پوشاک مردم کرمان

پوشاک در بین مردم کرمان به سه دسته کلی تقسیم میشود ۱ محلی ۲ بلوچی ۳ – زرتشتی آنچه در ذیل میآید گذری است اجمالی بر آشنایی با پوشاک کرمان که که توسط میراث فرهنگی کرمان منتشر شده است راگ آرت

پوشاك محلی زنانه

سرپوشها:

چارقد (c?rqad): پارچه ایست چهارگوش که آن را به صورت سه گوش تا کرده و بوسیله سنجاق قفلی زیر گلو محکم می شود. افراد غنی به سنجاق قفلی گویهای طلایی یا سنجاق طلا آویزان می کردند.

چادر عبایی: تا زمان کشف حجاب زنان چادر عبایی که به صورت چادر عربی به سر می کردند که از کنار ابروها درز داشته و دستها از آستینهای آن بیرون می آمدند. به وسیلهٔ پارچه سفید تورمانندی که به صورت افقی به اندازهٔ cm۴-۳ دوخته می شده و روی صورت قرار می گرفته که به آن جوم "jum" می گفتند.

پیچه (pi۲۶۹;e): پیچه نقاب مانند بوده و از یال و دم اسب تهیه می شده است. پیچه را بوسیلهٔ روبانی که در بالای آن وصل می شده روی پیشانی قرار می دادند و بند آن را پشت سر گره می زدند ، آنگاه چادر مشکی را روی آن می انداختند.

چادر دلاغ (۲۶۹;?dordol?q): همان چاقچور یا چاقشور است. جورابی است از نوک انگشت پا تا کمر که پاچه آن تنگ و بالای آن گشاد و شلوار مانند است که زنها به پا می کردند. چادردلاغ به صورت چادر عربی اما بدون آستین بوده و شلوار مشکی زیر آن می پوشیدند.

تن پوشهای زنانه

. شلیته (selite): دامن کوتاه و پرچینی بوده که روی شلوار به تن می کردند و کمر آن مانند شلوار دارای لیفه بوده که با نخی به کمر محکم می شده است.

. پیراهن فانوسی: این پیراهن دارای یقهٔ گرد ، آستین بلند که در قسمت کمر آن چین ریز زیادی می خورده است.

. پیرن: پیراهن چین دار یقه گرد و دارای آستین لوله ای یا پفی بوده است.

. پیراهن شش ترک: قسمت کمر این پیراهن تنگ دوخته می شد و پائین تنه دو برابر گشاد بوده است. آستین ها بلند و سرشانه چین میخورده است.

. یل (yal): نوعی تن پوش (کت) که زنان و دختران در فصل سرما تن می کردند. قد آن تا روی باسن بوده است.

. پیراهن چین پیله ای: از جنس کتان دارای یقه گرد و آستینهای بلند بوده است. دارای مچ پیچ بوده پایین تنه را مانند دامن چین پیله ای می دادند.

پای پوشها

ساغری ، قندره ، کفشهای گیوه ای ، گالش

پوشاك:محلی:مردانه

سرپوشها

کلاه گرد نمدی ، کلاه دوره ای (شاپو s?pu) ، کلاه پهلوی ، عمامه ، کلاه بافتنی (کاموایی)

تن پوشها

تن پوشهای مردانه: پیراهن ، قبا ، سرداری ، جلیقه ، شال کمر

. پیراهن: نسبتاً بلند یا بالای زانو که از دوطرف پهلو به اندازهٔ cm ۱۵-۱۰ چاک می خورد. یقهٔ آن گرد و ساده که از سرشانه یا جلو دکمه می خورد. آستینها گشاد و بلند و در قسمت مچ یک چاک کوچک داشته که روی شلوار می افتاده است. هنگام کار آن را در شلوار می نمودند. اشراف و اعیان جامعه در قسمتهای یقه ، سرآستینها و انتهای پیراهن را با نخهای رنگی روشن نقده دوزی می کردند و با نوارهای تزئینی آن را پراقدوزی می نمودند.

قبا: کتی بلند و بدون یقه بود بطوریکه وقتی آن را به تن می کردند یقهٔ آن به شکل هفت یا مایل درمی آمده است. جلو آن باز که بوسیلهٔ چند دکمه و بندیک دوطرف قبا به همدیگر وصل می شد یا کلاً دکمه نداشته که در پهلو به همدیگر پیوند می خوردند.

