جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
ژئوپولیتیك
در این مقال سعی بر آن است كه اهمیت ژئوپولیتیكی ایران در منطقه بحرانی خاورمیانه كه از نقاط حساس جهان است مورد بررسی قرار گیرد و به جز توضیح بسیار خلاصه در مورد مفهوم ژئوپولیتیك كه بسیار وسیع و پردامنه است اهمیت موقعیت ایران بزرگ در میان كشورهای خاورمیانه تحلیل میشود. البته بایستی در مقاله‌یی جداگانه مفهوم، تئوری‌ها و ارتباط ژئوپولیتیك با دیگر مفاهیم پیچیده دنیای سیاست بررسی شود.
مفهوم ژئوپلیتیك
این واژه از دو بخش ژئو به معنای زمین(مكان) و پولیتیك (سیاست) تشكیل یافته است و در زبان فارسی به علم سیاست جغرافیایی یا تاثیر جغرافیایی سیاست و رفتارهای سیاسی ترجمه و تعبیر میشود. ژئوپولیسن‌های آلمانی خیلی بیشتر از دیگر اندیشمندان سیاسی كشورها بر روی این مفهوم تكیه دارند. هاوسهونر (۱۹۴۶ـ۱۸۶۹) آلمانی در مورد سرنوشت مكانی ملت‌ها سخن به میان آورد و سرنوشت مكانی ملت‌ها را در رشد و توسعه آنها بسیار با اهمیت قلمداد می‌كند. وی فضای حیاتی را برای اهمیت جغرافیا بر سیاست، به عنوان یك اصطلاح وارد ادبیات سیاسی كرد. وقتی صحبت از تاؤیر جغرافیا بر امور سیاسی میشود صرفا مفهوم كوهها یا شكل طبیعی یك كشور نیست بلكه جغرافیا در چارچوب مفهوم ژئوپولیتیك وسیع‌تر و عمیق‌تر است. منابع معدنی، دریاها،استقرار كوهها و رودخانه‌های مرزی، دسترسی به آب‌های آزاد، آب و هوا، كانال‌ها و تنگه‌ها،خلیج‌های تاریخی و بین‌المللی، وسعت، عمق استراتژیك، كشورهای همسایه و موقعیت ترانزیتی را می‌توان از بااهمیت‌ترین عوامل جغرافیایی دانست كه می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اهمیت یك كشور و نبودن یك واحد سیاسی در جهان امروز تاثیر بگذارد. در این مقاله عوامل فوق‌الذكر در ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد .
جغرافیای طبیعی ایران
ایران كشوری است كوهستانی كه حدود ۹۰ درصد خاك آن در فلات ایران قرار دارد. در حدود نیمی از مساحت ایران را رشته‌كوه‌های واقع در درون كشور،۲۵درصد مساحت آن را صحراها (بویژه كویر لوت) و كمتر از ۲۵ درصد آن را اراضی قابل كشت تشكیل داده است. مرزهای آبی‌خاكی ایران كه پیرامون آن را فراگرفته است مجموعا بالغ بر ۸۷۳۱ كیلومتر مربع است. بلندترین نقطه ایران كوه و قله دماوند با ارتفاع ۵۶۷۱ متر كه یكی از زیباترین چشم‌اندازهای كوهستانی جهان است.
بزرگترین دریاچه جهان در شمال به نام دریای مازندران یا خزر (زشسحهشد) قرار دارد و خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب ایران قرار دارد. وسعت خلیج فارس ۲۴۰هزار كیلومتر است. آب و هوای ایران بسیار متنوع است و در برخی از فصول سال اختلاف دما تا ۵۰ درجه سانتیگراد نیز وجود دارد. آب‌وهوای غرب ایران مدیترانه‌یی و جنوب آن نیمه صحرایی است. مساحت ایران ۱۶۴۸۱۹۵ كیلومترمربع است كه از لحاظ وسعت هفدهمین كشور جهان محسوب میشود و در نیمكره شمالی و شرقی كره زمین قرار دارد و جزو منطقه استراتژیك خاورمیانه است. رشته كوه‌های البرز در شمال از شرق به غرب و رشته‌كوه زاگرس در غرب از شمال به جنوب تا كناره‌های خلیج‌فارس كشیده شده است.
