انسان آینده

نگریستن به افق‌های دوردست و اندیشیدن به آینده و امکانات متعدد آن، عادت دیرینه‌ آدمی است. عصر پرسرعت امروز بیش‌از‌پیش نگاه انسان را به تغییرات و ابعاد گسترده‌ آن خیره ساخته‌است. …

نگریستن به افق‌های دوردست و اندیشیدن به آینده و امکانات متعدد آن، عادت دیرینه‌ آدمی است. عصر پرسرعت امروز بیش‌از‌پیش نگاه انسان را به تغییرات و ابعاد گسترده‌ آن خیره ساخته‌است. این تغییرات با شتاب بی‌سابقه‌ای که همه‌ جوانب زندگی انسان را دربرمی‌گیرد، پرسش‌های بی‌شماری پیش‌روی ما نهاده است.

در این میان پرسش از «آینده‌ انسان و جهانی که انسان در آن می‌زید» مهم‌ترین پرسش‌ است. در سال‌های اخیر متفکران و صاحبنظران بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات در سراسر دنیا به مطالعه و پژوهش درباره‌ آینده پرداخته‌اند که دامنه این مطالعات از آینده‌ تکنیک و فناوری تا آینده‌ علوم انسانی، فرهنگ و هنر امتداد دارد. لذا می‌توان کوشش‌هایی از این دست را نمونه‌ای از پژوهش‌های میان‌فرهنگی و میان‌رشته‌ای تلقی کرد. از سوی دیگر انقلاب در وسایل ارتباط‌جمعی جهانی بدون مرز را تحقق کرده است. چنین شرایطی زمینه‌ مناسب برای هم‌اندیشی و گفتگوهای میان‌فرهنگی را فراهم می‌کند، لذا هر مطالعه و پژوهشی در نسبت با دنیا و انسان معاصر، بستری برای مطالعات میان‌فرهنگی است و این‌چنین است که پرسش از آینده‌ انسان و جهان می‌تواند در چنین مسیری معنا یابد.

چندی است آینده‌پژوهی و ضرورت طرح این مساله در دستور کار متفکران و صاحبنظران ایرانی قرار گرفته‌ است. اما پرداختن به آن از خلال رشته‌های گوناگون علوم انسانی، هدفی است که همایش انسان آینده در راستای تحقق آن گام برمی‌دارد. دبیر این همایش، دکتر علی‌اصغر مصلح ‌ استاد فلسفه دانشگاه علامه‌طباطبایی ‌ معتقد است، انسان آینده موضوعی جدید و کاملا اساسی در دنیای معاصر است که پرداختن به آن از منظر رشته‌های علوم انسانی می‌تواند به اعتلای وضع پژوهش و آموزش در جامعه‌ ایران بینجامد و این چیزی است که جامعه‌ ما به آن بسیار نیازمند است.

اولین کارگاه همایش «انسان آینده»، چندی پیش با حضور جمعی از اندیشمندان و صاحب‌نظران در رشته‌های مختلف، در دانشکده‌ ادبیات دانشگاه علامه‌طباطبایی برگزار شد. این کارگاه طی سه نشست به موضوعاتی چون

۱) فرهنگ، علم، هنر

۲) مباحث نظری فلسفی

۳) جامعه، سیاست و اقتصاد پرداخت.

دکتر حسن میانداری استاد فلسفه علم پژوهشکده حکمت و فلسفه ایران مقاله‌ای را با عنوان انسان آینده از منظر زیست‌شناسی ایراد کرد. انسان آینده و هراس از مرگ، و برای چه و به چه منظور تربیت می‌کنیم به ترتیب عنوان سخنرانی دکتر محمد صنعتی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر فرزین بانکی استاد فلسفه تعلیم و تربیت از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود. این کارگاه با سخنرانی دکتر رضا داوری اردکانی، استاد فلسفه‌ دانشگاه تهران، با عنوان گذشته و آینده، دکتر عماد افروغ استاد جامعه‌شناسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با عنوان پرسشهایی در باب انسان آینده و دکتر فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان آینده نظریه‌پردازی در علم اقتصاد ادامه یافت. نشست سوم کارگاه با سخنرانی دکتر محمدرضا حسینی بهشتی، استاد فلسفه‌ی دانشگاه تهران، دکتر علی‌اصغر مصلح به ترتیب با عنوان پرسش‌های نظری در باب انسان آینده و آینده انسان؛ چند مساله‌ نظر فلسفی ادامه یافت و با سخنرانی دکتر محمود شهابی استاد مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه‌طباطبایی با عنوان انسان آینده از منظر مطالعات فرهنگی به پایان رسید. در این کارگاه مقاله‌ای با عنوان تصویر انسان آینده در داستان‌های علمی- تخیلی توسط دکتر حسین پاینده استاد نقد ادبی دانشگاه علامه طباطبایی نیز عرضه شد.

مریم خدادادی