پاپوشه

ا پاپوشهای مردانه: گیوه ، ساغری ، ارسی ، زنگال ، قندر (qondere) ، شاپسند

. گیوه: این کفش از دو قسمت روار (ravar) که از نخهای پنبه ای و تخت که از نوارهای پارچه ای اصطلاحاً لته (late) تهیه می شده است. تخت آن توسط تخت کشها از پارچه های کهنه که اغلب کرباس بوده با چسب سریش و یک بند چرمی درست می شده است. رویهٔ آنها توسط زنان با نخهای نازک پنبه ای و با سوزن بافته می شده و درنهایت توسط کفش دوز رویه و تخت بهم وصل می شده است.

. ملکی: نوع دیگری گیوه بوده با این تفاوت که ظریفتر و گرانقیمت تر بوده است. دورتادورشان با دو لایهٔ چرم و تیماج دوخته می شده و برای تزئین روی تیماج از نخهای موم زده استفاده می کردند که به آن خاک اندازی می گفته اند.

. شاپسند (s?pesand): این کفش نیز بدون ساق بوده و در طبقات بالای جامعه (مرفه) از پوست شکار (گوسفند کوهی) و در طبقات پائین و متوسط از چرم گوسفند معمولی تهیه می شده است.

. ارسی (oresi): کفشی است تمام چرم که هم زنان و هم مردان آن را به پا می کردند. این پاپوش مخصوص طبقات اعیان جامعه و به عنوان کفش مجلسی محسوب می شده است. پشت این کفشها باز و جلو آن بسته بوده که بدون پاشنه و گاهی پاشنه ای کوچک داشته است. تخت این کفشها از چند لایه چرم و تیماج تهیه می شده است.

. زنگال (zang?l): این پاپوش دارای یک پاشنهٔ cm ۱۵-۱۰ بوده و نوک آن تیز و باریک و کف و روار آن مانند ارسی و شاپسند بوده است. این پاپوش چکمه مانند بوده و ساق آن تا پائین زانو می رسید. بیشتر نظامیان به پا می کردند.

. پاپیچ یا مچ پیچ: این پاپوش تا حدود ۵۰ سال پیش در کرمان رایج بوده و به غیر از نظامیان که همیشه استفاده می کردند ، عامه مردم در زمستانها یا در هنگام کشاورزی یا شکار از آن استفاده کی نمودند. مچ پیچها اصولاً از پارچه های پشمی و ابریشمی به عرض cm ۱۵-۱۰ و به طول تقریبی m ۵-۴ از مچ پا تا زیر خم زانوها پیچیده می شده است. در سیرجان به پاتو (p?tu) و در بین زرتشتیان به پاتابه (p?t?be) معروف بوده است.

. جوراب: در گذشته جورابها بدون کف و پاشنه بوده که بوسیلهٔ یک نخ به دور پا پیچیده می شده است. این جورابها در جلو و پاشنه با نقشهایی از گل و بوته تزئین می شده است. از جنس پنبه و پشم تهیه می شدند.

پوشاك نوزادان

سرپوشها

: . کلیتو (kolitu) یا مقنعه: به شکل مقنعه امروزی از جنس خاصه که سر نوزادان می کردند.

. دور گوشو (dovrgusu): پارچه ای است سه یا چهار گوش که روی کایتو بر سر نوزاد می پوشیدند. دورگوشو را به صورت سه گوش درآورده و پشت گردن گره می زدند.

. چارقدو: روسری های چهار گوش کوچک بودند.

. کلاه چینو: کلاهی که دورتادور آن با پارچهٔ دیگری چین می خورده و بوسیلهٔ دو بند زیر گلو بسته می شده.

. لچک (le۲۶۹;ak): روسری های سه گوش را می گویند.

. شمیلوی کلاه دار(semelukol?d?r): نوعی شنل کلاه دار از جنس مخمل یا پارچه های پشمی تهیه می شده است. در صورت تمایل بوسیلهٔ دو بند زیر گلو محکم می شود. قد آن از نوک سر تا نوک پا بوده است. جلو پیشانی کلاه را به صورت چین دار درمی آوردند. نوع دیگر بدون کلاه بوده است.

---