منابع معدنی
ایران با داشتن عظیم‌ترین منابع معدنی جهانی بویژه نفت و گاز در زمره ۱۰ كشور اول جهان از لحاظ تنوع معادن زیرزمینی است. منابع عظیم نفتی كه در آخرین آمار حدود یكصد وسی‌هشت میلیارد بشكه نفت تخمین زده شده است ایران را به عنوان سومین كشور دارنده این منبع انرژی از جهان قرار داده است و با توجه به نظر كارشناسان نفتی و با كشف سفره‌های نفتی (بویژه در سواحل ایران در خزر) ذخایر نفتی ایران تا دویست میلیارد بشكه نفت نیز قابل افزایش است. در خصوص منابع گازی ایران پس از كشور روسیه دومین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد و با كشف ذخایر عظیم گازی در منطقه پارس جنوبی (سفره مشترك گازی با قطر) تمدن نوین گازی را در جنوب ایران به‌وجود آورده است كه در پرتو آن صادرات گاز همچون صادرات نفت افق اقتصادی روشنی را برای ایران ترسیم می‌سازد. درخصوص معادن مس كه در صنایع گوناگون كاربرد فراوانی دارد پس از كشور شیلی دومین كشور دارنده معادن مس است. منابع معدنی دیگری همچون طلا، نقره،اورانیوم، سنگ آهن و زغال‌سنگ در پهنه كشور ایران گسترده شده‌اند و دهها و صدها منابع معدنی در خاك گوهربار ایران ،این كشور را از واردات منابع معدنی بی‌نیاز كرده است.
موقعیت ترانزیتی مناسب
كشور ایران را می‌توان چهار راه شرق‌و غرب عالم شمرد. با نگاهی به نقشه جغرافیایی طبیعی جهان خواهیم دید كه سهل‌الوصول‌ترین و نزدیك‌ترین راه از منطقه خاوردور و جنوب شرقی آسیا به اروپا و شمال آفریقا عبور از ایران است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه ۹۰ میلادی اكثر كشورهای تازه‌استقلال‌یافته شوروی سابق در بن‌بست جغرافیایی قرارگرفتند و منطقه آسیای میانه (مركزی) و قفقاز برای رسیدن به آب‌های آزاد مسیر ایران را به عنوان بهترین مسیر ارتباط با جهان قلمداد می‌كنند. بادرنظرگرفتن موقعیت مناسب و استراتژیك ایران در منطقه خاورمیانه از لحاظ ترانزیت كالا و مسافر در آمدهای ارزی مناسبی عاید كشور می شود و خواهد شد.
عمق استراتژیك
در مباحث و تئوری‌های دانش استراتژی و فنون نظامی، وسعت یك كشور بدون شك یكی از عوامل مهم دفاعی به شمار می‌رود. یك كشور كوچك با مساحت كم وحتی متوسط در جنگ‌های كلاسیك و حتی مدرن ضربه‌پذیری زیادی خواهد داشت و صدمات و آفات جنگ را بیشتر لمس می‌كند. با نگاهی به تاریخ جنگ‌ها می‌بینیم كشورهای وسیع كه دارای عمق و پهنه وسعیتری هستند همواره كشور مهاجم را به دردسر بیشتری انداخته‌اند. شكست ناپلئون و هیتلر در روسیه به علت وسعت این كشور و بعضا فرارسیدن فصل سرما همواره مدنظر كارشناسان امور نظامی و استراتژی است. با نگاهی به جنگ هشت‌ساله عراق علیه ایران كه پس از ۲ جنگ جهانی اول و دوم طولانی‌ترین نبرد كلاسیك جهان به شمار می‌آید شهرهای بسیاری از كشورمان (بویژه شهرهای شمالی،شمال شرق و شرق) جنگ را به صورت مستقیم احساس نكردند این نشان از عمق استراتژیك ایران می‌دهد كه با عجین‌شدن با رشادت‌های ارتش اسلام، برگ زرینی بر تاریخ ایران افزوده شد. در منظر برخی از كارشناسان با ورود بشر به جنگ‌های نرم‌افزاری و مدرن،وسعت و عمق استراتژیك دیگر همانند دوران گذشته جوابگوی مناسبی نخواهد بود. در پاسخ به این دیدگاه می توان اذعان داشت كه تصرف، ضربه زدن و حمله به كشوری بزرگ همانند ایران هزینه‌های هنگفتی را برای كشورهای مهاجم به ارمغان خواهد آورد و این هزینه‌ها در جنگ‌های مدرن قطعا بیشتر خواهد بود.
