قصه یک گونی ویرگول

فیروز زنوزی جلالی رمان نویس و منتقد ادبی معاصر روزهای گذشته در باب ویرایش و ادیت رمان سخن جالبی گفته است که می توان بحثی کلی را درباره برخی «فنون هنری» حیاتی و لازم مطرح کرد. او …

فیروز زنوزی جلالی رمان نویس و منتقد ادبی معاصر روزهای گذشته در باب ویرایش و ادیت رمان سخن جالبی گفته است که می توان بحثی کلی را درباره برخی «فنون هنری» حیاتی و لازم مطرح کرد. او گفته ویراستاری خالی کردن یک گونی ویرگول نیست.

بی شک هم همین طور است. ویراستاری یک تکنیک ادبی است. همان طور که در سینما «هنر تدوین» یک تکنیک ساختاری و جزو لاینفک شاکله سینماست. دانشجوی سینما در ایران یا هر جای جهان، چهار سال درس می خواند تا در هنر تدوین مدرک کارشناسی بگیرد. سپس کار خود را از فیلم های کوتاه آغاز می کند. فیلم ۱۵ دقیقه ای، ۱۰ دقیقه ای، پنج و حتی یک دقیقه ای نخستین تجربه های وی در عالم شکل بخشیدن به پلان ها، سکانس ها، قطعات نگاتیو، قاب ها و ‎.‎.‎. است.

او پس از مدتی کسب تجربه به مرحله ای می رسد که توان شکل دادن به ،۹۰ ۱۱۰ یا ۱۳۰ دقیقه فیلم را پیدا می کند. حتی گاهی به جای ۹۰ دقیقه به تدوین ۹۰ یا ۱۰۰ قسمت سریال هم می پردازد؛ بنابراین ، این بحث نه تنها شوخی نیست، بلکه بسیار جدی و حیاتی به شمار می رود.

بینندگان تلویزیونی امسال فیلم ۲۱ گرم را از تلویزیون دیدند. این فیلم از تمام عناصر درام، قصه، شخصیت پردازی و دیالوگ تنها ۳۰ درصد استفاده می کند. یعنی ۷۰ درصد کار را تدوین انجام می دهد.

بنابراین تدوین نامتعارف، فیلم را به یکی از غریب ترین و معمایی ترین آثار تبدیل می کند؛ پازل در پازلی در دل درام تنیده می شود و انگار معادلات چند مجهولی در ذهن مخاطب ردیف می شوند. در ادبیات هم باید همین طور باشد.

زنوزی جلالی گفته است: «هرگز اعتقاد ندارم که خود نویسنده پس از تألیف اثرش، ویرایش نهایی کار را نیز برعهده بگیرد. یک نویسنده به دلیل حساسیتی که به متن و کلماتش دارد، هرگز حاضر نمی شود برخی بخش های زائد کتاب را حذف کند.»

اگر این گفته را با دیگر گفته هایمان درباره هنر تدوین در کنار هم بگذاریم به یک نتیجه گیری خواهیم رسید. ویرایش یک هنر است و تنها اضافه یا کم کردن یک ویرگول نیست، بلکه هنرمند ویراستار باید با یک ویرگول، ساختاری دیگر به جمله ببخشد. متأسفانه ویرایش چندی است به صورت یک مفهوم صنفی درآمده و خود افراد نیز به ویژگی های ذوقی و ادبی کار خود چندان علاقه ای نشان نمی دهند.

[ایمان خداجو]