آرسنیک؛ سم یا داروی حیات‌بخش؟

آرسنیک ماده‌ای است سمی با قدمت ۲۰۰۰‌ساله که توسط بشر شناخته شده و درگذشته بیشتر مصرف صنعتی داشته و آن را به عنوان آلوده‌کننده محیط‌زیست و آب می‌شناختند.
امروزه آرسنیک قدیمی‌ترین …

آرسنیک ماده‌ای است سمی با قدمت ۲۰۰۰‌ساله که توسط بشر شناخته شده و درگذشته بیشتر مصرف صنعتی داشته و آن را به عنوان آلوده‌کننده محیط‌زیست و آب می‌شناختند.

امروزه آرسنیک قدیمی‌ترین و جدیدترین روش درمانی برای سرطان‌ها محسوب می‌شود. در طب سنتی چین از پماد آن برای التیام زخم‌ها و درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس استفاده می‌شد، اما نوع خوراکی آن به دلیل مسمومیت شدید و ایجاد التهاب در دستگاه گوارش مرسوم نبود.

پیش از پیدایش آنتی‌بیوتیک‌ها ترکیبی از آرسنیک در درمان بیماری سیفلیس کاربرد داشته که بتدریج از دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی با کشف پنی‌سیلین و تولید آنتی‌بیوتیک‌ها، استفاده از آن منسوخ شد. همچنین همین ماده قبل از پیدایش داروهای شیمی‌درمانی در کاهش تعداد سلول‌های سفید خون بیماران مبتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال ۱۹۹۷ محققان چینی مجددا اثربخشی آن را در درمان برخی از انواع خاص لوسمی حاد نشان دادند. سرطان‌ها از جمله بیماری‌هایی هستند که همواره صدمات بسیاری بر سلامتی بشر تحمیل کرده‌اند و لوسمی حاد پرومیلوسیتیک نوع خاصی از لوسمی حاد است که بیشتر در دهه سنی ۳۰ و۴۰ بروز می‌کند و در مردان نسبت به زنان بیشتر است. بیماران در بیشتر اوقات با علائم غیراختصاصی مراجعه می‌کنند که به طور تدریجی یا ناگهانی شروع شده است. علائمی مانند تب، احساس خستگی، ضعف، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و خونریزی‌های شدید و کبود شدن پوست به سهولت و به همراه درد استخوانی و سرفه غیراختصاصی، سردرد یا تعریق.

عواملی که در پیدایش و افزایش خطر بروز این لوسمی دخالت دارد: وراثت، پرتو تابی، برخورد با مواد شیمیایی که در صنایع پلاستیک‌سازی، لاستیک‌سازی و دارویی به عنوان حلال استفاده می‌شود و سیگار کشیدن و تماس با فرآورده‌های نفتی، رنگ، مایعات معطر، علف‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و دیگر تماس‌های شغلی و برخی از داروها.

در حال حاضر انجمن دارو و غذای آمریکا استفاده از این دارو را تأیید کرده است. محققین کشور در مرکز تحقیقات خون و انکولوژی و پیوند مغز استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران از چند سال قبل روی کاربردهای جدید این دارو کار کرده‌اند و متوجه شده‌اند که این دارو در بیماران درمان نشده یا بیماران عود کرده به همان خوبی داروهای شیمی درمانی موثر بوده است و این بیماران از کیفیت زندگی بالاتری برخوردارند. ضمن آن‌که عوارض و هزینه‌های کمتری نسبت به داروهای شیمی درمانی داشته و امکان تولید آن نیز در کشور وجود دارد. نتایج این تحقیقات در بسیاری از مجامع معتبر بین‌المللی مانند انجمن سرطان آمریکا، انجمن خون آمریکا و انجمن سرطان اروپا معرفی شده و مورد توجه و علاقه محققان بنام بین‌المللی قرار گرفته است.

لازم به ذکر است در حال حاضر کارآزمایی‌های بالینی متعددی در زمینه اثر تری‌اکسید آرسنیک روی لنفوم، بدخیمی‌های پروستات و مولتیپل میلوم و سایر بدخیمی‌های خونی در سراسر دنیا در حال انجام است.

دکتر مهرانگیز توتونچی