کدام چربی کدام چربی سوز

بازخوانی پرونده پزشکی جوانی به نام امین با حضور دکتر سعید حسینی متخصص تغذیه و رژیم درمانی دکتر احمد باقری مقدم متخصص پزشکی ورزشی دکتر محمدرضا رجبی متخصص قلب و عروق

در «میزگرد تناسب اندام» این هفته میزبان آقای امین ۲۶ ساله هستیم که مدتی است برای عضلانی‌ترکردن اندام خود و کمی کاهش وزن، سر از باشگاه بدنسازی محله‌شان درآورده‌اند...

آقای امین معتقدند که رفتن به باشگاه بدنسازی، چندان هم به نفع سلامتشان نبوده است و اگر همین حالا به چند ماه پیش برگردند، هرگز دوباره به باشگاه بدنسازی نمی‌روند. حالا اینکه در باشگاه بدنسازی چه بلایی بر سر این جوان آمده که او را از ورزش فراری داده، سوالی است که خودش به آن پاسخ می‌دهد. در ادامه هم نظر متخصصان «سلامت» را درباره سوژه این شماره «میزگرد تناسب اندام» می‌پرسیم.

امین که برای کاهش وزن به باشگاه بدنسازی رفته و حالا پشیمان است، می‌گوید:

مربی باشگاه گفت قرص چربی‌سوز بخورم

▪ از چه زمانی و با چه هدفی به باشگاه بدنسازی رفتید؟

اوایل پاییز سال گذشته بود که با هدف کاهش وزن به باشگاه بدنسازی رفتم.

▪ چرا به مطب متخصص تغذیه مراجعه نکردید؟

راستش رفتن نزد متخصص تغذیه و پیروی از یک رژیم‌غذایی خاص، به نظرم کاری زنانه و خسته‌کننده می‌آمد.

▪ یعنی رفتن به باشگاه، مردانه بود و به نفع سلامت?تان؟

نه ولی فکر می‌کردم که این‌طور باشد.

▪ چطور؟

دوست داشتم هم قدری لاغر بشوم و هم حجم عضلاتم را از دست ندهم. اگر هم ممکن است، بدنم کمی عضلانی‌تر شود.

▪ این اتفاق افتاد؟

از روز اولی که به باشگاه رفتم، هدفم را به مربی گفتم. او هم توصیه کرد برای رسیدن سریع‌تر به اهدافم باید دارو مصرف کنم؛ داروهایی که ضرری ندارند و مشکلی برایم ایجاد نمی‌کنند.

▪ چه نوع داروهایی؟

داروهای چربی‌سوز برای افزایش سوخت‌وساز چربی در بدن و بالا رفتن حجم عضله‌هایم.

▪ مثلا کدام داروها؟

اسم تمام داروها را یادم نیست اما مطمئن هستم که داروهایی با نام کلن‌بوترول و کرومیوم پیکولینیت مصرف می‌کردم.

▪ اما کلن بوترول که چربی‌سوز نیست!

من که سر از دارو و داروشناسی درنمی‌آوردم به همین دلیل هم به مربی‌ام اعتماد کردم.

▪ نتیجه این اعتماد چه شد؟

بعد از چند ماه که هزینه‌های سنگینی برای شهریه باشگاه و خرید داروها پرداختم، متوجه شدم که با کمی ورزش، ضربان قلبم به شدت تند می‌شود و به نفس‌نفس می‌افتم. گاهی احساس می‌کردم درون دست‌وپاهایم خالی شده و به خاطر ضعف شدید عضلانی، تمام بدنم می‌لرزد. کمی هم مشکل گوارشی پیدا کرده بودم و معده و روده‌هایم مدام صدا می‌دادند و منقبض و منبسط می‌شدند.

▪ این علایم نگران تان نکردند؟

چرا. به اصرار خواهر بزرگ‌ترم نزد یک پزشک عمومی رفتم و شرح حال دقیقی هم دادم. خوشبختانه ایشان به سرعت متوجه شدند که من دچار عوارض مصرف خودسرانه داروهای به اصطلاح چربی‌سوز بدنسازی شده‌ام و گفتند که در صورت قطع مصرف دارو، می‌توانم دوباره سلامت‌ام را به دست بیاورم.

