طی دوران بلوغ

الفبای تربیت جنسی نوجوانان

دوره نوجوانی از بحرانی‌ترین دوره‌های رشد انسان است. سن نوجوانی، زمان دلبستگی‌های بزرگ و اندیشیدن درباره آنها است. تاثیر نیرومند احساسات مربوط به تمایلات جنسی، جای بسیاری از تصورات و مفاهیم ذهنی را می‌گیرد و آثار دلبستگی جنسی در رفتار نوجوانان آشکارا منعکس می‌شود. معمولا نوجوانان مهربان، دلسوز و دقیق که به سمت تاثیرات و اضطرابات جنسی متمایل شده‌اند، نسبت به اطرافیان خود، کینه‌جو و بی‌عاطفه می‌شوند و این تحولات ممکن است در نتیجه ارضا نشدن تمایلات جنسی و نداشتن فعالیت‌هایی مانند ورزش، کار، گردش یا گرایش بیش از حد به امور جنسی باشد که اصطلاحا به آن اعتیاد جنسی می‌گویند....

طبیعت نوجوانان در دوران بلوغ جنسی تغییر می‌کند و در نتیجه، آنها بیشتر عصبانی و سرکش می‌شوند و این تغییرات با ظهور میل جنسی اعم از امیال ارضاشده یا ارضانشده در برخی از آنها آشکار است. بیشتر والدین از آشفتگی‌های دوران بلوغ آگا‌ه‌اند و دوران بلوغ را با احساساتی متناقض به خاطر می‌آورند؛ مانند بهترین زمان یا بدترین زمان، سن دانایی یا نادانی، بهار امید یا زمستان ناامیدی. همه این احساسات ریشه در فراز‌ونشیب‌های روح یک نوجوان دارد. او گاهی شاداب، خوشحال، سرزنده و گاهی پژمرده، اندوهگین و ساکت است.

● ویژگی‌های عمده دوره بلوغ

برخی ویژگی‌ها و تغییرات دوران بلوغ برای پسرها و دخترها مشابه و بعضی متفاوت است. آغاز بلوغ در بیشتر دخترها حدود ۹ تا ۱۰ سالگی است اما گاهی ممکن است این رویداد بین سنین ۸ تا ۱۵ سالگی آغاز ‌شود. بلوغ بیشتر پسرها بین ۱۱ و ۱۲ سالگی آغاز می‌شود. ضمن آنکه در پسرها هم تفاوت‌های زیادی در این زمینه وجود دارد. هنگامی که بچه‌ها دوران بلوغ را می‌گذرانند، تمام دستگاه‌های بدن‌شان در اوج فعالیت است، از جمله تولید عرق و چربی که روی پوست بدن ترشح می‌شود، افزایش می‌یابد و باعث بوی بدن می‌شود. از این جهت نوجوانان باید از پوشیدن لباس‌های زیری که از مواد مصنوعی تهیه شده است خودداری کنند زیرا این لباس‌ها سبب خارش در ناحیه تناسلی شده و آمادگی پیش از موقع تحریک جنسی را باعث می‌شود و سرانجام سبب خودارضایی خواهد شد. مهم‌ترین نگرانی‌های دوره اول بلوغ عبارت‌اند از: نگرانی درباره خصایص جنسی، قد و وزن، آلت‌تناسلی و خصایص ثانویه جنسی مانند رشد سینه دختران و رشد ریش و سبیل در پسران. والدین و مربیان باید در این زمینه با دادن آگهی‌های مناسب، منشأ این نگرانی‌ها را از نوجوان بزدایند.

● بلوغ در دختران

از آنجا که دختران کمی زودتر از پسرهای هم‌سال خود بالغ می‌شوند، برای آنان پرورش فروتنی و تواضع بسیار مهم است. در این سن، اولین نشانه‌های بلوغ ظاهر شده و قاعدگی آغاز می‌شود. بنابراین آموزش به دختران برای رعایت بهداشت مهم است و مادر باید درباره بهداشت آلت تناسلی به دخترش در هنگام بلوغ جنسی توضیح بدهد. او باید همان‌گونه که به آراستگی خود اهمیت می‌دهد، به همان صورت به پاکیزگی جسم و نظم و ترتیب نیز اهمیت بدهد.

عادت ماهانه، پرسش رایج تمام دختران است و برای آنها علامت مشخصه بلوغ است. دادن آگاهی در این زمینه برای دختران بسیار لازم است. مادران به‌ویژه در هنگام ظهور علایم بلوغ جنسی، به‌منظور اجتناب از برخورد غیر منتظره، باید در موقع مناسب با سخنان ‌آرام، دختر را برای آغاز قاعدگی آماده کنند و توضیحاتی درباره این پدیده جنسی و طبیعی بدهند و ضرورت مراعات قواعد بهداشتی مربوط به آن را به او گوشزد کنند.

