ناکامی ها و کامیابی های جام جهانی

جام جهانی ۲۰۱۰

پس از چهار هفته رقابت، نوزدهمین دوره‌ جام جهانی فوتبال در آفریقای جنوبی به پایان رسید. این دوره از مسابقات، از نظر سطح بازی‌ها متوسط، از نظر کیفیت کار داوری ضعیف، ولی از نظر سازماندهی و استقبال تماشاگران موفق بود.

جام جهانی فوتبال ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی، با پیروزی تیم ملی فوتبال اسپانیا به پایان رسید. این تیم در بازی نهایی موفق شد حریف خود، هلند را شکست دهد و برای نخستین بار جام قهرمانی را تصاحب کند. تیم اسپانیا شایسته‌ مقام قهرمانی جهان بود. این تیم نخستین تیم اروپایی است که بیرون از قاره‌ی اروپا، جام قهرمانی را از آن خود می‌کند.

● فوتبال زیبا یا فوتبال موفق؟

اسپانیا دو سال پیش با برتری کامل، قهرمان جام ملت‌های اروپا شده بود و پیروزی این تیم در این دوره از بازی‌ها، ادامه‌ همان راهی است که فوتبال اسپانیا از چند سال قبل در پیش گرفته است. اکنون در جهان فوتبال، تیم اسپانیا با خلاقیت و نبوغ فردی بازیکنان خود، با کار جمعی خستگی‌ناپذیر و تسلط حیرت‌انگیز بر توپ و زمین و نهایتا با فوتبالی مدرن، زیبا و تهاجمی، میزان و معیار همه چیز است.

در کنار اسپانیا، تیم آلمان نیز با نمایش یک فوتبال پرقدرت، غافلگیرکننده و تهاجمی توانست در گرم کردن تنور جام جهانی نقش مهم و سازنده‌ای ایفا کند. بسیاری از کارشناسان، دیدار میان اسپانیا و آلمان را فینال زودرس این دوره‌ جام جهانی خواندند.

تیم هلند نیز فوتبالی موفق و موثر بازی می‌کرد و در سایه آن توانست به دیدار نهایی برسد. ولی بسیاری از صاحب‌نظران و از جمله خود هلندی‌ها معتقد بودند که هلند در این دوره از مسابقات از فوتبال زیبا و روان دهه‌های گذشته فاصله گرفته و بیشتر به بازی نتیجه‌بخش روی آورده است.

برخی از کارشناسان، هلند این دوره از مسابقات را با آلمان دهه‌های گذشته مقایسه می‌کردند و می‌گفتند، در حالی که هلندی‌ها امسال مانند آلمان دهه‌ های۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ بازی می‌کردند، آلمانی‌ها به روش هلند دهه‌ ۱۹۷۰ بازی می‌کردند، یعنی دوره‌ای که تحت رهبری رینوس میشل و با ستارگانی چون کرایف، رپ و رنسنبرینگ، روشی کوبنده و غافلگیرانه به نام « توتال فوتبال » در زمین دنبال می‌شد.

● سطح متوسط بازی‌ها

با این همه می‌توان گفت که جام جهانی این دوره، بطور کلی از نظر سطح بازی‌ها کاملا متوسط بود. از استثناها که بگذریم باید گفت که ناکامی زودهنگام تیم‌های بزرگ و پرآوازه‌ای چون ایتالیا قهرمان دور پیش، فرانسه، انگلستان و پرتغال از شگفتی‌های این دوره از مسابقات بود. به این مجموعه باید برزیل همیشه مدعی را نیز افزود که این بار بیش از هر چیز قربانی تاکتیک و شیوه‌ محافظه‌کارانه‌ بازی خود شد.

تیم‌های آمریکای لاتین در این دوره از مسابقات، در مجموع بهتر از تیم‌های سایر قاره‌ها ظاهر شدند. اگرچه از چهار تیمی که به دیدارهای نیمه‌نهایی رسیدند، سه تیم اسپانیا، هلند و آلمان همه تیم‌های اروپایی بودند و به ترتیب مقام‌های اول تا سوم را تصاحب کردند، ولی در این دوره از مسابقات، همین سه تیم بودند که اساسا از قاره سبز حرفی برای گفتن داشتند.

در مقابل، آمریکای لاتین با تیم‌های سرزنده و پرتحرکی چون اروگوئه، پاراگوئه، شیلی و حتی آرژانتین، نشان داد که مسابقات دوره‌ای مقدماتی جام جهانی در این قاره، در آماده ساختن تیم‌ها نقش مهمی داشته است. در کنار این تیم‌ها باید به تیم مکزیک نیز اشاره کرد که در ارائه فوتبال زیبا در این دوره از مسابقات نقش مهمی داشت.

به‌رغم برگزاری مسابقات در قاره‌ سیاه، تیم‌های آفریقایی در حد انتظارات ظاهر نشدند. حذف میزبان این مسابقات در بازی‌های گروهی، اگر چه از شور و هیجان بازی‌ها نکاست، ولی زخمی که از حذف نسبتا زودهنگام سایر تیم‌های آفریقایی بر پیکر این قاره نشست، التیام نیافت. غنا تنها تیمی بود که توانست قاره‌ سیاه را با شایستگی نمایندگی کند. این تیم با کمی شانس بیشتر می‌توانست در میان چهار تیم برتر جهان باشد.

صعود نمایندگان آسیا یعنی ژاپن و کره‌ جنوبی از گروه‌های خود را دیگر نمی‌توان جزو شگفتی‌های جام جهانی به شمار آورد. این تیم‌ها با سازماندهی خوب و سرمایه‌گذاری در ورزش فوتبال، به جایگاه شایسته‌ خود در فوتبال جهان دست یافته‌اند و در صورت ادامه‌ این روند، از این هم بالاتر خواهند رفت.