▪ همین‌طور هم شد؟

بله. خیلی خوشحالم که تنها ۳ یا ۴ ماه از این داروها استفاده کردم و خیلی زود هم با واکنش سریعی که بدنم نسبت به آنها نشان داد، متوجه عوارضشان شدم و مصرف را قطع کردم. حالا حدود ۵ ماه است که دارو مصرف نکرده‌ام و برای کاهش وزن نزد متخصص تغذیه رفته‌ام.

▪ به نظرتان کار خسته‌کننده‌ای نیست؟

نه. چون برنامه رژیم‌درمانی‌ام بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر از رفتن به باشگاه بدنسازی است. ضمن اینکه با این روش دیگر سلامت‌ام را هم به خطر نمی‌اندازم.

● نگاه متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

توصیه‌های

دکتر سعید حسینی

به سوژه

«میزگرد تناسب اندام»

چربی‌سوزها فقط پول شما را می‌سوزانند!

▪ آقای دکتر! آیا این داروهای چربی‌سوزی که به تازگی طرفداران زیادی هم بین تمام افراد به خصوص آنهایی که قصد لاغر شدن دارند، پیدا کرده است، واقعا می‌توانند چربی‌های اضافی بدن را بسوزانند و از بین ببرند؟

خیر. ما دارویی که چربی‌های بدن با مصرف آن، بسوزد و از بین برود، نداریم. بهتر است بدانید که هرگاه تعادلی بین انرژی دریافتی و مصرفی بدن به وجود بیاید، بدن می‌تواند انرژی مورد نیاز خود را از طریق سوزاندن چربی‌ها به دست بیاورد. با این حساب اگر فردی بخواهد چربی‌های بدنش را بسوزاند تا لاغر شود یا حتی اندام عضلانی‌تری داشته باشد، یا باید انرژی بیشتری در طول روز بسوزاند، یا میزان دریافت کالری‌اش را کم کند یا اینکه متابولیسم بدنش را به نحوی بالا ببرد. مثلا ورزش کردن راهی برای افزایش سوزاندن انرژی از طریق مصرف منابع چربی بدن است یا کم کردن کالری دریافتی از طریق کاهش حجم وعده‌های غذایی، می‌تواند باعث کاهش چربی ذخیره‌شده در بدن شود.

▪ به نظر شما چرا بیشتر ورزشکاران رشته بدنسازی یا آنها که می‌خواهند وزنشان را پایین بیاورند، اقدام به مصرف خودسرانه داروهای چربی‌سوز می‌کنند؟

معمولا افرادی که ورزش می‌کنند،‌ نمی‌توانند حجم کالری دریافتی‌شان را کاهش دهند. یعنی دریافت انرژی آنها یا تغییری نمی‌کند یا افزایش می‌یابد، اما از طرف دیگر به دلیل ورزش کردن، میزان انرژی مصرفی‌شان هم قدری افزایش پیدا می‌کند. گاهی افرادی مانند آقای امین به ورزش روی می‌آورند و هدفشان کاهش وزن است و با این حساب، اگر قرار باشد چنین افرادی، در کنار ورزش و افزایش کالری دریافتی، مقداری چربی هم از دست بدهند، ترجیح می‌دهند که داروهای به اصطلاح چربی‌سوزی که معمولا تعدادشان هم محدود است را مصرف کنند.

▪ شما به تعداد محدود داروهای چربی‌سوز مورد استفاده در باشگاه‌ها اشاره کردید. ممکن است چند نمونه از آنها را معرفی کنید و در موردشان توضیحاتی بدهید؟

یکی از این داروها، ال‌کارنیتین است. البته این داروی نسبتا پرمصرف، چندان کارآمد هم نیست و نقش اصلی‌اش را به‌عنوان حامل چربی ایفا می‌کند. یعنی چربی را از جایی که هست برمی‌دارد و به سلولی می‌برد که قرار است در آنجا سوزانده شود. به عبارت ساده‌تر، اگر فردی کمبود ال‌کارنیتین داشته باشد،‌ می‌تواند تعادلی در سوخت‌وساز چربی‌های بدنش توسط مصرف این دارو و البته با تجویز پزشک، ایجاد کند. این در حالی است که بیشتر انسان‌های سالم، با کمبود ال‌کارنیتین مواجه نیستند و ضرورتی به مصرف آن برایشان وجود ندارد. با این حساب، مصرف ال‌کارنیتین نه تنها کمکی به سوزاندن چربی در بدن افراد معمولی و سالم نمی‌کند بلکه به جای چربی پول آنها را می‌سوزاند.

