واترپلو یک ورزش آبی تیمی

از آن جا که واترپلو یک ورزش آبی تیمی ست, بنابراین, مهارت در شنا حرف اول را می زند چراکه بازیکنان باید در خلال بازی به دفعات, طول سی متری استخر را شنا کنند

● مهارت‌های اساسی

▪ شنا

از آن‌جا که واترپلو یک ورزش آبی تیمی ست، بنابراین، مهارت در شنا حرف اول را می‌زند. چراکه بازیکنان باید در خلال بازی به دفعات، طول سی‌متری استخر را شنا کنند.

شنای کرال سینه‌ای که در واترپلو استفاده می‌شود متفاوت از شنای معمولی است، به‌نحوی که بازیکنان واترپلو با سری دائماً بازیکنان واترپلو با سری دائماً بیرون از آب شنا کنند تا زمین بازی را تحت نظر داشته باشند. شنای کرال پشت از سوی بازیکنان مدافع مورد استفاده قرار می‌گیرد تا مهاجمان در حال حمله را تعقیب کنند، دروازه‌بان نیز برای این‌که بتواند توپ را پس از پاس دادن، تعقیب کند از این نوع شنا بهره می‌برد.

کرال پشت واترپلو نیز با روش معمول آن فرق می‌کند؛ بازیکنان تقریباً عمود در آب می‌نشینند و از حرکات پادوچرخه همراه با دست‌های کوتاه در کنار، به‌جای دست‌های کشیده و بلند استفاده می‌کنند. این امر به بازیکن اجازه می‌دهد بازی را ببیند و به‌طور سریع موقعیت خود را تغییر دهد.

▪ مهارت‌های کنترل توپ

از آن‌جائی که تمام بازیکنان، تنها با یک دست می‌توانند توپ را لمس کنند، لذا باید توانائی گرفتن و پرتاب توپ را با یک دست داشته باشند. بازیکنان مجرب واترپلو می‌توانند با یک حرکت، پاسی را گرفته، پاس داده و یا شوت کنند.

▪ حرکت دست و پا در آب، جهت عمود نگه داشتن بدن

معمول‌ترین شکل پا زدن در آب، عموماً به دلیل دورانی پا تحت عنوان ”پادوچرخه“ نام برده می‌شود. پادوچرخه به هنگام بازی به کار گرفته می‌شود؛ چراکه بازیکنان نمی‌توانند کف استخر را لمس کنند. مزیت پادوچرخه این است که به بازیکن اجازه می‌دهد در موقعیتی پایدار در سطح آب بماند و نسبت به گونه‌های دیگر پا زدن در آب، از جمله حرکت پا قیچی انرژی کمتری مصروف دارد؛ که نتیجهٔ آن حرکت‌های سریع به بالا و پائین بازیکن می‌باشد. این می‌تواند در حالت عمودی یا افقی استفاده شود.

پادوچرخه در حالت افقی، جهت تداوم حرکت رو به جلوی بازیکن مهاجم، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پا دوچرخهٔ عمودی، برای به‌دست آوردن یک موقعیت بالاتر از رقیب انجام می‌گیرد. با سریع‌تر پا زدن در یک فاصلهٔ زمانی کوتاه، بازیکن می‌تواند برای متوقف نمودن، پاس دادن یا شوت کردن توپ، بالا و بیرون از آب بیاید (تا حد مایو ـ تا زیر کمرشان). حرکت پادوچرخه در یک روش پیشروی واترپلو به نام ”عنکبوتی“ نیز به کار می‌رود. جائی که یک مهاجم یا مدافع می‌تواند به‌طور قانونی، بازیکن حریف را با حرکت‌های تند و تیز دست، آرنج‌های بالا و بازو و هم‌چنین پادوچرخهٔ کاملاً باز، دفع کند و محدوده‌ای ایجاد نماید که بازیکنان حریف نتوانند وارد شوند.

● انعطاف‌پذیری و هوشیاری

در سطوح بالاتر این ورزش، سرعت بازی افزایش می‌یابد. بنابراین پیش‌بینی و آمادگی ذهنی حائز اهمیت می‌باشد. ”فهمیدن میدان“ (یعنی آگاهی از آن‌چه در اطراف اتفاق می‌افتد) یک مزیت عمده در گل زدن است، حتی اگر بازیکنی از سرعت کمتری نسبت به رقیب برخوردار باشد.

● شرح مطلب

هر تیم از هفت بازیکن تشکیل می‌شود. بازیکنان میهمان، کلاه‌های شماره‌دار سفید، بازیکنان میزبان کلاه‌های شماره‌دار آبی تیره و دروازه‌بان هر دو تیم، کلاه قرمز با شمارهٔ یک، به‌سر می‌کنند.

