اسم هایی که در تاریــخ حک می شود

رکورد چرا مساله مهمی در جهان ماست و چرا مردم به دنبال رکوردزنی هستند

از دختری که بین دو بندرگاه دریای خزر را شنا کرد ولی رکوردش ثبت نشد تا آن جوان ورامینی که همین چند وقت پیش، مسافتی طولانی را برعکس طناب زد تا همه کسانی که روپایی‌زنان برج میلاد را بالا رفتند و ایضا همه کسانی که نامشان به هرطریق در کتاب رکوردهای جهان گینس ثبت شده است؛ همه و همه در یک چیز مشترک‌اند. آنها تبدیل به «خبر» شدند چون از میان ارزش‌های خبری (که یک واقعه معمولی را به واقعه‌ای دارای مخاطب در عالم رسانه تبدیل می‌کند) دارای ارزش خبری استثنا و شگفتی بوده‌اند.

آن دختر، اولا اگر دختر نمی‌بود و ثانیا اگر مسافتی آن قدر طولانی را شنا نمی‌کرد، آن جوان ورامینی اگر آن مسافت طولانی را برعکس طناب نمی‌زد، فوتبالیست‌های جویای نام اگر ۱۸۰۰ پله طولانی‌ترین برج ایران را روپایی‌زنان طی نمی‌کردند و همه آن گینسی‌ها اگر کارهایی معمولی می‌کردند، دیگر موضوع بحث ما نبودند. حال این سوال قابل طرح است که این شگفتی‌سازان هم عصر ما چرا چنین کارهایی را انجام می‌دهند؟ چرا خود را به زحمت می‌اندازند تا رکوردی به نام آنان ثبت شود؟ به نظر می‌رسد که ماجرا در چندین حس انسانی و نیز چند مساله بیرونی ریشه داشته باشد.

● برای جاودانه شدن

نخستین جوابی که می‌توان به این پرسش داد؛ ارضای حس تمایل به جاودانگی انسان است. براساس آیه ۱۲۰ سوره مبارکه طه، شیطان هنگام وسوسه و تلاش برای فریب حضرت آدم (ع) در بهشت به او گفت «آیا می‌خواهی تو را به درخت جاودانگی (شَجَرَهِ الْخُلْد) راهنمایی کنم؟» و آن‌گاه شد آنچه نباید می‌شد و سرنوشت نوع بشر بکلی تغییر کرد. غیر از این دلیل قرآنی، در ادب پارسی هم دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهد انسان تمایل به جاودانگی داشته و شاعران در پی راهنمایی این حس انسانی برآمده‌اند. مثلا حافظ انسان را توصیه کرده که اگر از او «نام نیکو» بماند بهتر از این است که «سرای زرنگار» یا همان خانه منقش به طلا (کنایه از ثروت فراوان) باقی مانده باشد، یا مولانا توصیه کرده که «جهد کن تا جان مخلّد گرددت».

به این ترتیب، با این ادله و حتی با مراجعه کوتاهی به درون خویش، انسان می‌فهمد که تمایل به جاودانه ماندن در جهان دارد. اما این حس، فقط یک آرزوست زیرا نه در بستر تاریخ کسی جاودانه مانده و نه قرار است چنین اتفاقی برای کسی بیفتد. ثبت رکورد راهی است برای این‌که آدمی مُهر خویش را در تاریخ بشری بزند و حس تمایل به‌جاودانگی خود را ارضا کند.

جالب است در نظر داشته باشیم که برخی با در هم آمیختن تمایل خود به دست نیافتنی بودن با تمایل به‌جاودانگی سعی دارند برای همیشه نام خود را در تارک صفحه‌ای از تاریخ نگاه دارند و آن گاه است که سعی می‌کنند رکوردهایی عجیب بزنند یا رکوردهای معمولی دیگران را با ارقامی عجیب و غریب و البته دست نیافتنی جابه‌جا کنند.

● شهرت

اگر جاودانگی را یک ارزش بلند مدت ثبت رکورد در نظر بگیریم؛ از تمایل به ارضای حس شهرت‌طلبی آدمی می‌توان به عنوان یک ارزش کوتاه‌مدت یاد کنیم. معروف است که وقتی قاتلی خطرناک در یکی از کشورهای غربی دستگیر شد، قبل از این‌که از جرم خود بگوید یا حتی نگران میزان مجازات خود باشد، پرسیده بود «آیا تلویزیون دارد مرا نشان می‌دهد؟» این مساله به آن معناست که احتمالا انگیزه ارتکاب جرم توسط او، کسب شهرت بوده است؛ آن هم جرمی چون قتل که به معنی سلب مهم‌ترین حق بشری یعنی حق حیات از دیگری است.

● ثروت

رکورد زدن، اگر به شغل کسی تبدیل شود می‌تواند ابزاری برای کسب درآمد او هم باشد. شرکت‌های مختلفی حاضرند حمایت مالی از یک فرد که امتحان خود را در ثبت رکورد پس داده به عهده گیرند تا خود نیز بتوانند به همان حس جاودانگی یا شهرت دست یابند و نهایتا اثر آن را در بیلان مالی خود ببینند. در این صورت فردی که رکورد می‌زند نیز به نان و نوایی می‌رسد و از این راه نیازهای مالی خود را تامین می‌کند. پس از ثبت رکورد هم از آن‌جا که فرد صاحب رکورد به عنصر شهرت رسیده است می‌تواند سوژه تبلیغاتی مناسبی بخصوص در حوزه ثبت رکورد خود باشد. مثلا فردی که توانسته رکورد خوردن نوشابه در زمانی کوتاه را بشکند بهترین سوژه برای تبلیغ در خصوص این کالا می‌شود.