● افول ستارگان

نکته‌ قابل توجه دیگر در این دوره از مسابقات، افول ستارگان بزرگ فوتبال جهان بود. شماری از کارشناسان معتقدند که عصر ستارگان فردی برای همیشه سپری شده است. گرایش در میدان فوتبال به آن سمت است که کل تیم ‌مانند ستاره بدرخشد و اگر موفق به این کار نشود، قطعا بازنده‌ میدان خواهد بود.

تجربه‌ این دوره از مسابقات نشان داد که حتی تیم‌هایی که در آن‌ها چند ستاره‌ بزرگ وجود دارد، در میدانی که نتوانستند به عنوان تیمی یکپارچه و کارآمد ظاهر شوند، همراه با ستارگان خود افول کردند. از آن میان می‌توان به تیم‌های انگلستان، برزیل، ایتالیا، فرانسه و پرتغال اشاره کرد.

● ضعف داوری

در این دوره از بازی‌ها، در مجموع شاهد یکی از ضعیف‌ترین داوری‌ها بودیم. اینکه داوران هم مانند سایر انسان‌ها جایزالخطا هستند، سخن تازه‌ای نیست. موضوع هم اصولا بر سر این نیست که داور یا خط ‌نگهداری در این یا آن صحنه‌ فشرده و حساس نتوانسته است موقعیت آفساید بازیکنی را درست تشخیص دهد. این مشکلات همیشه در داوری فوتبال وجود داشته و در آینده هم وجود خواهد داشت.

ضعف بزرگ داوری در این دوره از بازی‌ها بیش از همه در آنجایی خودنمایی می‌کرد که داوران با معیارهای واحد سوت نمی‌زدند و قضاوت نمی‌کردند. گاه به بازیکنی که مرتکب یک خطای سنگین عمدی شده بود، تذکری شفاهی می‌دادند و در صحنه‌ بعدی، خطای کوچک و غیرعمدی همان بازیکن را با کارت قرمز و اخراج از بازی مجازات می‌کردند.

دیدار نهایی میان اسپانیا و هلند، نمونه‌ای چشمگیر از داوری ضعیف این دوره از مسابقات بود. داور انگلیسی این دیدار تا اواسط نیمه‌ اول بی‌ملاحظه به چند بازیکن خطاکار هر دو تیم کارت زرد نشان داد. بیشتر این خطاها در حدی نبود که مستحق دریافت کارت زرد باشد و می‌شد به یک تذکر شفاهی بسنده کرد.

با ادامه‌ بازی و تکرار خطاها، داور دیگر نمی‌توانست از کارت زرد خود استفاده‌ معقول کند. چون چنین کاری در مورد برخی از بازیکنان به کارت زرد و قرمز و در نتیجه اخراج از بازی می‌انجامید. بنابراین داور ناچار بود در مقابل خشن‌ترین خطاها که بیشتر به حرکات «ورزش های رزمی» شبیه بودند تا بازی فوتبال، صرفا به تذکر شفاهی بسنده کند. این ناتوانی داور در تشخیص درست لحظات و موقعیت‌های بازی، نزدیک بود در نیمه‌ دوم، بازی را یکسره از اختیار او خارج کند. ولی کل این ماجرا سرانجام با نشان دادن هفت کارت زرد به بازیکنان هلند و پنج کارت زرد به بازیکنان اسپانیا و نیز اخراج یک هلندی از بازی، به خیر گذشت! این همه مجازات برای یک بازی فینال، خود یکی از رکوردهای جام جهانی به شمار می‌رود.

داوری ضعیف این دوره از مسابقات، برای فیفا درس بزرگی بود. این نهاد هم اکنون پیشنهاد استفاده از ابزار الکترونیکی برای تشخیص موقعیت‌های حساس و حتی استفاده از دو کمک‌داور دیگر برای زیرنظر گرفتن خط دروازه‌ها را در دست بررسی دارد. باید منتظر شد و دید برای دوره‌های بعد چه تدابیری در این زمینه اتخاذ خواهد شد.

بسیاری از ناظران معتقدند که فیفا بازنده‌ اصلی این مسابقات بود. به باور آنان، مخالفت رهبران این نهاد با استفاده از امکانات فنی برای عادلانه‌تر کردن بازی‌های فوتبال، خود بیانگر نیاز مبرم به انجام اصلاحات در این مهم‌ترین نهاد بین‌المللی ورزش فوتبال است.

● میزبانی موفق آفریقای جنوبی

از نکات مثبت این دوره از مسابقات، برگزاری موفقیت‌آمیز آن در یک کشور آفریقایی بود. هیچ کدام از پیش‌بینی‌های برخی کارشناسان بدبین خارجی درباره‌ کاستی‌های احتمالی جام جهانی، اعم از بروز مشکلات امنیتی، ترابری، مهمانداری و نیز خطر رشد تبهکاری با توجه به افزایش شمار جهانگردان و فقر و بیکاری وحشتناک در میان بخشی از مردم آفریقای جنوبی، درست از آب درنیامد.

آفریقای جنوبی شانس برگزاری مسابقات را به دست آورد و با شایستگی از این فرصت استفاده کرد. به گفته‌ بسیاری از شاهدان عینی که در جریان این مسابقات در آفریقای جنوبی بودند، هیچگونه بی‌نظمی یا کمبود جدی در طول این مسابقات دیده نشده است. تنها نکته‌ای که تا کنون میهمانان خارجی بر آن انگشت گذاشته‌اند، انتقاد از صدای شیپورهای «ووووزلا» در ورزشگاه‌ها بوده است که شاید بتوان به خاطر احترام بر سنت‌های محلی، ازاین نقطه ضعف نیز چشم پوشید.

دویچه وله