ویژگی های حکومت اسلامی از نظر امام خمینی ره

آزادی های مدنی در چارچوب قوانین دینی

حکومت مطلوبی که امام خمینی از آن نام می برند همان حکومت اسلامی است و منظور ایشان از اسلامی بودن حکومت نیز است که بر موازین و قوانین الهی و دینی اسلام بنا شده باشد. قوانین و ضوابط آن از شرع مقدس اخذ گردد و بر جهان نگری و ایدئولوژی اسلامی ابتلا یافته باشد.

حکومت اسلامی در منظر ایشان حکومتی است که هدف آن تحقق اسلام است ، قوانین آن قوانین اسلام است و بنیاد و اساس آن را نیز جهان بینی اسلامی تشکیل می دهد . همچنین از دیدگاه ایشان ، حکومت اسلامی ،به معنای این است که حکومت از درون اسلام به وجود می آید زیرا اسلام دارای سیستم و نظام خاص اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی است چه اسلام بدون حکومت معنا ندارد.

امام تعابیری دیگری هم برای این حکومت دارند چون حکومت حق ، حکومت دین ، حکومت امین، حکومت عدل اسلامی ، حکومت قانون و ... که در بیانات خود به کاربرده اند.

که همگی بیان کننده یکی از مهمترین شاخصه هایی است که ارزش و مفهوم ، محتوای حکومت و نوع آن از سایر انواع شناخته می شود.این است که

می بینیم در برابر حکومت اسلامی و حکومت الهی حکومت های شیطانی و طاغوت ، حکومت استبدادی و غیره به کار می برد.

حکومت اسلامی هیچ یک از انواع طرز حکومتهای موجود نیست مثلا استبدادی نیست که رئیس دولت مستبد و خود رای باشد . حکومت اسلامی نه استبدادی است و نه مطلقه ، بلکه مشروطه است. البته نه مشروطه به معنای متعارف فعلی آن که تصویب قوانین تابع آرای اشخاص و اکثریت باشد.

مشروطه از این جهت که حکومت کنندگان در اجرا و اداره معتقد به یک مجموعه شرط هستند که در قرآن کریم و سنت رسول اکرم ص معین گشته است مجموعه شرط همان احکام و قوانین اسلام که باید رعایت و اجرا بشود.

از این جهت حکومت اسلامی حکومت قانون الهی بر مردم است.

و همچنین ایشان می فرمایند:

حکومت اسلام ، حکومت قانون است. در این طرز حکومت ، حاکمیت منحصر به خداست و قانون فرمان و حکم خداست. قانون اسلام ، یا فرمان خدا بر همه افراد و بر دولت اسلامی حکومت تام دارد. همه افراد از رسول اکرم گرفته تا خلفای آن حضرت و سایر افراد تا ابد تابع قانون هستند، همان قانونی که از طرف خدای تبارک و تعالی نازل شده و در لسان قرآن و نبی اکرم( ص) بیان شده است.

اسلامی بودن حکومت از نظر امام دارای۲ ویژگی است :

۱) مطابق قوانین اسلام در رضای خدا باشد.

۲) مطابقت با میل و خواسته مردم

ما هم که حکومت اسلامی می گوییم ، می خواهیم یک حکومتی باشد که هم دلخواه مردم باشد و هم حکومتی باشد که خدای تبارک و تعالی نسبت به او گاهی بگوید که اینهایی که با تو بیعت کردند با خدا بیعت کردند - انما یبایعون الله ... ظلل الله باشد ، یدالله باشد ، حکومت ، حکومت الهی باشد......

آرزوی ما این است که یک همچو حکومتی سر کار بیاید که تخلف از قانون الهی نکند.

معیار های حکومت اسلامی از نظر امام به صورت دسته بندی شده:

۱) قانونی بودن حکومت (قانون در اینجا به مفهوم قانون الهی یا فرمان و حکم خداست)؛

۲) الهی بودن حکومت ؛

۳) مردمی بودن حکومت؛

۴) غیر استبدادی بودن حکومت؛

۵) مشروطه بودن به مفهوم اینکه حکومت کنندگان مقید به مجموعه ای شرط ها باشند.

