زنگ ها برای که به صدا در می آیند

SOPA و پیامدهایش

تازه یکی دو روز از اعتراضات گسترده و هماهنگ در فضای اینترنت نسبت به سوپا (طرح کنگره امریکا برای محدودسازی نشر فایل در اینترنت به بهانه حفظ حق نشر) گذشته بود که تعطیلی مگاآپلود همه را شوکه کرد. بنا بر حکم وزارت دادگستری امریکا، سایت مگاآپلود تعطیلی و گردانندگان آن در نیوزیلند دستگیر شدند.

مگاآپلود یک کمپانی خدمات اینترنتی بود که در سال ۲۰۰۵ در هنگ کنگ توسط کیم اشمیتز (معروف به کام دات کام) تاسیس شد. این شرکت در طول این مدت به واسطه ارائه سرویس های وب مختلف با محوریت به اشتراک گذاری فایل در فضای آنلاین با ثبت بیش از ۱۸۰ میلیون کاربر به درآمد بیش از ۱۷۵ میلیون دلار رسید و تعداد کارمندانش را به ۱۵۵ نفر رساند. مشهورترین سرویس آن ها به نام خود شرکت یعنی مگاآپلود بود که یک سرویس میزبانی فایل بود. این سرویس با بیش از ۵۰ میلیون بیننده در هر روز عنوان سیزدهمین سایت پربیننده جهان را به خود اختصاص داد و (گفته می شود) ۴ درصد ترافیک کل اینترنت متعلق به آن بود. دات کام مدیر شرکت اعلام کرده بود که ۱۲ بیلیون فایل برای بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر در این سایت ذخیره شده است. با استفاده از این سایت شما می توانستید فایل های خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. دیگر سرویس های مگاآپلود عبارت بودند از: مگاپیکس، سرویس نسبتاً تازه این شرکت برای بارگذاری عکس، مگاویدیو، سرویسی برای میزبانی ویدیو، مگالایو، برای تماشای آنلاین ویدیو، مگاباکس، برای میزبانی فایل های صوتی و تصویری به صورت پوشه و یکی دو سرویس میزبانی فایل های غیراخلاقی. مگاآپلود چند نرم افزار برای مدیریت فایل ها هم ارائه کرده بود. مگامنیجر، نرم افزار مدیریت دانلودها بود که کار مدیریت حساب کاربری در مگاآپلود را آسان می کرد. مگاکی هم نرم افزاری تبلیغاتی بود که در ساعات خاصی محدودیت های سایت مگاآپلود برای کاربران غیر عضو را در قبال نمایش تبلیغات حذف می نمود. فایل باکس هم یک فایل فلش بود که با استفاده از آن هر سایت یا وبلاگی می توانست فرم بارگذاری مگاآپلود را به سایتش اضافه کند تا کاربران آن سایت بتوانند بدون مراجعه به مگاآپلود از امکان ذخیره سازی فایل ها در آن بهره ببرند. مگاآپلود پیش از بسته شدن قصد داشت دو سرویس دیگر را هم راه اندازی کند: مگابک آپ برای ذخیره فایل های پشتیبانی، و مگافیلم، برای ذخیره فیلم ها. دیگر عمر این کمپانی به راه اندازی این سرویس ها قد نداد. مگاآپلود مانند هر سایت بزرگ دیگری بحران هایی را پشت سر گذاشته بود، اما اقدام دولت امریکا شبیه هیچ بحران دیگری نبود و به کار این سایت پایان داد. در حالی که مگاآپلود درگیر یک دعوای حقوقی سر یک ترانه بود که با حضور چند ستاره موسیقی در حمایت از این سایت ساخته شده بود، با حکم دادگستری امریکا، سایتش تعطیل و مسئولان آن بازداشت شدند.

