نیم نگاهی به عملكرد و مدیریت تئاتر كشور در سال ۸۵ تئاتر در سالی كه گذشت

در مجموع سال ۸۵, سال پرافت و خیزی بود كه هیچ شگفتی قابل ذكری نداشت و برای سومین سال پیاپی هیچ استعداد جوانی كشف نشد و پیشكسوتان هم همچنان به انزوای خود ادامه دادند و از حضور مجدد بر صحنه خودداری كردند

بیست و پنجمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر بزرگترین رویداد تئاتری سال ۸۵ بود. جشنواره بیست و پنجم همانند سال ۸۴ با تغییر رویه در شكل برگزاری جشنواره برگزار شد و از همین رو بود كه بخش بین الملل جشنواره به دلیل تازگی آثار در كانون توجهات قرار گرفت.

نمایش های ایرانی در حالی انتخاب شدند كه یكی از اعضای هیئت انتخاب، خود با نمایشی در جشنواره شركت داشت!!

از سوی دیگر هیئت انتخاب ملاك ها و معیارهایشان را به هیچ عنوان اعلام نكردند و هیچگونه شفاف سازی در نحوه گزینش نمایش ها از سوی آنان اعلام نشد و بسیاری از نمایش هایی كه در طول سال با استقبال مخاطبان و نظرات موافق منتقدان روبرو شده بودند، هرگز به جشنواره راه نیافتند تا ابهامات زیادی در نحوه انتخاب نمایش ها ایجاد شود و سوءتفاهمات بی شماری میان هنرمندان، مسئولان و اعضای هیئت انتخاب رقم بخورد. این در حالی بود كه مقرر شده بود تا جشنواره حكم ویترین نمایش های برگزیده سال را داشته باشد.

همچنین حسین پارسایی، مدیركل هنرهای نمایشی، در گفت وگو با چند خبرگزاری درباره نحوه حضور نمایش های ایرانی در جشنواره بیست و پنجم گفته بود: «تنها نمایش هایی به جشنواره راه خواهند یافت كه اجرای عمومی شده باشند. این قانون درباره تمام نمایش های حاضر در جشنواره رعایت شد و تنها ا بهام بزرگ جشنواره از این باب اجرای نمایش «عشقه» به كارگردانی محمد رحمانیان بود كه در روزهای پایانی جشنواره در تالار چهار سوی مجموعه تئاتر شهر اجرا شد و هرگز هیچ كس نفهمید چگونه این نمایش به جشنواره راه یافت و با پایان یافتن جشنواره نمایش «عشقه» اجرای عمومی خود را آغاز كرد تا بار دیگر یكی از وعده های مدیركل هنرهای نمایشی در مرحله اجرا با ابهام روبرو شود!

نداشتن وقت كافی در انتخاب نمایش ها برای حضور در جشنواره لطمه بزرگ و جبران ناپذیری به بزرگترین رویداد تئاتری كشور زد و جشنواره ای كه در واقع به عنوان جشن های پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می شد با افت مخاطب روبرو شد و بسیار كم رمق و بدون استقبال و بی سر و صدا به كار خود پایان داد.

مدیركل هنرهای نمایشی از ابتدای حضورش در عرصه مدیریت تئاتر تلاش های زیادی برای گسترش تئاتر و معرفی آن به مردم انجام داد و از تریبون های مختلف، گفت وگوهای گوناگون اقدام به برنامه های كاری خود كرد و تمام سعی خود را به كار گرفت تا برنامه های آرمانی اش را به مرحله اجرا برساند كه البته در برخی موارد موفق و در برخی موارد ناكام ماند.

سال ۸۶، بهترین فرصت برای شناسایی ضعف ها و از بین بردن كاستی هاست بخش بین الملل جشنواره تئاتر فجر یكی از چالش برانگیزترین بخش های جشنواره بیست و پنجم بود پارسایی پیش از شروع جشنواره به ارائه گزارشی از سفرش به آلمان و فرانسه پرداخته بود و تبلیغات گسترده ای برای حضور جمعی از هنرمندان مطرح و سرشناس آلمانی و فرانسوی انجام داده بود كه تنها دستاورد این اقدام بالا رفتن توقعات مخاطبان بود.