۶) اینکه حاکمیت در حکومت اسلامی منحصر به خداست

۷) عادل بودن حکومت

۸) هدف حکومت اسلامی تامین سعادت بشر است

۹) حکومت وسیله ای است برای تحقق عدالت و سعادت بشر؛

۱۰) اتکاء به آرای عمومی داشتن

۱۱) مجری احکام اسلام بودن

۱۲) ملهم بودن از رویه پیامبر و ائمه اطهار

۱۳) غیر تحمیلی بودن حکومت

۱۴) مساوی بودن همه طبقات و اقشار و افراد در برابر قانون

۱۵) تحقق آزادی ، استقلال ، رفاه ، توسعه سیاسی و رشد اقتصادی.

حکومت در نظر امام خمینی آن قدر دارای اهمیت است که در این باره می فرماید، که ضرورت حکومت را برای بسط عدالت و تعلیم تربیت و حفظ نظام و دفع ستم و نگهبانی مرزها و جلوگیری از تجاوز اجانب از واجبات عقلی است که منحصر به زمان خاصی نیست.

● مفهوم جمهوری در نظر امام خمینی:

در اندیشه امام خمینی آن قدر حضورو وجود مردم دارای اهمیت است که امام تاکید زیادی بر جمهوری دارند و این توجهی که به انسان دارند باعث شده که امام سیستم جمهوری را برای حکومت انتخاب کند. ما خواهان استقرار یک جمهوری اسلامی هستیم و آن حکومتی است متکی به آرای عمومی و شکل نهایی حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونی جامعه ما توسط خود مردم تعیین خواهد شد.

امام خمینی همچنین در مصاحبه با تلویزیون D.R.A آلمان چنین فرموده است:

با رفتن سلسه پهلوی یک نظام جمهوری اسلامی مترقی پیش می آید که در این نظام به اتکای ملت ، سرنوشت ایران معلوم و دولت تعیین می ود.

همچنین در مصاحبه با روزنامه النهار در تاریخ۲۰ آبان۱۳۵۷ فرموده است:

ماهیت جمهوری اسلامی این است که با شرایطی که اسلام برای حکومت قرار داده است ، با اتکا به آرای عمومی ملت ، حکومت تشکیل شده و مجری احکام اسلام می باشد.

ایشان همچنین در مورد جمهوری اسلامی در مصاحبه۱۱ آبان۱۳۵۷ چنین فرمودند:

در جمهوری اسلامی، زمامداران مردم نمی توانند با سوء استفاده از مقام ، ثروت اندوزی کنند و یادر زندگی روزانه امتیازی بر خود قائل شوند . باید ضوابط اسلامی را در جامعه و در همه سطوح به وقت رعایت کنند و حتی پاسدار آن باشند ، دقیقا باید به آرای عمومی در همه جا احترام بگذارند ، هیچ گونه تسلط و یا دخالت اجانب را در سرنوشت مردم نباید بپذیرند ، مطبوعات در نشر حقایق و واقعیات آزادند . هر گونه اجتماعات و احزاب از طرف مردم در صورتی که مصالح مردم را به خطر نیندازند آزادانه و اسلام در تمامی این شئون حد و مرز آن را تعیین کرده است.

اما جمهوری به همان معنایی است که همه جا جمهوری است ، لکن این جمهوری بر یک قانون اساسی ای متکی است که قانون اسلام می باشد. اینکه ما جمهوری اسلامی می گوییم برای این است که هم شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری می شود ، اینها بر اسلام متکی است ، لکن انتخاب با ملت است و طرز جمهوری ، هم همان جمهوری است که همه جا هست.

