فتوشاپ در گذر زمان

در طول یک سال گذشته طی ۴۰ شماره درباره نرم‌افزار قدرتمند فتوشاپ با هم صحبت کردیم و با بخش‌های مختلف آن آشنا شدیم. به جرات می‌توان گفت که فتوشاپ امروزه دیگر یک نرم‌افزار نیست، …

در طول یک سال گذشته طی ۴۰ شماره درباره نرم‌افزار قدرتمند فتوشاپ با هم صحبت کردیم و با بخش‌های مختلف آن آشنا شدیم. به جرات می‌توان گفت که فتوشاپ امروزه دیگر یک نرم‌افزار نیست، بلکه یک صنعت است، زیرا بزرگ‌ترین انجمن‌های خبری دنیا و همچنین بیشترین تعداد آموزش‌های آنلاین مربوط به این نرم‌افزار است. در‌آمد ادوبی به بیش از یک میلیارد دلار در سال رسیده که می‌توان گفت بیش از آن‌که فتوشاپ با ادوبی معروف شود، ادوبی از نام فتوشاپ استفاده کرده است و دلیل این محبوبیت تنها دو جمله است: «فتوشاپ در بهترین زمان ممکن به‌وجود آمد و با بهترین‌ها هدایت شد.»

چندی قبل نسخه آزمایشی سیزدهمین نگارش فتوشاپ در حالی ارائه شد که نزدیک به ربع قرن از تولد این نرم‌افزار قدرتمند می‌گذرد و طبق پیش‌بینی‌های انجام گرفته تا اواسط سال ۲۰۱۲ نسخه نهایی سیزدهمین نگارش فتوشاپ یعنی CS۶ ارائه خواهد شد.

شاید وقتی که توماس نول سال ۱۹۸۷ در حال کار روی برنامه‌ای بود تا بتواند تصاویر طیف خاکستری رایانه‌ای را روی مانیتور‌های سیاه‌و‌سفید نقشه‌بیتی به نمایش درآورد، اصلا فکر نمی‌کرد که این برنامه‌ ساده او قرار است روزی به قدرتمندترین برنامه ویرایش تصاویر تبدیل شود. این برنامه به نوعی سرگرمی دوره‌ دانشجویی نول محسوب می‌شد که فارغ از درس‌های دوره‌ دکتری، در خانه خود و روی رایانه مک پلاس خانگی‌اش کار می‌کرد.

برنامه توماس نظر برادرش جان را که در آن زمان در شرکت بزرگILM ـ که مرکز جلوه‌های ویژه تصویری در شرکت عظیم لوکاس فیلم بود و بزرگ‌ترین و معتبرترین شرکت فیلمسازی به شمار می‌رفت ـ جلب کرد. با تهیه فیلم جنگ‌های ستاره‌ای، لوکاس فیلم ثابت کرده بود که جلوه‌های تصویری کار‌آمد می‌تواند با ترکیب شخصیت‌های خیالی و داستانی دور از ذهن، به یک پدیده در دنیای سینما تبدیل شود.

در پی موفقیت عظیم آن فیلم، همه در پی یافتن راه‌حل‌های دیجیتال برای چنین مقاصدی بودند و به همین علت جان نیز به محض اطلاع از پروژه‌ برادرش، از او خواست که از برنامه‌اش برای تولید تصاویر دیجیتال استفاده کند. نمایش تصاویر دیجیتال توسط این برنامه‌ ساده که Display نام داشت، نتیجه‌‌ خوبی را به دنبال داشت که سرآغاز کار این دو برادر شد.

جان توسط پدرش که در دانشگاه میشیگان سمت استادی داشت، ترتیب سفارش یک کامپیوتر Macintosh II را ـ که اولین مدل رنگی محسوب می‌شد ـ داد. به محض خریداری این رایانه، توماس دوباره شروع به کار روی برنامه کرد، به نوعی که بتواند روی مانیتورهای رنگی نیز کار کند. آن دو به مدت چند ماه به طور مداوم روی این پروژه کار کردند تا بتوانند قابلیت‌های نمایشی آن را افزایش دهند. در همان زمان به اصرار جان، توماس کدهای مخصوص خواندن و ذخیره‌کردن فرمت‌های مختلف رنگدانه‌ها را به برنامه‌اش اضافه کرد که همان کد‌ها سال‌ها بعد تبدیل به فیلترهای plug-in تصویرهای نقشه بیتی شد.

