نقـش فیـزیـوتـر اپـی در درمان فـتق دیسک کمـر

فتق دیسک مهره در ناحیه گردن و کمر بسیار شایع است. علت شیوع در این ۲ ناحیه نسبت ضخامت دیسک به ارتفاع مهره است. در ناحیه گردن و کمر ضخامت دیسک از جاهای دیگر مهره‌های پشت بیشتر است …

فتق دیسک مهره در ناحیه گردن و کمر بسیار شایع است. علت شیوع در این ۲ ناحیه نسبت ضخامت دیسک به ارتفاع مهره است. در ناحیه گردن و کمر ضخامت دیسک از جاهای دیگر مهره‌های پشت بیشتر است در نتیجه فضای بین مهره‌ها زیاد است و دامنه حرکت بالاست و مهره‌ها از ثبات مناسبی برخوردار نیستند. ..

لیگامان‌های طولی خلفی بلند هم وقتی به کمر می‌رسند ضخامتشان کم می‌شود. پارگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که به طرف جلو یا چپ و راست خم شده‌ایم. در این هنگام گودی کمر کم می‌شود و بالطبع مهره‌ها آسیب‌پذیرتر هم می‌شوند. اگر دیسک به صورت فتق باشد درمان چندان مشکل نیست ولی وقتی یک تکه از دیسک کنده شود و داخل کانال بیفتد، ممکن است درمان جراحی نیز لازم باشد.

در فتق دیسک کمر عضلات کمری به اسپاسم فرو می‌روند و گودی کمر کمتر و تقریبا صاف می‌شود پس فیزیوتراپ باید تلاش کند تا اسپاسم عضلات را از بین ببرد. بیمار را به صورت طاق‌باز و روی شکم خوابانده و دست‌ها را در پهلو قرار می‌دهیم و به بیمار می‌گوییم نفس عمیق بکشد و نفس را در سینه نگه دارد و بعد آهسته نفس را از دهان بیرون دهد. با این تنفس عمیق و آرام شکم حرکت می‌کند و عضلاتی که باعث سفتی ناحیه کمر شده بودند بدون اینکه روی کمر فشار وارد آید شل می‌شوند.

به این ترتیب عضلات ناحیه کمر را به‌طور غیرمستقیم آزاد می‌کنیم. (معمولا با یک جلسه فیزیوتراپی مشکل بیمار حل می‌شود) در مرحله دوم به بیمار می‌گوییم در همان حالت خوابیده آرنج را خم کند و کف دست‌ها را روی زمین قرار داده، سپس به اندازه بازو بلند شود و تاکید می‌کنیم که عضلات لگن و ستون‌فقرات را وارد انقباض نکند و از ۱۰۰۱ تا ۱۰۱۰ بشمارد.

در مرحله بعد از بیمار می‌خواهیم کف دست‌ها را روی زمین قرار دهد و بنشیند تا گودی کمر را به ۳۰ درجه برساند. این کار را باید به طور مرتب انجام دهند. همان‌طور که می‌دانیم فتق دیسک‌کمر جانبی پشتی است و با فیزیوتراپی فتق را به طرف جلو می‌فرستیم. این اعمال کاملا بی‌خطر هستند. ۷۰ تا ۸۰ درصد کمردردها به راحتی درمان می‌شوند و نیازی به عمل جراحی ندارند.

اگر فتق دیسک کمر درمان نشود به درد مزمن تبدیل می‌شود. در نوع مزمن، بیمار دچار مشکلات روحی‌روانی نیز می‌شود و آستانه درد بیمار آنقدر پایین می‌آید که حتما نیاز به داروهای آرام‌بخش و خواب پیدا می‌کند. تمرین‌های درست فیزیوتراپ وقتی است که درد به تدریج کم شده و به طرف مرکز حرکت کند یعنی اگر درد بیمار در ناحیه پاست به زانو و سپس به کمر برسد. وخیم‌ترین وضعیت در تمرین‌های نادرست وقتی است که کمر بهبودیافته و درد پا شروع شود.

اگر درد بیمار بیش از ۳ ماه طول بکشد یعنی مزمن شده است و درمان هم به مراتب سخت‌تر می‌شود. متاسفانه بعد از ۳ ماه عضلات آتروفی شده و شاهد تغییر فرم در پا خواهیم بود.

دکتر اسماعیل ابراهیمی

دکترای فیزیوتراپی ، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

رییس انجمن فیزیوتراپی ایران