هر دو تیم می‌توانند بازیکنان را تعویض کنند که این امر باید در مقابل نیمکت تیمشان انجام شود البته؛ هنگامی که بازی متوقف است آنها می‌توانند از هر جائی وارد یا خارج شوند.

بازی به چهار دورهٔ زمانی تقسیم می‌شود که مدت آن به سطح بازی بستگی دارد:

هنگامی که بازی متوقف است، زمان نیز نگه داشته می‌شود. به‌عنوان مثال در فاصله‌ای که یک خطا ارتکاب یافته است و یک پرتاب آزاد انجام می‌شود و یا بین فاصله‌ٔ به ثمر رسیدن گل و شروع مجدد بازی. این موجب می‌گردد ”زمان واقعی“ هریک از چهار دورۀ زمانی یک مسابقه حدود ۱۲ دقیقه به طول بیانجامد. یک تیم نمی‌تواند بیش از ۳۰ ثانیه مالکیت توپ را داشته باشد، به‌شرطی که در این فاصله هیچ شوتی به سمت دروازه نشده، یا حریفی بیرون فرستاده نشود. پس از گذشت این زمان، مالکیت به تیم مقابل داده می‌شود. به هر حال اگر تیمی توپ را در فاصلهٔ این ۳۰ ثانیه شوت کند و کنترل توپ را دوباره به‌دست آورد ساعت مجدداً از ۳۰ ثانیه زمان را احتساب می‌نماید. هریک از تیم‌ها می‌توانند در کل چهار دورهٔ زمانی بازی، دو زمان استراحت یک دقیقه‌ای، درخواست کنند و یک زمان استراحت به هنگامی که بازی به وقت اضافه کشیده می‌شود. به هنگام انجام بازی تنها آن تیمی که مالکیت توپ را دارد می‌تواند درخواست وقت استراحت نماید.

ابعاد استخر واترپلو ثابت نیست، و می‌توان بین ۱۰٭۲۰ و ۲۰٭۳۰ متر متفاوت باشد. حداقل عمق آب باید ۱۸۰ سانتی‌متر باشد. ولی این موضوع اغلب در بازی‌های هم‌سالان یا دبیرستانی‌ها، در صورتی‌که چنین امکانی نباشد مورد چشم‌پوشی واقع می‌گردد. دروازه‌ها ۳ متر عرض و ۹۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند. توپ‌های واترپلو معمولاً زرد و در اندازه و وزن، برای جوانان، زنان و مردان متفاوتند.

وسط استخر به وسیلهٔ یک خط سفید، مشخص شده است. در گذشته، استخر با خطوط ۴ و ۷ متر تقسیم شده بود (فاصلهٔ نسبت به خط دروازه). این خطوط از فصل ۲۰۰۶ ـ ۲۰۰۵ در یک خط پنج متر تلفیق شدند. در امتداد خط کناری استخر، خطوط پنج متر به وسیلهٔ یک خط سبز، علامت‌گذاری شده‌اند. این خط ”پنج متر“ همان ”نقطهٔ پنالتی“ است که به وسیلهٔ یک خط زرد، مشخص شده است. خط ”دو متر“ با یک خط قرمز“ مشخص شده است و هیچ بازیکنی از تیم مهاجم نمی‌تواند بدون توپ، وارد آن شود.

یک بازیکن در هر تیم به‌عنوان دروازه‌بان تعیین شده است. دروازه‌بان، تنها بازیکنی است که می‌تواند توپ را با هر دو دست لمس کند و نیز تنها بازیکنی است که در یک استخر کم‌عمق، مجاز به ایستادن بر کف استخر می‌باشد. بازیکنان می‌توانند توپ را با پرتاب کردن برای هم‌تیمی یا با شنا کردن در حالی‌که توپ را روبه‌روی خود به جلو می‌رانند، به حرکت درآورند. طرف مقابل به هنگام تلاش برای گرفتن توپ، مجاز به فشار دادن توپ به زیر آب و یا فشار آوردن و نگه‌داشتن بازیکن حریف نمی‌باشند، مگر زمانی که توپ را نگه داشته است. خطا کردن امری کاملاً عادی است و به یک پرتاب آزاد منجر می‌شود؛ در این حالت پرتاب‌کنندهد توپ نمی‌تواند مستقیماً به دروازه شوت کند مگر این‌که پشت ”خط پنج متر“ باشد.

واترپلو قدرت بدنی و استقامت قابل توجهی را می‌طلبد. این بازی از جان‌کاه‌ترین ورزش‌هاست؛ همواره عملی در حال انجام است و معمولاً بازیکنان در طول چهار دورهٔ زمانی، سه کیلومتر یا بیشتر شنا می‌کنند.

