فلسفه دربی های بزرگ جهان

همشهری هایی که علیه یکدیگر می جنگند

وقتی پای تقابل دوتیم بزرگ ورزشی یک شهر یا منطقه و حتی کشور به میان می‌آید ناخودآگاه کلمه «دربی» به ذهن علاقه‌مندان به آن رشته خطور می‌کند. این کلمه اگرچه اخیراً در ایران واژه «شهرآورد» را یک آلترناتیو برای خود می‌بیند اما سوابق تاریخی، فرهنگی، قومی و حتی مذهبی نشان می‌دهد که هیچ تأکیدی برای همشهری بودن طرف‌های مورد بحث وجود ندارد. از این قرار است که جدال تیم‌های بارسلونا و رئال مادرید موسوم به ال کلاسیکو را دربی بزرگ اسپانیا می‌نامند یا جنگ همیشگی یوونتوس با تیم‌های بزرگ شهر میلان هم لقب دربی ایتالیا را یدک می‌کشد با این حال رویارویی همشهری‌ها با یکدیگر هیجان همیشگی داشته و بی‌تردید یک دربی است. نظیر آنچه که قرار است روز چهارشنبه بین استقلال و پرسپولیس در ورزشگاه آزادی رخ دهد.

دربی‌ها همواره بازی‌هایی خاص بوده اند با حوادثی بسیار و نتایجی غیرقابل پیش‌بینی. حساسیت و جذابیت در دربی با تمام نبردها متفاوت است و اینچنین است که طرفداران هیچ تیمی باختن در این بازی ویژه را تحمل ندارند. این موضوع فشار مضاعفی به بازیکنان وارد می‌کند و روی سکوها جنگ و جدلی همیشگی بین طرفداران برقرار است. البته در برخی موارد طرفداران تیم‌ها از خط قرمزهم عبور می‌کنند و آشوب‌هایی را برپا می‌کنند. در امریکای جنوبی حتی تیراندازی بین هواداران تیم‌ها به یکدیگر در دربی‌ها به کثرت دیده شده است.!

● معمای دربی

اینکه دربی از چه زمانی وارد ورزش شده است به یک معما بدل شده است. سه فرضیه در این باره وجود دارد. گروهی مدعی هستند که این کلمه از شهری به نام آشبورن در ایالت «دربی شایر» انگلستان پدید آمده است. در قرن دوازدهم میلادی یک نوع بازی شبیه به فوتبال برگزار می‌شد که دو روز به طول می‌انجامید! دو گروه مختلف از شهر طی روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه با یکدیگر مسابقه می‌دادند. نبرد آنها از ساعت دو بعدازظهر آغاز می‌شد و تا ۱۰ شب به طول می‌انجامید.

در صورتی که تا پیش از ساعت پنج توپی از خط دروازه‌ها عبور می‌کرد یک توپ جدید را وارد زمین می‌کردند در غیر این صورت رقابت بین دو گروه قطع و به روز بعد موکول می‌شد! دومین تئوری به رقابت‌های سوارکاری در شهر دربی بازی می‌گردد که از سال۱۷۸۰ برگزار شده است. سومین ادعا در این باره به جدال قرمز و آبی‌های شهر بندری لیورپول باز می‌گردد. زمین‌های دو تیم این شهر توسط پارکی به نام «استنلی» از یکدیگر جدا می‌شده است که مالک آن پارک «کنت دربی» نام داشت و به همین خاطر جدال سرخابی‌های لیورپول دربی لقب گرفت. از آن پس نبردهای بزرگ تیم‌های همشهری و حتی نواحی یک کشور را دربی نامیده‌اند.

در بین همه دربی‌های فیفا چند مسابقه هستند که از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردارند. اگرچه ال کلاسیکو در اسپانیا بزرگترین دربی دنیا نامیده می‌شود اما سوپر کلاسیکو که در یوونتوس آیرس بین بوکا جونیورز و ریور پلاته انجام می‌گیرد از هیجان و حساسیت عجیبی برخوردار است. براساس آماری که نشریه «آبزرور» گرفته است ۴۴درصد کل مردم یونتوس آیرس طرفدار بوکاجونیورز هستند و ۳۳درصد هم ریورپلاته را دوست دارند. خشونت‌های همیشگی بین هواداران این دو تیم زبانزد خاص و عام است. کلاسیکو دومس میلوئس که در شهر ریودوژانیرو بین واسکودوگاما و فلامینگو برگزار می‌شود از سال۱۹۲۳ رنگ و بوی خاصی به خود گرفته است. حتی یک بار ۱۸۰ هزار نفر برای تماشای مصاف این دوتیم به ورزشگاه مشهور ماراکانا رفتند.

دربی مادونینا که بین آ.ث.میلان و اینتر از سال۱۹۰۸ آغاز شده است هم در زمره بزرگترین دربی‌ها قرار دارد. آ.ث.میلان در سال۱۸۸۸ تأسیس شد و تنها تیم بزرگ این شهر شمالی ایتالیا بود اما باند بازی که بین بازیکنان داخلی و خارجی آن به وجود آمد سبب شد تا گروهی که عمدتاً مخالف حضور انگلیسی‌ها در تیم میلان بودند اقدام به تأسیس تیم اینتر نازیوناله کنند و دشمن میلان لقب گیرند!