در مصاحبه با تلویزیون آمریکایی سی بی اس در۱۵ آبان۵۷ در پاسخ به اینکه این جمهوری چگونه است و چه کسی آن را اداره خواهد کرد؟ راجع به چگونگی دولت و رژیم ، پیشنهاد ما جمهوری، اسلامی است و چون ملت مصمم است و ما را همه خدمتگزار خود می داند ، از این جهت حدس می زنیم به پیشنهاد ما رای دهد ما از طریق رفراندوم با ملت یک جمهوری اسلامی تشکیل می دهیم اما شخص ، این تابع آرای مردم است و الان شخصی معینی در نظر نیست.

همچنین در مصاحبه با روزنامه هلندی دی ولت گرانت۱۶ آبان۵۷ در همین مورد فرمود:

همان مردمی که دست در دست هم دادند و دلیرانه عرصه را بر شاه تنگ کردند ، همانها با هدایت کسانی که همیشه دلسوز آنان بوده اند ، نوع حکومت دلخواه خود را انتخاب می کنند و بدیهی است که چون مسلمانند ، در همه مراحل کار ، اسلام تنها ملاک و ضوابط نظام اجتماعی و نوع حکومت خواهد بود و بر این اساس من جمهوری اسلامی را پیشنهاد کرده ام و به رای عمومی می گذارم.

همچنین امام در مصاحبه ای با خبرنگاران انگلیسی، فرانسوی ، آلمانی در تاریخ یاد شده چنین فرمود:

طرز حکومتی که ما پیشنهاد می کنیم ، حکومت جمهوری اسلامی است و اساسش بر آزادی و استقلال کشور و عدل و تعدیل تمام دستگاههای دولتی است.

در۲۴ آبان۱۳۵۷ در مصاحبه با روزنامه آلمانی دنیای سوم در پاسخ به پرسش اینکه بعد از سرنگونی رژیم شاه چه حکومتی پیشنهاد می کنید پاسخ داند؟

ملت ایران خواستار حکومت اسلامی و من جمهوری متکی به آرای مردم را پیشنهاد کرده ام.

بنابراین در اندیشه سیاسی امام نظامی که برای حکومت پیشنهاد داده می شود نظامی است که بر پایه آرای مردم و بر طبق قوانین اسلامی است . در این نظام خودکامگی و ظلم و زور وجود ندارد مردم حرف اول و آخر را در این نظام خواهند زد.

همچنین امام می فرماید:ما تابع آرای ملت هستیم ملت ما هر طوری رای داد ، ما هم از آنها تبعیت

می کنیم.ما حق نداریم یا خدای تبارک و تعالی به ما حق نداده است ، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملتمان یک چنین چیزی را تحمیل بکنیم. بلکه ممکن است گاهی وقت ها ما تقاضا از آنها بکنیم ، تقاضای متواضعانه ، تقاضایی که خادم یک ملت از ملت می کند.در اندیشه امام خمینی حق تعیین سرنوشت حقی است مختص مردم و امام خمینی با سلطه و حکومت سلطنتی و پادشاهی مخالف است و معتقد ند که اسلام در ذات خود دارای دموکراسی است.

در اسلام دموکراسی مندرج است و مردم آزادند در اسلام ، هم در بیان عقاید و هم در اعمال ، مادامی که توطئه در کار نباشد.

منابع:

خمینی روح الله، صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی۱۳۷۸.

امام خمینی، کشف الاسرار (قم، آزادی، بی تا)

امام خمینی، تحریرالوسیله، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، (قم، دارالعلم، چاپ پنجم،۱۳۷۶ )

امام خمینی، ولایت فقیه ( حکومت اسلامی )،

( تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ ششم، تابستان۱۳۷۶ )،

امام خمینی، شئون و اختیارات ولی فقیه (ترجمه مبحث ولایت فقیه از ((کتاب البیع)) ( تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات ؛ اداره کل مراکز و روابط فرهنگی، چاپ چهارم،۱۳۷۴ )

محمد حسین جمشیدی، اندیشه سیاسی امام خمینی (تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی،۱۳۸۴ )

الهام ربیعی زاده