▪ کمی هم در مورد کرومیوم پیکولینیت که آقای امین مصرف می‌کرده‌اند، بگویید؟

کرومیوم پیکولینیت یا کرومیوم پیکولینات هم دارویی است که برخی از افراد و مربیان باشگاه‌های بدنسازی ادعا می‌کنند با مصرف آن می‌توان میزان متابولیسم بدن را تا حد چشمگیری افزایش داد و در نتیجه باعث سوخت‌وساز بیشتر چربی‌ها، کاهش وزن و افزایش حجم عضلات ‌شد.

▪ شما این ادعاها را قبول دارید؟

خیر. یعنی در مورد کارکرد کرومیوم پیکولینیت هم بحث کمبود آن در بدن مطرح است که بدن ما معمولا با کمبود این ماده هم مواجه نیست و بنابراین نیازی به مصرف اضافی آن وجود ندارد. با این حساب نه کرومیوم پیکولینیت و نه ال‌کارنیتین به‌عنوان مکمل‌هایی غذایی، نمی‌توانند معجزه‌هایی که در تبلیغات آنها عنوان می‌شود را برای لاغرکردن افراد و سوزاندن چربی‌های بدن انجام دهند.

▪ آیا از داروی معروف و بسیار پرطرفدار اورلیستات هم در باشگاه‌های بدنسازی استفاده می‌شود؟

معمولا این داروی معروف که طرفداران زیادی هم دارد، کمتر در باشگاه‌های بدنسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر چند این دارو، دارویی تاییدشده است و مصرف آن اگر با تجویز پزشک باشد، مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند.

▪ مکانیسم اثر اورلیستات به چه صورت است؟

اگر فردی میزان دریافت چربی بالایی در وعده‌های غذایی خود داشته باشد، می‌تواند با مصرف اورلیستات همراه غذا، باعث دفع چربی از بدنش شود. یعنی اورلیستات اجازه جذب یک‌سوم از چربی دریافتی از طریق مصرف غذاهای مختلف را در بدن نمی‌دهد و آن را دفع می‌کند. به همین دلیل هم خیلی‌ها به اورلیستات، لقب چربی‌سوز می‌دهند در حالی که کار این دارو به هیچ عنوان سوزاندن چربی‌های بدن نیست.

▪ دفع چربی‌ها با این شیوه ضرری برای بدن ندارد؟

قطعا بی‌ضرر نیست زیرا دفع چربی از بدن با دفع مقداری از ویتامین‌های محلول در چربی همراه خواهد بود. به همین دلیل اگر فردی به صورت خودسرانه و طولانی‌مدت از اورلیستات استفاده کند، به‌‌طور حتم با مشکلات تغذیه‌ای و کمبود ریزمغذی‌های مختلف هم مواجه خواهد شد.

▪ شما در چه مواردی مصرف اورلیستات را برای بیمارانتان تجویز می‌کنید؟

زمانی که فردی چربی زیادی به‌واسطه مصرف غذاهای مختلف دریافت ‌کند و اضافه‌وزن و چاقی او به حدی برسد که ما بتوانیم برای یک دوره‌ محدود،‌ مصرف این دارو را برای او تجویز کنیم.

▪ آیا درست است که برخی‌ از افراد می‌‌گویند هورمون‌های رشد هم خاصیت چربی‌سوزی دارند؟

متاسفانه این روزها کار خطرناکی که توسط برخی از ورزشکاران رشته بدنسازی انجام می‌شود،‌ استفاده از داروهای هورمونی مانند سوماتوتروپین یا همان سوما برای چربی‌سوزی است. معمولا اگر این هورمون‌ها پس از بسته شدن صفحه‌های رشد طولی افراد مصرف شوند، می‌توانند نقش کمرنگی هم در چربی‌سوزی داشته باشند اما از عوارض مصرف آن می‌توان به افزایش رشد عرضی استخوان‌ها، بزرگ شدن بینی و انگشتان، چهارگوش شدن صورت، افزایش قند خون، ابتلا به مشکلات کبدی و آب مروارید اشاره کرد. به همین دلیل ما به هیچ عنوان مصرف هورمون‌ رشد را برای بهره بردن از خاصیت کمرنگ چربی‌سوزی‌اش توصیه نمی‌کنیم.