هماهنگی عالی چشم و دست، از دیگر نیازهای این رشته است.

توانائی کنترل و رد کردن توپ، تیم‌های خوب را از تیم‌های عالی، کاملاً جدا می‌نماید. پاسی که به یک بازیکن در میدان داده می‌شود ترجیحاً یک ”پاس خشک“ (یعنی بدون برخورد با آب) است و نهایت سرعت را با سهولت در گرفتن و پرتاب نمودن ممکن می‌سازد. یک ”پاس خیس“ پاسی حساب‌شده در آب و در جائی تقریباً خارج از دسترس نزدیک‌ترین بازیکن به دروازه (بازیکن سانت) و مدافع او می‌باشد. بدین‌ترتیب بازیکن موقعیت سانت، می‌تواند به توپ و بیرون از آب هجوم آورد، شوت زده و یا پاس دهد. گل می‌تواند با هر عضوی از اعضاء بدن، به‌جز مشت و پا، زده شود.

گل زدن در واترپلو ممکن است در مقایسه با دیگر ورزش‌ها متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، یک شوت ”پرشی“ یا ”جهشی“ با قدرت قابل توجهی به‌صورت عمودی بر روی آب شلیک می‌شود، به‌نحوی که توپ به سمت بالا می‌جهد معمولاً توپ در فاصلهٔ یک متری تور دروازه به آب برخورد می‌کند، جائی که دروازه‌بان نمی‌تواند شوت را پیش‌بینی و متوقف نماید. یک نوع شوت دیگر ”قوس“ نام دارد که با یک انحنای عمودی پرتاب می‌گردد. معمولاً متوقف نمودن این‌گونه شوت‌ها مشکل‌تر از شوت سریع است؛ زیرا عموماً این‌ها با زاویه‌ای به سمت دروازه پرتاب می‌شوند که دروازه‌بان، نه‌تنها باید از یک سمت دروازه به سمت دیگر به سرعت تغییر موقعیت دهد، بلکه باید در همان لحظه بیشتر از مقداری که برای دیگر شوت‌ها از آب بیرون می‌آید خود را از آب خارج کند.

حرکات فریب‌دهنده به هنگام پرتاب هر شوتی مؤثر می‌باشند. بازیکن، حالت شوت کردن را می‌گیرد اما در نیمهٔ راه حرکت خود را قطع می‌کند تا دروازه‌بان خیلی زودتر از موقع، جهت متوقف نمودن توپ عمل نماید و سپس اقدام به شوت زدن می‌کند.

در واترپلو، سوت داور به نشانه وقوع خطا، بیشتر از هر ورزش دیگری شنیده می‌شود.

معمولاً مدافع بر روی بازیکنی که توپ را در دست دارد، به‌عنوان یک تاکتیک خطا می‌کند تا در حرکت توپ حریف مشکل ایجاد نماید.

بازی در اکثر موارد بدون وقفه ادامه می‌یابد، اما مهاجم باید در این زمان به‌جای پیشروی یا شوت، توپ را پاس دهد (یک استثناء به بازیکنان اجازه می‌دهد که اگر خطا، خارج از علامت ”پنج متر“ انجام شده باشد، به سرعت توپ را بر دارد و آن را شوت کند). به هر روی، همانند بازی هاکی روی یخ، بازیکنی که یک خطای عمده انجام داده است، به خارج از منطقهٔ بازی فرستاده می‌شود و تیم او برای مدت ۲۰ ثانیه با یک نفر کمتر بازی خواهد کرد. اما اگر گلی زده شود یا تیمش مالکیت توپ را به‌دست آورد می‌تواند زودتر به بازی برگردد.

اگر خطا از نوع خشن تشخیص داده شود، بازیکن خاطی تا پایان بازی اخراج می‌گردد و یک هم‌تیمی او پس از گذشت چهار دقیقه جای او را می‌گیرد. یک بازیکن، مربی یا تماشاچی نیز ممکن است به دلیل مشاجره با داور اخراج شود. در زمانی که به دلیل خطای اخراج، تیم‌ها از لحاظ تعداد نفرات نابرابر می‌شوند، تیم مهاجم می‌تواند با پاس‌کاری چرخشی و خارج نمودن دروازه‌بان از موقعیت درست، انتظار گل داشته باشد. بازیکنی که سه مرتبه اخراج شده است باید با جایگزین نمودن فردی جای خود، تا پایان مسابقه بیرون بنشیند.

سید فرزام ثریا

Hamid Kiamiri

(عضو کلوپ واترپلو ایران)