● مادر دربی‌ها

در گزارشی که در «فاینال شوت» پیرامون دربی‌های بزرگ جهان منتشر شده دربی شهر آتن به مادر همه دربی‌ها لقب گرفته است.

طرفداران پاناتینایکوس که در مناطق مرکزی شهر آتن حضور دارند و قشر متوسط جامعه به حساب می‌آیند همواره با هواداران المپیاکوس در ستیز بوده‌اند.

المپیاکوس‌ها در مناطق بندری پیرائوس زندگی می‌کنند و عمدتاً جزو قشر متوسط رو به پائین جامعه هستند.

جالب این که هر دو گروه حاضر نیستند بازی با آ.ا.ک، دیگر تیم بزرگ پایتخت را مهم جلوه دهند. آ.ا.ک توسط آوارگان جنگ ترکیه – یونان تأسیس شده است. آنها همواره مورد تمسخر طرفداران دو تیم المپیاکوس و پاناتینایکوس هستند. دربی استانبول هم از فلسفه جالبی برخوردار است. بشیکتاش، گالاتاسرای و فنرباغچه سه تیم بزرگ این شهر هستند اما دربی اصلی را گالا و فنر برگزار می‌کنند. گالاتاسرای در سال ۱۹۰۵ یعنی دو سال زودتر از فنرباغچه تأسیس شده است. این باشگاه را فردی به نام «علی سامی‌ین» که مدیر یک دبیرستان بود در بخش اروپایی استانبول تأسیس کرده است. اما در آن سوی تنگه بوسفور و در بخش آسیایی‌نشین‌ها باشگاه فنرباغچه وجود دارد که مورد حمایت پدر ترکیه نوین، مصطفی کمال پاشا ملقب به آتاتورک قرار داشته است. حساسیت همیشگی بین مردمان آسیایی نشین و اروپایی نشین استانبول نبرد این دو تیم را به جنگی تمام عیار بدل کرده است.

در بین تمام دربی‌های دنیا جدال رنجرز و سلتیک در شهر گلاسکو اسکاتلند با همه فرق می‌کند. این بار پای مذهب در میان است. رنجرز در سال ۱۸۷۳ توسط کاتولیک های اسکاتلند تأسیس شد و تا قبل از سال ۱۹۸۹ هیچ بازیکن پروتستانی را به خدمت نگرفت اما «مو جانستون» در این سال با عضویت در تیم رنجرز به یک سنت دیرین خاتمه داد. ولی سلتیک در سال ۱۸۸۸ به واسطه علاقه شدید کشیش «والفرید» به فوتبال تشکیل یافت و تاکنون تنها بازیکنان پروتستان در آن حضور داشته‌اند. رویارویی این دو تیم همیشه به نبرد بزرگ و زندگی یا نبرد مذاهب شهرت یافته است. هرچند که رنجرز در مسابقات داخلی اسکاتلند موفق عمل کرده است، سلتیک در اروپا درخشیده است. این تیم حتی در سال ۱۹۶۷ با شکست اینتر ایتالیا قهرمان لیگ قهرمانان اروپا شد.

ازمیان دربی‌های معروف دنیا نام دربی مرسی ساید را هم نمی‌توان از یاد برد. این بازی که بین تیم‌های لیورپول و اورتون در شهر بندری لیورپول برگزار می‌شود اگرچه جنجال برانگیز نیست و گاه به خاطر آرامشی که بر آن حاکم است نام دربی دوستانه را هم روی آن گنجانده‌اند اما قدرت زیاد آن سبب شد تا این دربی هم در زمره بزرگترین شهرآوردهای جهان قرار گیرد.

دربی رم هم که جنگ بین طرفداران قشر بالای جامعه طرفدار لاتزیو و طبقه کارگر پایتخت ایتالیا که هواداران رم هستند نیز یک مسابقه مهیج به حساب می‌آید. طرفداران لاتزیو در سال‌های اخیر بیشتر به دلیل شعارهای نژادپرستانه موردتوجه قرار داشته‌اند. موسولینی، فاشیست معروف ایتالیا هم طرفدار لاتزیو بوده است. لاتزیو تا سال ۲۰۰۱ که فابیو لیورانی سیاهپوست را خریداری کرد هیچ بازیکن سیاهی در فهرست خود نداشت و این موضوع جنجال‌های بسیاری به پا کرد!

● بازی‌های زیبا

با وجود حساسیت‌های فراوانی که بر دربی‌های معروف دنیا حاکم است اما طرفداران تیم‌ها هرگز فرصت تماشای بازی‌های زیبا را از دست نمی‌دهند. برخلاف دربی تهران که در سال‌های اخیر با تساوی خاتمه یافته و عموماً تحت تأثیر حساسیت‌های بیرونی از کیفیتی آنچنانی برخوردار نیست دربی های معروف جهان به بازی‌هایی به یاد ماندنی بدل شده‌اند. در همین فصل اینتر هر دو بازی رفت و برگشت مقابل میلان را برده است. منچستر یونایتد در کارلینگ کاپ یک بار به سیتی باخت و یک پیروزی به دست آورد و در لیگ برتر هم ۳-۴ رقیب همشهری خود را برده است. درال کلاسیکو بارسلونا مقابل رئال پیروز شده است و دربی رم را لاتزیو به نفع خود پایان داده است. آیا روز چهارشنبه دربی تهران هم مثل همه دربی‌های بزرگ جذاب خواهد بود و برنده خواهد داشت؟