شكل طبیعی، وجود رشته كوه‌های البرز و زاگرس و وسعت در مفهوم عمق استراتژیك، به ایران این توانایی را داده است كه به صورتی اتوماتیك و بدون خرج كردن هزینه‌یی، عوامل و فاكتورهای دفاعی را به صورتی طبیعی در اختیار داشته باشد. از نظر مسائل استراتژیك اشغال و تصرف كشور پهناوری مانند ایران تقریبا غیرممكن به نظر می‌رسد و اگر جغرافیای انسانی و منابع انسانی را نیز به فاكتورهای دفاع طبیعی اضافه كنیم مفهوم استراتژیك عمیق بودن خاك مقدس ایران نمود بیشتری می‌یابد.
سواحل شمالی خلیج‌فارس و تنگه هرمز
ایران در سواحل شمالی خلیج فارس دارای ۱۲۵۹ كیلومتر مرز آبی است. خلیج‌فارس از لحاظ اهمیت و موقعیت بین‌المللی مهمترین خلیج دنیا است. خلیج‌فارس از شمال به مرزهای ایران، از جنوب به كشورهای بحرین و امارات متحده عربی، قطر و تا حدودی عربستان و در غرب به عربستان و كویت متصل است. در قسمت شرقی، خلیج فارس به وسیله تنگه استراتژیك هرمز به دریای عمان و دریاهای آزاد ارتباط دارد. بزرگترین سواحل خلیج‌فارس و طولانی‌ترین مرزهای آبی این خلیج در قسمت شمالی آن و مربوط به ایران است.اهمیت خلیج‌فارس از منظر استراتژیك حضور و وجود كشورهای نفت‌خیز جهان در این منطقه است. در حدود ۶۵ درصد انرژی جهان غرب (امریكا و اروپا) و ژاپن كه از منابع نفت (و گاز) تامین می شود توسط كشتی‌های نفتكش غول پیكر در بنادر خلیج فارس بارگیری میگردد. جزیره خارك و اسكله نفتی آن یكی از مهمترین اسكله‌های بارگیری نفت در جهان است و نفت صادراتی ایران كه هم اكنون در حدود ۵\۳ میلیون بشكه در روز است از طریق جزیره مهم و استراتژیك خارك به خارج صادر میشود.
تنگه هرمز به واسطه رفت و آمد صدها كشتی تجاری، نفتكش‌های پهن‌پیكر و كشتی‌ها و ناوهای نظامی یكی از شلوغ ترین تنگه‌ها و آبراه های بین‌المللی است. حضور ایران در سواحل شمالی خلیج‌فارس و تنگه هرمز و اشراف بر این منطقه یكی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در اؤبات موقعیت ژئوپولیتیك ایران است.