▪ حرف آخر؟

به‌‌طور کلی گاهی استفاده از انسولین یا چای سبز هم در باشگاه‌های بدنسازی برای چربی‌سوزی تجویز می‌شود که این موارد هم نمی‌توانند کمک چندانی به سوزاندن چربی‌های بدن بکنند. متاسفانه مصرف خودسرانه انسولین، حتی می‌تواند افراد را به کام مرگ بکشاند کمااینکه در کشور خودمان و در سال‌های اخیر، شاهد مرگ چند نفر از ورزشکاران رشته بدنسازی به دلیل مصرف ناآگاهانه انسولین بوده‌ایم.

● نگاه متخصص پزشکی ورزشی

دوچرخه‌سواری کنید

تا چربی‌هایتان بسوزد!

دکتر احمد باقری‌مقدم

عضو هیأت‌ علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان

یکی از کارهایی که در میان بیشتر ورزشکاران رشته بدنسازی و باشگاه‌های بدنسازی رایج است، افزایش

حجم عضلات با کاهش سطح چربی بدن است. یعنی برخی از بدنسازان سعی می‌کنند با مصرف خودسرانه داروهایی که بیشترشان هم مجاز نیستند، سطح چربی بدنشان را تا حدی پایین بیاورند که حجم عضله‌هایشان نمایان شود. متاسفانه خیلی از این ورزشکاران به دلیل ناآگاهی یا گیرافتادن در تله سودجویان، اقدام به مصرف داروهایی برای سوزاندن چربی‌های بدنشان می‌کنند که مصرف اصلی آنها برای درمان بیماری‌های دیگری است و ربط مستقیم و موثری در برآوردن هدف این عزیزان ندارند. مثلا همین داروی کلن بوترول که آقای امین مصرف می‌کرده‌اند، جزو داروهایی‌ است که در درمان آسم و حساسیت‌های تنفسی کاربرد دارد و گاهی می‌تواند تاثیری هم بر افزایش متابولیسم بدن داشته باشد. به همین دلیل در برخی از باشگاه‌های بدنسازی به اشتباه، از این دارو برای بالا بردن سوخت‌وساز بدن و سوزاندن بیشتر چربی‌ها استفاده می‌شود. کلن بوترول اگر بدون نظر پزشک و برای اهدافی جز درمان بیماری‌های تنفسی مصرف شود، عوارضی مانند لرزش اندام‌ها و ناراحتی‌های کبدی و کلیوی برای فرد در پی خواهد داشت. به‌‌طور کلی، اصلا از نظر علمی دارویی به نام چربی‌سوز در رشته بدنسازی و هیچ رشته دیگری وجود ندارد و گاهی عارضه برخی داروها به صورت افزایش متابولیسم و سوخت‌وساز مقدار بیشتری چربی در بدن خودش را نشان می‌دهد. از آنجا که معمولا این داروها برای درمان بیماری‌های دیگر تجویز می‌شوند، بنابراین مصرف خودسرانه و بدون نظر پزشک آنها به هیچ عنوان به هیچ فردی و در هیچ گروه سنی‌ای توصیه نمی‌شود.

