته باشد. اگر بازو از تنه فاصله داشته باشد، به شانه شما فشار خواهد آمد و مقداری از انرژی خود را به خاطر نگاه داشتن آن هدر خواهید داد. این امر حرکت شما را کند می‌کند. بعداً درباره حرکات و چرخش لگن بیشتر صحبت خواهیم کرد. اما اجازه دهید در همین قسمت نیز در ارتباط با راستای صحیح در نقطه برخورد اشاره‌ای به این مطلب داشته باشیم. در وضعیت گارد، بازوی جلوی خود را باز کنید و ضمن آن لگن خود را در خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت بچرخانید. وقتی لگن گردش نماید، شانه هم به تبع آن می‌چرخد.

توجه داشته باشید که وقتی لگن و شانه خود را می‌چرخانید، در حقیقت تبدیل به هدفی باریک‌تر می‌شوید و احتمال دریافت ضدحملات را کاهش خواهید داد. گشت و گذار در تائوی جیت‌کان‌دو و بوکس هایسلت و کاربرد اصول آن است که این مزیت دیگر وضعیت پا را به شما ارائه می‌نماید. در حالی‌که زدن یک ضربه بوکس امروزی چنین فایده‌ای را به‌همراه ندارد. مشت زدن در حالی‌که کف دست رو به پائین است به‌هیچ عنوان تأثیری در باریک‌تر کردن شما به‌عنوان هدف ندارد. تنها مشت مستقیم است که به شما اجازه می‌دهد تا ضمن اجراء حمله از خط مرکزی خود محافظت بیشتری به‌عمل آورید.

● حرکات مشت مستقیم

پس از سال‌ها تحقیق و مطالعه، درک کردم که مشت مستقیم چه پدیده شگفت‌انگیز تکنیکی است. لی با تحقیق درباره اصول بیومکانیکی، فیزیکی و تاریخ دانش مبارزه، پیشتاز زمان خودش بود و از این دیدگاه که هنوز بسیاری از رزمی‌کاران از ضربات مشت خود استفاده می‌کنند، پیشتاز زمان ما نیز می‌باشد. در حقیقت مشت مستقیم مثال زیبائی از کاربرد علم ـ قوانین فیزیک در حرکات شاعرانه می‌باشد.

ضمن آنکه به بحث حرکات تکنیک وارد می‌شویم، اصول بنیادی مشت مستقیم لی را به یاد داشته باشید: ”بهره‌وری در فرم، دقت، سرعت و نیروی انفجاری“.

هم‌چنین لازم است به یاد داشته باشید که نیروی تولید شده در انتهای مشت مستقیم بیشتر از مجموع نیروهای تک‌تک اجزاء آن است. فرض اولیه این است که حرکت کمتر برابر است با کمتر هدر دادن وقت و انرژی. هیچ‌کدام از اجزاء بدنتان هرگز نباید بیشتر از حد مجاز حرکت نمایند. به‌طور مثال هنگامی‌که یک مشت می‌زنید، اگر وزنتان را پشت آن قرار ندهید نه تنها انرژی کمتری به ضربه خود خواهید داد، بلکه حرکتتان با سرعت کمتری صورت خواهد گرفت و خستگی بیشتری احساس خواهید نمود. اگر تنها یک‌سری از عضلات را برای زدن ضربه به‌کار ببرید، بسیار سریع‌تر از زمانی‌که از سایر عضلات هم برای کمک به آن استفاده می‌کنید، خسته خواهید شد.

به‌همین علت است که در مشت مستقیم پاها و لگن اهمیت فراوانی دارد. بازوی شما خودش صرفاً می‌تواند سریع حرکت نماید. اما اگر دستتان قسمتی از فاصله را پوشش دهد و پایتان هم به این‌کار کمک کند، بسیار سریع‌تر خواهید بود. گردش لگن هم شتاب بیشتری به شما می‌دهد و شتاب بیشتر به معنی نیروی بیشتر است.

این اصل که نیروی پشت یک مشت باید بزرگ‌تر از جمع اجزاء آن باشد چیزی است که دنیای بیومکانیک از آن به‌عنوان زنجیره جنبشی یاد می‌کند. برداشتی که من از دانش نحوه پرتاب وزن خود به اطراف دارد چیز جدیدی در دنیای ورزش نیست و چگونگی اجراء آن به بهترین شکل چیزی است که ما آن‌را زنجیره جنبشی می‌نامیم. زنجیره جنبشی عملکردی مرتبط از اجزاء بدن به‌صورتی است که بیشتری سرعت و نیرو و یا هر هدف دیگری را خلق نماید.

هدف از زنجیره جنبشی قرار دادن عضو انتهائی ـ دست ـ در بهترین وضعیت برای تولید سرعت مطلوب است که در گردش خود بیشترین نیرو را نیز تولید می‌نماید. عملکرد صحیح اجزاء بدن منجر به خلق نیروئی می‌شود که بزرگ‌تر از جمع اجزاء آن است. به‌همین علت است که مشت بازو را توصیه نمی‌کنیم. این روش ناکارآمدی برای پرتاب یک مشت است. این تکنیک آهسته‌تر است و کمترین میزان انرژی را تولید می‌کند. اما با بلند شدن از زمین و چرخاندن تنه، خواهید توانست تمام وزن بدنتان را پشت بازویتان قرار دهید.

نویسنده: تری تام

مترجم: مهدی تسلی‌بخش

---