مركزیت اسلام سیاسی
كشورهای ایران و عربستان به عنوان مهمترین كشورهای مسلمان جهان اسلام و به مثابه دو وزنه سنگین در برقراری تعادل قوا در منطقه خلیج‌فارس نقش‌آفرینی می‌كنند. وجود قبله‌گاه مسلمان در شهر مقدس مكه و مسجد مقدس مدینه كه از مقدس‌ترین زیارتگاه‌های مسلمانان است در كشور عربستان اهمیت خاصی به این كشور عربی داده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران كه تنها كشور شیعه جهان (اكثریت اهل تشیع) است حركت‌های انقلابی و رشد اسلام انقلابی، نگرانی‌های زیادی را برای امپریالیست‌ها و كانون‌های جهانی قدرت موجب گشته است. اگر عربستان به عنوان قلب اسلام سنتی و سرزمین وحی شناخته شده است، ایران به مثابه سیاسی‌ترین كشور مسلمان جهان در روابط بین‌الملل به عنوان یك بازیگر مهم در معادلات منطقه‌یی و اتحاد بین‌المللی به حساب می‌آید.
نفوذ ایران از بعد ایدئولوژیك بر مردم مسلمان منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و حتی آسیای میانه (مركزی) و قفقاز بر هیچ تحلیلگر سیاسی پوشیده نیست. این نفوذ تا بدانجا اهمیت دارد كه امریكا همواره از ایران خواسته است كه بخاطر نفوذش بر مردم شیعه عراق، نقش خود را در ؤبات عراق و منطقه بازی كند و هر گاه كه نقش برجسته ایران به عنوان یك قدرت فرامنطقه‌یی در امنیت خاورمیانه مدنظر قرار نگیرد امنیت وآسایش در منطقه بحرانی خلیج‌فارس و خاورمیانه مستقر نخواهد شد.
در میان ۵۸ كشور مسلمان جهان، نام كشور ایران از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است تا جایی كه هر كنفرانس یا همایش بین‌المللی كه در ارتباط با مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جهان اسلام شكل می‌گیرد همواره یك پای ؤابت آن ایران است.ایدئولوژی جهانی اسلام توانایی هدایت بیش از یك میلیارد نفر مسلمان را دارا است و این هدایت و پیشرفت با نگرش به فعال بودن و نشاط جوامع مسلمان می‌تواند جهت‌گیری بهتری را داشته باشد.اسلام سیاسی كه مركز كنونی آن ایران است و ابزارهای اجرایی آنكه در محدوده جغرافیایی ایران نمود دارد در قالب نزدیك شدن ملل و ادیان و فرهنگ‌ها قطعا در آینده جهان تاؤیرگذار خواهد بود.موقعیت ژئوپولیتیك ایران به كشورمان این ویژگی را داده است كه به عنوان یك بازیگر مهم منطقه‌یی و بین‌المللی در معادلات سیاسی و جهانی مدنظر باشد. ایران یك كشور درجه دوم یا سوم نیست كه حضور یا عدم حضورش تاؤیری بر رفتارهای منطقه‌یی و جهانی نداشته باشد، بلكه به مثابه یك واحد سیاسی درجه اول و مهم تاثیرات بسیاری بر شكل و چارچوب كلی نظام بین‌المللی در هزاره سوم خواهد گذاشت.
همایون نعمت‌اللهی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
انتخابات عراق احمد وحیدی حسن روحانی مجلس شورای اسلامی حجاب دولت نیکا شاکرمی چین رهبر انقلاب مجلس شهید مطهری
ایران هواشناسی تهران یسنا سیل هلال احمر روز معلم پلیس قوه قضاییه معلم شهرداری تهران آموزش و پرورش
قیمت خودرو سهام عدالت قیمت طلا حقوق بازنشستگان طلا بازار خودرو قیمت دلار خودرو بانک مرکزی ایران خودرو سایپا تورم
مهران غفوریان موسیقی عمو پورنگ تلویزیون سریال مهران مدیری عفاف و حجاب تبلیغات سینمای ایران مسعود اسکویی سینما تئاتر
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه ترکیه حماس نوار غزه انگلیس اوکراین
استقلال فوتبال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر تراکتور جواد نکونام لیگ برتر ایران رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا
ناسا هوش مصنوعی فناوری اپل اینستاگرام گوگل عکاسی
خواب فشار خون کبد چرب دیابت