بخش بین الملل جشنواره تئاتر فجر بیست و پنجم یكی از آسیب پذیرترین و نقدپذیرترین بخش های جشنواره فجر بود كه علاوه بر افت كیفیت جشنواره، سایر بخش ها و كلیت جشنواره را هم تحت الشعاع قرارداد و نتیجه ای معكوس با آن همه تبلیغات داشت.

در حقیقت سال گذشته، وعده های گوناگونی به اهالی تئاتر ارائه شد و از هر بابی سخنی رانده شد و امیدواری های زیادی در دل هنرمندان و علاقمندان تئاتر ایجاد شد مباحثی چون كیفی گرایی، هویت بخشی به تالارهای نمایشی، ایجاد تعامل با گروه های نمایشی خارجی، اجرای عمومی نمایش های ایرانی در خارج از كشور و بالعكس، برگزاری جشنواره آیین سنتی پس از سال ها وقفه و... همه و همه وعده هایی بودند كه هیچ ضمانت اجرایی برای آنها وجود نداشت و سال ۸۵ با باقی ماندن این وعده ها بر روی كاغذ به پایان رسید.

در سال گذشته عده زیادی از هنرمندان از حاكم شدن روابط (به خصوص خانوادگی و قومیتی و...) در تئاتر ایران ابراز ناخرسندی كردند و حضور برخی گروه ها در جشنواره های متعدد برگزار شده در طول سال و اهدای جوایز متعدد به آنان و در اختیار قرار دادن سالن های نمایشی برای اجرای عمومی نمایش ها و... موجی از انتقادات آشكار و نهان را برانگیخت كه البته سرانجام روشن و مثبتی در پی نداشت.

در سومین همایش آیین های عاشورایی هم امسال با بی برنامگی و بدون انسجام و غنای لازم برگزار شد. سه دوره برگزاری همایش ثابت كرده است جمع زیادی از اهالی تئاتر به این همایش و اجرای نمایش های مذهبی علاقمندند و در صورت حصول شرایط و امكانات تجربه های موفقی را به نمایش خواهند گذاشت اما شتابزدگی در نحوه برگزاری همایش، در حالی كه می توانست یكی از برترین رویدادهای تئاتری سال ۸۵ لقب بگیرد، این امكان را هم از بین برد. رویگردان شدن صداقت و شفافیت مسئولان در عمل با آنچه وعده داده بودند بزرگترین آفت سال ۸۵ بود كه موجبات بی اعتمادی مسئولان با هنرمندان را رقم زد.

روز ۱۶ مرداد و در آستانه روز خبرنگار و در حالی كه قرار بود فردای آن روز طی مراسمی از خبرنگاران حوزه تئاتر تجلیل و قدردانی شود، حسین پارسایی مدیركل هنرهای نمایشی پس از ساعتی انتظار و معطلی جمع زیادی از خبرنگاران را كه برای دیدار و گفت و گو با وی به اداره كل هنرهای نمایشی آمده بودند، با برخوردی به دور از شان، مورد رنجش قرارداد و كار را به جایی رساند كه معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درصدد پاسخگویی برآید و با آغوش گرم پذیرای خبرنگاران شد و پای صحبت های آنان نشست.

به دلیل همین نوع برخورد در جریان برگزاری مراسم تجلیل از خبرنگاران حوزه تئاتر، برخی از خبرنگاران از حضور در مراسم خودداری كردند و برخی دیگر با سردی روی سن رفتند و البته هر یك به نوعی اعتراض خود را بیان كردند.

در مجموع سال ۸۵، سال پرافت و خیزی بود كه هیچ شگفتی قابل ذكری نداشت و برای سومین سال پیاپی هیچ استعداد جوانی كشف نشد و پیشكسوتان هم همچنان به انزوای خود ادامه دادند و از حضور مجدد بر صحنه خودداری كردند.

سال ۸۶ در آغاز است و از حالا فرصت زیادی برای هرگونه برنامه ریزی و اقدام وجود دارد و مسئولان می توانند با یك آسیب شناسی كلی از گذشته و در پیش گرفتن راهكارهای ثمربخش و سیاست های جدید، تحولاتی عظیم را در این عرصه آغاز كنند تا شاهد گسترش روزافزون تئاتر ایران باشیم.

مهرداد ابوالقاسمی