پزشکان علیه پستانک

چند روز پیش برای اولین بار پدرام کوچولو را در آغوش مادرش دیدم، در حالی که پستانکی به دهان داشت و تند و تند آن را می‌مکید و هر از گاهی با دستان کوچک خود آن را از دهانش بیرون می‌کشید، …

چند روز پیش برای اولین بار پدرام کوچولو را در آغوش مادرش دیدم، در حالی که پستانکی به دهان داشت و تند و تند آن را می‌مکید و هر از گاهی با دستان کوچک خود آن را از دهانش بیرون می‌کشید، مادرش مراقب بود که پستانک به زمین نیفتد و آلوده نشود. از مادر پدارم سوال کردم که چرا به کودک پستانک می‌دهد؟ او در حالی که خود از این وضع ناراحت بود، گفت: «چاره‌ای نیست. اگر پستانک هم ندهم، دستش را می‌مکد» و در حالی که پستانک را به دهان پدرام می‌گذاشت، او را خواباند.

اول به سراغ دکتر احمد جعفری، متخصص دندانپزشکی کودکان و عضو هیات علمی دانشکده دندانپزشکی علوم پزشکی تهران رفتم و حرف‌هایش را در این زمینه شنیدم: «نوزادان و کودکان بر حسب غریزه دوست دارند تا اجسامی را به دهان خود ببرند و چنانچه این عمل به صورت ارادی یا غیرارادی به وسیله انگشت، پستانک، یکی از لب‌ها و امثالهم ادامه یابد، به نوعی عادت مضر دهانی تبدیل خواهد شد. در این حالت، کودک علاقه‌مند است تا انگشت خود را در زمان طولانی بمکد و بدون پستانک آرامش ندارد.

عادت بد، چهره نامناسب

عادات دهانی روی شکل‌گیری فک‌ها و دندان‌ها اثر می‌گذارد. این اثر بستگی به نوع عادت، شیوه مکیدن، زمان شروع عادت، زمان خاتمه عادت، شدت مکیدن و مواردی از این قبیل دارد. برای مثال، استفاده از انگشت در مکیدن بسته به نوع ورود انگشت به دهان، می‌تواند شکل‌دهی‌های گوناگونی به هر یک از دو فک بالا و پایین بدهد. شروع عادت در سنین پایین‌تر و زمان طولانی‌تر آثار بدتری دارد. این عادت‌ها تا حدود سه سالگی تقریبا طبیعی است و اغلب در این سن تمام می‌شود. آثار مضر عادت‌ها در صورت توقف در این سن و اگر اندازه دندان‌ها و فکین طبیعی باشد، اغلب کم است. اما ادامه عادت در سنین بالاتر به ماندگاری وضعیت غیرطبیعی فکین منجر می‌شود و به درمان از سوی دندانپزشک نیاز دارد. این درمان‌ها به عواملی مانند سن کودک، وسعت و دوام عادت دهانی، همکاری و حمایت والدین از درمان، تغییرات به وجود آمده در فکین و تشخیص درست مشکل و مراقبت مداوم درمان بستگی دارد.

حق‌السکوت

پستانک از جمله وسایل عادت‌آور است که مادر برای ساکت شدن کودک از آن استفاده می‌کند. شکل پستانک و قوام آن می‌تواند مضر بوده و به تغییر شکل فکین منجر شود بنابراین پستانک باید بتواند نیاز فیزیولوژیک کودک را تامین کند. ضمن آنکه مادر باید بداند که شیر دادن از سینه از جمله راه‌های پیشگیری از عادات بد دهانی است. رعایت زمان شیر خوردن و عشق و صبر مادر برای انجام انجام تغذیه‌ای خوب ضروری است. حتی این نکات زمانی که کودک از شیشه شیر هم استفاده می‌کند، همراه با بغل کردن کودک در هنگام شیرخوردن تاثیر مثبت دارد.

ترک عادت، پس از ۱۹ ماهگی

برای ترک دادن کودک باید به زمان آن توجه داشت. تا سن زیر ۱۸ ماهگی هیچ نیازی به اینکه تلاش کنیم تا کودک عادت خود را ترک کند، دیده نمی‌شود زیرا تا این سن تغییرات برگشت‌ناپذیری دیده نشده است. پس از آن به مرور تا سه سالگی کودکان عادت خود را ترک می‌کنند و پس از این بهتر است تا ابتدا علت عادت و تمایل نداشتن به ترک در کودک بررسی ‌شود و سعی به برطرف کردن علت بر‌آید و از روش‌های ملایم و آرام برای ترک استفاده شود.

اولین گام حذف عوارض مضر پستانک، استفاده نکردن از پستانک نامناسب و جایگزینی آن در همان سنین پایین با پستانک مناسب است. پستانک مناسب پستانکی است که شبیه سینه مادر ساخته شده است و عوارض بسیار کمتری دارد و می‌توان از آن در هنگام نیاز استفاده کرد.

از پستانک تا عفونت گوش

دکتر کامران کامروا، متخصص گوش و حلق و بینی معتقد است که تا ۵۰ درصد نوزادان و کودکانی که از پستانک استفاده می‌کنند، دچار عفونت گوش میانی می‌شوند. او توصیه می‌کند والدین به نوزادانی که زیاد به عفونت گوش میانی مبتلا می‌شوند، پستانک ندهند. از سوی دیگر، مکیدن پستانک موجب می‌شود باکتری‌ها راحت‌تر از مجرای بینی به گوش میانی منتقل شوند. اختلال در تنفس، خشکی حلق و ایجاد سرفه و گاهی خفگی از دیگر عوارض مکیدن پستانک در بعضی از نوزادان و کودکان است.

گول زنک بچه‌ها، تجمع میکروب‌ها

دکتر فاطمه فرهمند، متخصص کودکان و فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد کودکان نیز پستانک را محلی برای رشد میکروب‌ها و انگل‌ها دانسته و آن را عامل انتقال میکروب‌ها می‌داند. او معتقد است که پستانک حکم گول‌زنک را دارد و به این ترتیب موجب سردرگمی شیرخوار از جهت تغذیه با پستان مادر شده و سبب کمتر مکیدن پستان مادر و تخلیه ناکافی آن و درنهایت، موجب احتقان پستان، ماستیت و یا حتی آبسه پستان می‌شود و همه این مشکلات به کوتاه شدن دوره شیردهی منجر می‌شود. کودکی که با پستانک آشنا می‌شود، تمایل کمتری به مکیدن پستان دارد و ترجیح می‌دهد از شیشه یا بطری استفاده کند. بنابراین مشکلات تهیه شیرخشک و هزینه‌های بالای آن را به دنبال خواهد داشت. این مساله نه تنها موجب کاهش دوره تغذیه انحصاری با شیر مادر می‌شود بلکه موجب کاهش ضریب هوشی و افزایش ابتلا به عفونت دستگاه گوارش، استفراغ، اسهال، قولنج شیرخواری، اختلالات خواب و خفتگی، به خصوص به وسیله بند پستانک می‌شود.