در ژانویه ۲۰۱۱ مارک مونیتور، شرکت امریکایی بررسی امنیت اینترنت، در گزارشی اعلام کرده بود که مگاآپلود و مگاویدیو در کنار رپیدشیر، سه سایتی هستند که بیشترین نقش را در دزدی های دیجیتال و نقض کپی رایت دارند. اما در این مدت اقدام جدی و خاصی در برخورد با مگاآپلود و به طور کلی سایت های به اشتراک گذاری فایل انجام نشده بود. نگرانی ها و اعتراضات درباره طرح جنجالی کنگره امریکا بالا گرفته بود که در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲ وزارت دادگستری امریکا اعلام کرد که سایت مگاآپلود باید بسته شود و احکام و مجازاتی نیز برای گردانندگان آن تعیین کرد. به دنبال این اعلام جرم، مسئولان مگاآپلود در یادداشت کوتاهی در صفحه اول سایتشان اعلام کردند که بخش عظیمی از محتوای به اشتراک گذاشته شده در سایتشان ناقض حق نشر نیست و آماده مذاکره هستند. اما این اظهارات در حالی که دیگر کار از کار گذشته بود، کافی به نظر نمی رسید و در روز ۲۰ ژانویه دولت هنگ کنگ دارایی های شرکت مگاآپلود که بیش از ۳۰۰ میلیون دلار هنگ کنگ (حدود ۳۰ میلیون دلار امریکا) بود را مسدود کرد. پلیس نیوزیلند در همان روز ۲۰ ژانویه، کیم اشمیتز (همان دات کام) و سه تن از دیگر مسئولان مگاآپلود را در قصر ۳۰ میلیون دلاریشان در آکلند نیوزیلند دستگیر کرد. این دستگیری براساس درخواست FBI امریکا انجام شد. همچنین حدود ۱۵ میلیون دلار شامل آثار هنری و ماشین های لوکس و گران قیمت نیز در این دستگیری توسط پلیس ضبط شد. چهار نفری که دستگیر شدند عبارتند از: دات کام (مدیر مگاآپلود، ۳۸ ساله، آلمانی)، فین باتاتو (از مسئولان مگاآپلود، ۳۸ ساله، آلمانی)، ماتیاس ارتمن (از بنیان گذاران و مسئولان مگاآپلود، ۴۰ ساله، آلمانی) و برم وندرکلک (۲۹ ساله، هلندی).

● اتهامات اصلی

در متن اتهامات به فعالیت های مجرمانه بسیار زیادی اشاره شده است تا تقریباً هیچ راه فرار از قانونی برای مگاآپلود نماند! یکی از مهم ترین نکات این است که فایل های ناقض کپی رایت در مگاآپلود حذف نمی شده اند، بلکه فقط پیوند به آن ها پاک می شده است. همچنین مگاآپلود متهم است که به کاربران خود آموزش می داده که چگونه به محتوای ناقض کپی رایت در مجموعه سایت های مگاآپلود لینک بدهند بدون این که دچار مشکل گزارش نقض کپی رایت شوند. اتهام دیگر وجود بخش جستجوست که به کاربران امکان می دهد بین فایل های ناقض حق نشر جستجو کنند و آن ها را دریافت نمایند. وجود فایل های غیراخلاقی ناقض قوانین حقوق بشری در مجموعه سایت های مگاآپلود نیز اتهام و جرم دیگر مگاآپلود است. در متن این اتهامات آمده است که حساب کاربران ناقض حق نشر حذف نمی شده و در واقع این سایت هیچ عمل موثری در پیشگیری از بارگذاری محتوای ناقض کپی رایت انجام نمی داده است. مگاآپلود همچنین کاربرانش را تشویق می کرده که فایل های پرطرفدار را بارگذاری کنند تا در قبال این فایل ها از راه نمایش تبلیغات بیشتر، به کاربرانشان پول بدهد و این یعنی تشویق کاربران به بارگذاری محتوای دارای حق نشر. همچنین کپی و بارگذاری کل محتوای سایت یوتیوب هم اتهام دیگر مگاآپلود است.

دات کام سعی کرده با گرفتن وکیل در برابر این اتهامات از خود دفاع کند. ایرا راتکن اولین وکیل دات کام است که پیش از این در چند پرونده در زمینه نقض حق نشر موفق عمل کرده است. او گفته که به دات کام فرصت کافی برای دفاع از خودش و فعالیتش داده نشده است. در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲ اعلام شد که رابرت بنت در واشنگتن دفاع از مگاآپلود در مجامع قانونی را برعهده گرفته است. بنت کسی است که در پرونده های مهمی مثل پرونده بیل کلینتون وظیفه وکالت را برعهده داشته است. ولی دو روز بعد اعلام شد که پل داویسون این مسئولیت را برای مگاآپلود پذیرفته است. تمامی وکلا اعلام کردند که باید به مگاآپلود فرصت دفاع داده شود و اطلاعات سرورها، که مهم ترین نگرانی کاربران است، باید حفظ شود.

● بازگردانی اطلاعات

پس از بلایی که به سر مگاآپلود آمد، نگرانی هایی درباره اطلاعات ذخیره شده روی سرورهای این سایت شکل گرفت. در ۲۰ ژانویه وزارت دادگستری اعلام کرد که باید در نظر داشت که مگاآپلود به طور شفاف به کاربرانش هشدار داده بود که از هر فایلی که روی سایت بارگذاری می کنند، یک کپی برای خودشان داشته باشند. در بخش سوالات و در بخش مقررات استفاده از سرویس این موضوع به روشنی ذکر شده که کاربران هیچ مالکیتی روی فایل های سرورهای مگاآپلود نخواهند داشت که این به این معنی است که کاربران باید خطر از دست رفتن اطلاعات و محتوا را بپذیرند. رسانه های و وکلای مختلفی به این تصمیم اعتراض کردند. در حالی که گفته می شود حذف اطلاعات و محتوای سرورهای مگاآپلود شروع شده است. هرچند هنوز دعوای حقوقی بین وزارت دادگستری، مگاآپلود و شرکت تامین کننده سرورهای آن به نتیجه مشخصی نرسیده است. گفته می شود پلیس امریکا در حال بررسی بخشی از محتوای بارگذاری شده روی سرورهای مگاآپلود است.