● دلایل شخصی و انگیزه اجتماعی

برخی دلایل رکوردزنی هم هستند که بسیار شخصی‌اند؛ مثلا وقتی زنی شصت‌وچهار ساله توانست مسافتی بسیار طولانی را در دریا شنا کند در پاسخ به علت این کار گفت می‌خواستم نشان دهم هیچ وقت برای دسترسی به رویاها دیر نیست و هیچ کسی برای رسیدن به رویاهای خود پیر نشده است. این به معنای آن است که انگیزه این فرد از رکوردزنی اولا اثبات توانایی شخصی بوده و ثانیا رسیدن به آرزویی که احتمالا از کودکی داشته است. با این حال کسانی هم هستند که برای رکوردزنی انگیزه‌های اجتماعی قوی دارند. مثلا افرادی برای جمع‌آوری اعانه برای خیریه رکوردزنی می‌کنند یا این‌که کسانی به عنوان نوعی انتقاد یا برای جلب نظر افکار عمومی رکوردشکنی می‌کنند. بالا رفتن همه پله‌های برج میلاد با دست که دو معلول انجام دادند؛ علاوه بر این‌که می‌تواند نشانه‌ای برای آنان و جامعه از میزان توانایی‌های این بظاهر ناتوانان داشته باشد، می‌تواند اعتراضی به مناسب‌سازی نشدن اماکن شهری (نه لزوما برج میلاد) برای معلولان باشد.

● گردشگری و تبلیغات سیاسی

ممکن است رکوردهایی برای ثبت یک واقعه در تقویم گردشگری یا راه‌اندازی یک جشنواره سرگرم‌کننده باشد که علاوه بر جذب گردشگر به مسائل مالی هم توجهی دارد. مثلا وقتی بزرگ‌ترین برف‌بازی تاریخ در کره جنوبی ثبت شده، علاوه بر رویکرد تفریح و فراغت، این رویداد عاملی برای جذب علاقمندان به برف و برف‌بازی برای حضور در این کشور، برای رویدادهای سالانه بوده و خواهد بود.

پر بیراه نیست بگوییم کشورها و دولت‌ها برای تبلیغات سیاسی داخلی یا بین‌المللی خود هم که شده میل به ثبت رکوردهای تاریخی دارند. این موضوع بویژه در مورد کشورهای کمترتوسعه یافته صدق می‌کند که در آن فرد ضمن ثبت رکورد سعی دارد نام خود را هم در تاریخ جاودانه کند. مثال آشکار این موضوع ساخت برج ساعت بر فراز کعبه بوده که فارغ از همه انگیزه‌های پیدا و پنهان آن تلاشی است برای ثبت رکورد بزرگ‌ترین ساعت جهان به نام عربستان سعودی و حاکمان آن البته به قیمت از بین رفتن حریم معنوی کعبه.جالب است بگوییم که در برخی اوقات هم رکورد، به خودی خود به دست می‌آید مثلا هنگامی که برای ساخت یک بنا نیاز به بتن‌ریزی عظیم باشد. در این هنگام ثبت این رکورد بیش از آن که یک تمایل باشد یک ضرورت است.

● تشویق مخاطبان، رسانه‌ها و بنگاه‌های ثبت رکورد

اما فارغ از دلایلی این چنین که در طرف عرضه رکورد (افراد، شرکت‌ها و کشورها) وجود دارد؛ دلایلی هم در طرف تقاضا یعنی رسانه‌ها و مخاطبان آنها موجود است که به مساله رکورد و رکوردزنی در جهان دامن می‌زند. مخاطبان عام یعنی مردم عادی علاقه بسیاری به این اخبار دارند. دلیل این موضوع اغلب به تفریح و سرگرمی برمی‌گردد. مخاطب به این خبرها در میان همه خبرهای شخصی و اجتماعی جدی و خشک، به چشم یک زنگ تفریح نگاه می‌کند. البته این‌گونه خبرها دست مخاطب برای گرم کردن محافل و مهمانی را هم پر می‌کند. آمارهای جستجوی گوگل نشان می‌دهد که جستجوی عبارت «ترین‌ها» در گوگل، ظرف هفت سال تقریبا ده برابر شده است.

روند صعودی برای کلماتی نظیر گینس و رکورد هم صعودی بوده هرچند شیب آن کندتر است.مسلم است که در جهان امروز که با وفور رسانه‌های مختلف روبه‌روست؛ هر رسانه به دنبال خبری در گوشه و کنار جهان می‌گردد و چه چیز بهتر از یک رکورد که همان‌طور که گفته شد ارزش خبری «شگفتی» را هم دارد. غیر از بنگاه‌های رسانه‌ای، بنگاه‌های ثبت رکورد هم مخاطب دائم افرادی هستند که می‌خواهند رکوردهای جهانی را بشکنند. کسب شهرت و البته کسب درآمد انگیزه مهم این موسسات برای ثبت رکوردهای مختلف است. مهم‌ترین این موسسات گینس است؛ موسسه‌ای که از ثبت رکورد و انتشار کتاب و تولید فیلم‌های مستند پول درمی‌آورد. به این ترتیب چه در طرف تقاضا و چه در طرف عرضه رکورد در جهان، عناصری وجود دارد که جهان و جهانیان را به داشتن رکوردهای بیشتر از حیث تعداد و بهتر از حیث کمیت و کیفیت تشویق می‌کند. خود انسان‌ها، شرکت‌های تجاری، کشورها، رسانه‌ها و موسسات ثبت رکورد هر یک از این خوان بهره‌ای می‌برند. حتی اگر به نظر شما شنا کردن بین دو بندرگاه، طناب زدن برعکس و بالارفتن از پله‌های برج میلاد کارهایی کاملا بیهوده به حساب بیاید.

مصطفی مسجدی‌آرانی