توماس پس از مدتی موفق به ساخت ابزار منحصر به‌فرد محدوده‌ انتخاب (Selection Tool) شد که بدون این که لبه‌های زمخت و ناهموار ایجاد کند، قابلیت جداکردن مناطق رنگی را داشت. او همچنین توانست قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای مثل Levelها را برای تنظیم تنالیته‌ تصویر، Hue and Saturation را برای تنظیمات رنگی و نیز قابلیت‌های رنگ‌آمیزی را برای تغییر رنگ مناطق مورد نظر در تصاویر نقشه‌بیتی فراهم کند.

تابستان ۱۹۸۸ بود که جان بالاخره به این نتیجه رسید که کاربرد برنامه‌ ساخته شده به حدی از انتظار رسیده که بتوان از آن به عنوان یک محصول تجاری استفاده کرد.

توماس بارها نام برنامه‌ خودشان را تغییر داد و هر بار که نام جدیدی برای آن برمی‌گزید چیز دیگری نظرش را جلب می‌کرد و باعث می‌شد دوباره آن را تغییر دهد و دقیقا مشخص نیست نام فتوشاپ از کجا گرفته شد.

تولد فتوشاپ‌

پس از نامگذاری نرم‌افزار، جان در جستجوی شرکتی بود که روی فتوشاپ سرمایه‌گذاری کند. پس از تلاش‌های فراوان، سرانجام موفق شد با یک شرکت تولیدکننده اسکنر قراردادی تنظیم کند و فتوشاپ به عنوان یک برنامه جانبی همراه اسکنر‌های آن شرکت به فروش برسد. شرکت اپل و ادوبی از شرکت‌هایی بودند که نرم‌افزار فتوشاپ برای فروش به آنها ارائه شده بود و بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان با امضای قراردادی، شرکت ادوبی حق پخش فتوشاپ را از جان خرید و ماجرای دنباله‌دار فتوشاپ و ادوبی از همان‌جا آغاز شد.

نکته‌ بسیار کلیدی در این توافق‌نامه این بود که جان تنها حق توزیع فتوشاپ را به شرکت ادوبی فروخت و این نرم‌افزار تا سال‌ها بعد که موفقیتی بسیار عظیم را به دنبال داشت هرگز توسط ادوبی به‌طور کامل خریداری نشد. ادوبی موافقت کرد نام فتوشاپ همچنان روی برنامه‌ مذکور باقی بماند. جان و توماس نیز بیکار ننشستند و پس از امضای قرارداد قانونی حق پخش، کار روی فتوشاپ را از سر گرفتند تا بتوانند قابلیت‌های آن را برای نسخه‌های بعدی افزایش دهند. همزمان با توماس که در Ann Arbor در حال نوشتن کدهای مربوط به قابلیت‌های اصلی فتوشاپ بود، جان در کالیفرنیا در حال کار روی کدهای برنامه‌هایی بود که می‌توانست به عنوان plug-inهایی برای خلق جلوه‌های تصویری به کار رود. بسیاری از اعضای اصلی Adobe معتقد بودند، تلاش‌های جان کاملا بی‌فایده است و زحمات او هرگز برای یک نرم‌افزار جدی مانند فتوشاپ کاربردی نخواهد داشت. آنها به فتوشاپ به چشم یک ابزار ویرایش تصویر نگاه می‌کردند که فقط می‌تواند به بازسازی و ترمیم تصاویر بپردازد، نه خلق جلوه‌های ویژه برای تصاویر، ولی جان بدون توجه به عقیده‌ آنها به طور پنهانی مشغول نوشتن کدهایی شد که بعدها به یکی از قدرتمندترین ابزارهای فتوشاپ برای به زانو در‌آوردن ویرایشگرهای دیگر تبدیل شد.

با همکاری برادران نول و مهندسان شرکت ادوبی بالاخره سال ۱۹۹۰ نسخه یک فتوشاپ به بازار ارائه شد و با ارائه نسخه‌های جدید و افزودن ابزارهای بسیار شگفت‌انگیز به فتوشاپ، این نرم‌افزار کم‌کم دارای استاندارد جهانی شد که از آن جمله می‌توان به امکاناتی چون پانل‌ها، امکان پشتیبانی از فایل‌های چهار‌رنگ CMYK، قابلیت پردازش تصاویر دورنگ Duotone، ارائه‌ ابزار Pen، قابلیت لایه‌ها، قابلیت History‌ و ده‌ها امکان دیگر اشاره کرد.

نوید حاتمی