● بازتاب

این اقدام علیه مگاآپلود کمی بعد از اعتراضات هماهنگ سایت های اینترنتی و شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنت به طرح جنجالی کنگره امریکا با نام SOPA انجام شد. Stop Online Piracy Act (توقف سرقت های ادبی و هنری آنلاین) یا به اختصار SOPA نام لایحه ای است که در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ به مجلس نمایندگان ایالات متحده امریکا توسط لامر اسمیت به منظور حمایت از حق نشر در فضای آنلاین ارائه شد اما بسیاری از فعالان فضای اینترنت و کارشناسان معتقدند که این طرح از آن جایی که با ناآگاهی نسبت به ماهیت فضای آنلاین نوشته شده، برای محدود کردن آزادی های اینترنت و بازگذاشتن دست دادگستری امریکا برای برخورد با سایت هاست. پس از اعتراضات سایت ها و رسانه های مختلف به صورت جداگانه، در روز ۱۸ ژانویه بسیاری سایت ها به طور هماهنگ مخالفت خود را با این طرح با شیوه های ابتکاری نشان دادند. مثلاً ویکی پدیای انگلیسی برای ۲۴ ساعت سرویس خود را قطع کرد. در هنگام مراجعه به ویکی پدیای انگلیسی کاربران با صفحه سیاهی روبرو می شدند که در آن توضیحاتی درباره عواقب مخرب این قانون با عنوان «دنیای بدون دانش آزاد را تصور کنید» نوشته شده بود. پیش بینی می شود که ۱۶۰ میلیون نفر در جهان این صفحه را دیده باشند. بعداً اعلام شد که در این روز حدود ۷۰۰۰ سایت بزرگ و کوچک از جمله موزیلا، وردپرس و ... به روش های متفاوت به این طرح اعتراض کرده اند. حال فقط چند روز بعد از این اعتراضات، دادگستری امریکا در برخوردی بی سابقه، یکی از بزرگ ترین سایت های به اشتراک گذاری فایل را از دسترس خارج کرد تا قدرت خود را به نمایش بگذارد.

پس از اقدام وزارت دادگستری علیه مگاآپلود، گروه هک معروف Anonymous سایت اینترنتی وزارت دادگستری امریکا و دو سه نهاد و سازمان دولتی دیگر و چند کمپانی حامی طرح سوپا مانند یونیورسال موزیک و موشن پیکچر را از دسترس خارج کرد تا همراهی خود را با مگاآپلود نشان دهد. این گروه هک این سلسله حملات خود را بزرگ ترین حمله اینترنتی تاریخ توصیف کرد؛ چرا که در بخش هایی از آن بیش از ۵۶۰۰ نفر برای انجام موفقیت آمیز این عملیات شرکت داشته اند.

از طرف دیگر، نیکولا سارکوزی گفت که از بسته شدن مگاآپلود راضی است. او گفت که مسئولان این سایت از منافع توزیع غیرقانونی آثار دارای حق نشر استفاده مجرمانه می کرده اند و الان وقت آن رسیده است که همکاری قضایی بیشتری برای مقابله با دزدی های آنلاین و نقض حق نشر انجام شود. وزارت خزانه داری آمریکا هم می گوید مگاآپلود از بزرگ ترین مجرمان سایبری و از مهم ترین ناقضان کپی رایت و حقوق مولفان بوده و مدعی است که مگاآپلود با قرار دادن دنیایی از فایل ها در فرمت های گوناگون به صنعت رسانه و سرگرمی در جهان ضرری ۵۰۰ میلیون دلاری وارد کرده است.