شاید حالا این سوال برای برخی از خوانندگان و طرفداران رشته بدنسازی پیش بیاید که پس راه اصلی و مناسب برای کسانی که می‌خواهند حجم عضلات بدنشان را به صورت طبیعی، سالم و بدون مصرف دارو افزایش بدهند و سطح چربی‌های بدنشان را هم کم کنند،‌ چیست؟ پاسخ این است که معمولا ماهیت ورزش‌هایی که در رشته بدنسازی انجام می‌شوند، ورزش‌های قدرتی برای افزایش حجم عضلات است. به همین دلیل هم این ورزش‌ها تاثیر چندانی در سوزاندن چربی‌های بدن ندارند. با این حساب به چنین ورزشکارانی توصیه می‌شود ورزش‌های هوازی را هم همراه ورزش‌های قدرتی انجام دهند تا هم عضلاتشان تقویت شود و هم چربی‌های بدنشان بسوزد. دویدن، طناب زدن، شنا کردن و دوچرخه‌سواری جزو ورزش‌های هوازی مناسب برای این ورزشکاران هستند. در میان این ورزش‌ها، دوچرخه‌سواری می‌تواند از سایر ورزش‌ها کارآمدتر و چربی‌سوزتر باشد و باعث تقویت عضلات چهارسر ران هم بشود. اگر ورزشکاران رشته بدنسازی، ورزش‌های استقامتی و هوازی را هم به برنامه‌های ورزشی خود اضافه کنند، می‌توانند امیدوار باشند تا هم حجم عضلاتشان را زیاد کنند و هم چربی‌های بدنشان را بسوزانند. در این صورت ورزشکاران عزیز می‌توانند به تعادل مناسبی بین حجم عضلات و چربی‌های بدنشان برسند و دیگر مجبور به مصرف داروهای غیرمجاز و بی‌فایده نشوند.

● پرسش از متخصص قلب و عروق

مکانیسم اثر قرص‌های چربی‌سوز چیست؟

دکتر محمدرضا رجبی

فلوشیپ آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی و عضو هیات علمی دانشگاه شاهد

تقسیم‌بندی داروهای به اصطلاح چربی‌سوز، بسیار وسیع و متنوع است. درواقع، اصطلاح داروهای چربی‌سوز یک اصطلاح کلی و عامیانه است. بیشتر داروهایی که ما آنها را برای درمان چاقی یا سوزاندن چربی می‌شناسیم، باعث کاهش جذب چربی در روده‌ها و دفع گوارشی چربی‌ها می‌شوند. برخی از داروهای دیگر هم هستند که به صورت اشتباه و کاذب برای پایین آوردن وزن و حجم چربی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. مکانیسم اثر این داروها به صورت ثانویه و غیر مستقیم بوده و به همین دلیل هم مصرفشان بسیار خطرناک است.

یک گروه از داروهایی که به اشتباه توسط مربی‌های بدنسازی تجویز و مصرف می‌شوند، داروهایی هستند که متابولیسم بدن را افزایش می‌دهند. بیشتر این داروها هورمونی هستند و داروهای مربوط به اختلال‌های تیرویید هم در راس آنها قرار دارند. این داروها با افزایش متابولیسم، باعث بالا رفتن سوخت‌وساز چربی‌های بدن، مصرف انرژی بیشتر و کاهش وزن می‌شوند. این در حالی است که مصرف چنین داروهایی تنها برای کاهش وزن، بسیار خطرناک است و به هیچ عنوان هم توصیه نمی‌شود.گاهی ممکن است در باشگاه‌های بدنسازی برای کاهش وزن یا سوزاندن چربی‌ها، استفاده از داروهای تیرویید و هورمونی به منظور بالا بردن سوخت‌وساز بدن توصیه شود. یکی از عوارض مصرف این داروها، افزایش ضربان قلب است که می‌تواند فرد را به دردسر بیندازد. متاسفانه گاهی هم داروهای مدر برای کاهش وزن و حجم چربی بدن به افراد مختلف تجویز می‌شود. هرچند که ممکن است این داروها قدری در کاهش وزن و حجم چربی‌های بدن موثر باشند اما به‌‌طور حتم اثر آنها موقتی خواهد بود و عوارض بیشتری نسبت به فایده‌هایشان برای مصرف‌کننده در پی خواهند داشت. با این تفاصیل توصیه می‌شود که هیچ‌گاه به صورت خودسرانه از داروی خاصی برای سوزاندن چربی، افزایش متابولیسم بدن، کم‌کردن وزن یا بالا بردن حجم عضلات بدنتان استفاده نکنید و به محض مشاهده کوچک‌ترین عارضه‌ای مانند تپش قلب (که آقای امین هم به آن مبتلا شده بودند) ضمن قطع سریع مصرف دارو، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

ندااحمدلو