● بلوغ در پسران

پسران نوجوان هم احتیاج به عفت، پاکی، نزاکت و ادب به ویژه در رابطه با دختران دارند. پدر باید بتواند به طور صحیح در پسر نوجوان‌اش تاثیر بگذارد و آگاهانه هریک از اعمال و رفتار او را خواه ‌بد‌، خواه خوب زیرنظر داشته باشد. هرگز نباید به پسربچه‌ها اجازه داد کلماتی که حاکی از بی‌شرمی و وقاحت است بر زبان آورند زیرا بی‌نزاکتی‌های کوچک، ابتدا بی‌ضرر به نظر می‌رسد ولی اگر به آن عادت کنند رفتار نانجیبانه و زشتی در آنها ریشه خواهد دوانید. پدران می‌توانند با پسران نوجوان خود درباره تغییرات و اتفاقات دوره بلوغ جنسی و علایم این تغییرات از قبیل احتلام، تغییر صدا و... گفتگو کنند. باید به آنها لزوم خودداری از لذایذ جنسی و روش مناسب برخورد با دخترها را یادآوری کرد و با پر کردن اوقات فراغت، حواس آنها را بر تمایلات جنسی کاهش داد.

احتلام نیز از پرسش‌های رایج پسران است. وقتی بدن پسر شروع به تولید اسپرم می‌کند، نخستین انزال شبانه یا احتلام خود را تجربه می‌کنند. اگر پسرها برای چنین حالتی آمادگی نداشته باشند، ممکن است از تجربه کردن آن دچار سردرگمی شوند. اگر نوجوان از موضوع بلوغ و عوارض آن آگاه نشود و نداند که در وجودش چه تغییراتی روی می‌دهد یا روی خواهد داد، چه بسا که به انحراف جنسی مبتلا شود و یک نوع وحشت وجود او را فراگیرد. حتی در مواردی، گزارش‌هایی از خودکشی نیز ارائه شده است.

● آموزش مسایل جنسی به نوجوانان

در سنین نوجوانی لازم نیست که همه نوع اطلاعات جنسی در اختیار فرزندتان قرار بگیرد. آموزش تکنیک‌های آمیزش جنسی به یک نوجوان ۱۲ تا ۱۵ ساله که سال‌های بعد به فکر ازدواج و تشکیل خانواده خواهد افتاد، هم‌چون دادن تیغ به کف زنگی مست است و باعث مشکلات عدید‌ه‌ای خواهد شد. در اسلام نیز توصیه شده است که بچه‌ها تا رسیدن به ازدواج باید از اطلاعات جنسی و روابط جنسی زناشویی مطلع نباشند.

نوجوانان و جوانان به دلیل احساس توانایی برای عمل جنسی، تشدید انگیزه‌های جنسی، کنجکاوی در مورد مسایل جنسی، تلاش برای تعیین نقش جنسی و ترس شدید از نتایج فعالیت جنسی، نسبت به امور جنسی حساس هستند. این حساسیت زیاد که با ترشح هورمون‌های جنسی همراه است تمایلات جنسی جوان را تشدید می‌کند. بنابراین اگر طریقه مشروع و قانونی برای کاهش امیال جنسی مقدور نباشد، امکان انحراف جوان وجود دارد و این انحراف اغلب به صورت کامجویی‌هایی هم‌چون خودارضایی، هم‌جنس‌بازی و نظربازی‌ تجلی می‌کند.

● تفاوت‌های بلوغ در دختران و پسران

طبق تحقیقات، با وجود اینکه بلوغ جنسی در دختران، زودتر از پسران آغاز می‌شود اما پسران زودتر از دختران به حداکثر قدرت جنسی خود می‌رسند. از جمله تفاوت‌های جنسی پسران و دختران، این است که پسران بیشتر از دختران خواستار اوج لذت جنسی هستند، بیشتر به خیالبافی‌های جنسی پناه می‌برند، نسبت به نشانه‌های جنسی حساس‌ترند، در خواب بیشتر به اوج لذت جنسی می‌رسند، برای باقی ماندن در حالت تحریک جنسی کمتر به تحریک مداوم احتیاج دارند، میزان روابط جنسی‌شان با بیش از یک نفر در جنس مخالف بیشتر از دختران است، کمتر از دختران بر حاکم بودن عشق و محبت بر روابط جنسی اصرار می‌ورزند و کمتر از آنها به دوام روابط عاطفی و جنسی اعتقاد دارند.

این تفاوت‌های رفتار جنسی بین دو جنس، تا حدود زیادی به وسیله انتظارات اجتماعی و محدودیت‌های فرهنگی تعیین می‌شود. به همین دلیل وظیفه پدران و مادران، روان‌شناسان، مشاوران و مربیان تربیتی مدارس است که نوجوانان را با این ویژگی‌ها آشنا سازند و همان‌گونه که به دختران در مورد عادت‌ماهانه، تغییرات و تمایلات جنسی، شناخت صحیح ارایه می‌نمایند، به پسران نیز در مورد نعوظ، احتلام و خودارضایی، آگاهی‌های لازم و منطقی عرضه کنند.

ناآگاهی درمورد مسایل جنسی می‌تواند سرچشمه استرس، اضطراب، تنش‌های روانی و افسردگی‌ شود. بسیاری از جوانان و نوجوانان برای غلبه بر چنین حالات نامطلوب روانی، به سوءمصرف الکل و مواد مخدر پناه می‌آورند و عملا سال‌ها و گاه تا پایان عمر در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند.

دکتر محسن فرمهینی فراهانی

متخصص علوم تربیتی و عضو هیات علمی دانشگاه شاهد