کاربرانی هم که از مگاآپلود برای کارهای شخصی و تجاری خود استفاده می کردند نارضایتی خود را اظهار داشته اند. به عنوان مثال، سازندگان برنامه های آندروید برای گوشی های هوشمند گفته اند که مگاآپلود یکی از بهترین راه های برای عرضه برنامه هایشان بوده؛ البته سایت های دیگری هم برای به اشتراک گذاری فایل وجود دارد، ولی مگاآپلود سریع ترینشان برای این برنامه نویسان بوده است. همچنین برخی شرکت ها برای ذخیره سازی اطلاعات خود بر روی سرورهای مگاآپلود قراردادهایی منعقد کرده بودند و حال آن ها هم به اطلاعاتشان دسترسی ندارند. در حال حاضر کاربران نمی توانند به فایل هایی که بر روی مگاآپلود به اشتراک گذاشته اند دسترسی داشته باشند و با مراجعه به این سایت تصویر هشدار پلیس امریکا در مورد تعطیلی مگاآپلود به نمایش درمی آید. سازمان های مرتبط با اینترنت هم نگرانی خود را از تاثیر این برخورد با مگاآپلود بر آینده به اشتراک گذاری فایل، رایانش ابری و تجارت الکترونیک اعلام کردند؛ چرا که این اقدام باعث شده که بسیاری سایت های دیگر هم که در زمینه به اشتراک گذاری فایل فعالیت می کنند، در ارایه خدماتشان بازنگری کنند و به نوعی حساب کار دستشان بیاید. فایل سونیک، سایت بزرگ مشابه مگاآپلود و جزو ۱۰ سایت برتر به اشتراک گذاری فایل، اعلام کرد که امکان نشر لینک های دریافت فایل ها را غیرفعال کرده و کاربران فقط می توانند به فایل هایی که خودشان بارگذاری کرده اند دسترسی داشته باشند. چندین سایت مشابه دیگر مثل فایل سرو، فایل جانگل، آپلود استیشن، ۴Shared و ... هم اقداماتی مانند اقدام فایل سونیک داشتند؛ یا سایتشان را بستند، یا امکان به اشتراک گذاری فایل ها را حذف کردند. سایت بزرگ Uploaded.to هم دسترسی آی پی های امریکا را مسدود کرد تا کاربران امریکایی از سایت استفاده نکنند. اما این همه ماجرا نبود. در اظهارنظری جالب، درک لابیان، مدیر سایت مدیافایر، اعلام کرد که او و کمپانی اش نگران برخوردهای با مگاآپلود نیستند چرا که مگاآپلود داشت مبالغ بالایی درآمد با یک سرویس بد به دست می آورد ولی مدیافایر براساس نقض حق نشر کار نمی کند بنابراین جای نگرانی نیست. سخنگوی سایت رپیدشیر هم در اظهارنظری مشابه اعلام کرد که خدمات ذخیره فایل یک کار قانونی است چرا که حتی سرویس اسکای درایو مایکروسافت هم همین کار را انجام می دهد.

این واکنش ها به دنیای تورنت هم کشیده شد. BTJunkie، سایت نمایش فایل های تورنت، به طور داوطلبانه در تاریخ ۶ فوریه به کار خود پایان داد. سایت توربوبیت هم دسترسی کاربران امریکایی به سایتش را مسدود کرد، و کوییک سیلور اسکرین، سایت تماشای ویدیو آنلاین، هم در تاریخ ۷ فوریه تعطیل شد.

● نتیجه گیری

نکته جالب در ماجرای تعطیلی مگاآپلود اینجاست که این اقدام وزارت دادگستری امریکا در حالی انجام می شود که قانون سوپا هنوز تصویب نشده و این برخورد براساس قانون PRO-IP که در سال ۲۰۰۸ تصویب شد تنظیم شده است. عده ای از کارشناسان معتقدند که این کار وزارت دادگستری به این منظور بوده که نشان دهد برای برخورد با سایت ها حتی نیازی به تصویب قانون سوپا هم ندارد و با تکیه بر قوانین موجود می تواند سایت های اینترنتی را ببندد. این اقدام از آن جهت اهمیت دارد که در مدت اخیر تعداد موافقان سوپا در کنگره کمتر و تعداد مخالفان آن در نتیجه اعتراضات گسترده، بیشتر شده است. بنابراین این اقدام علیه مگاآپلود از طرف طیفی مورد استقبال و تایید قرار می گیرد که شامل موافقان این طرح و کمپانی های بزرگ صنعت موسیقی، فیلم و سرگرمی امریکا است. این اقدام قدرت نمایی مهمی بود به کمپانی های آنلاین و سایت های اینترنتی. و البته باید در نظر داشت که کمپانی های تولیدکننده آثار ادبی و هنری هم حق دارند در برابر نشر غیرقانونی آثارشان در فضای آنلاین اعتراض کنند و از مالکیت معنوی خود دفاع نمایند؛ اما بحث بر سر این است که این برخوردها باید به چه شکلی و در چه چهارچوبی باشد؛ آیا به زودی باید این که مسئولان فلان سایت به اشتراک گذاری فایل، به دستور FBI در فلان کشور دستگیر شوند و هزاران گیگابایت اطلاعات یک شبه پاک شود، عادت کنیم؟ باید منتظر ماند و دید.

نویسنده: بابک هزاوه