ترس از اژدها

آمریکایی ها نگران توسعه نظامی چین هستند

چین طی یک دهه گذشته به طور مداوم سرگرم ایجاد ارتش مدرن و حرفه‌ای بوده است. چین در نهایت به دنبال چه میزان قدرت نظامی است؟ اگرچه هیچکس پاسخ این سوال را به درستی نمی‌داند اما ابهام موجود پیرامون انگیزه‌های چین برای مدرن‌سازی ارتش آزادیبخش خلق‌)PLA( عامل اصلی نگرانی در مورد آینده صلح و ثبات در شرق آسیاست.

در یکی از گزارش‌های اخیر پنتاگون به عنوان مثال تصریح شده بود مسیری که چین قصد دارد در پیش گیرد بویژه در حوزه توسعه نظامی و چگونگی به خدمت گرفتن این قدرت هنوز مشخص نیست. نگاهی به آینده و بررسی رویکردهایی که چین ممکن است در پیش گیرد نشانگر این واقعیت است که چین به دنبال چه حجمی از قدرت نظامی است. یکی از گزینه‌ها در نظر گرفتن بدترین گزینه و مد نظر قرار دادن این مساله است که هر کشوری سعی دارد تا حدی که امکانات مادی و فنی‌اش اجازه می‌دهد توان نظامی خود را افزایش دهد.

با این حال بررسی سایر جوانب و دنبال کردن تحولات در فضای امنیتی چین راهی دیگر برای شناسایی محرکه‌های اصلی نوسازی نظامی چین است. این نوشتار راهکار سومی را مد نظر دارد که از بطن دکترین نظامی رسمی چین استخراج شده است. تحلیلگران همیشه برای دستیابی به اطلاعات مرتبط با نیروهای مسلح چین با محدودیت‌هایی مواجه بوده‌اند با این حال طی یک دهه گذشته دسترسی به منابع موجود در رابطه با دکترین نظامی چین از جمله جزوه‌های آموزشی افسران ارشد ارتش چین بیشتر شده است.

این منابع که بخشی از تحول گسترده در دکترین نظامی ارتش چین است امکان ارزیابی ابتدایی و سطحی از اهداف استراتژیک ملی چین و همچنین توانمندی‌ها و ساختار سازمانی لازم برای دستیابی به آنها را فراهم آورده است.

● اهداف استراتژیک چین

چرا چین به دنبال ارتقای توانمندی‌های نظامی خود است؟ چین استراتژی کنونی خود را در سال ۱۹۹۳ میلادی تدوین کرد. پس از عادی‌سازی روابط با اتحاد جماهیر شوروی و به کارگیری سلاح‌های هدف‌گیری دقیق در جنگ اول خلیج‌فارس بود که رهبران چین به استراتژیست‌های ارتش دستور دادند برای جنگ‌های محلی تحت شرایط تکنولوژیک مدرن آماده شوند.

این دیدگاه تا حدود زیادی منطبق بر توصیه‌های دنگ شیائو پنگ، معمار توسعه اقتصادی چین بود که اعتقاد داشت مهم‌ترین تهدیدی که چین در دنیایی که در آن دیگر دو ابرقدرت در برابر هم صف‌‌آرایی نکرده‌اند با آن مواجه خواهد شد نه جنگ‌های گسترده و بزرگ که منازعات محلی خواهد بود.

اسناد و مدارک ارتش چین چنین منازعه‌ای را ناگهانی، شدید و مخرب توصیف می‌کند که لازمه مواجهه با آنها مستلزم به خدمت گرفتن توانمندی‌های عملیاتی جدید با تمرکز بر واکنش سریع، همکاری بخش‌های مختلف ارتش و اقدامات تهاجمی و مهم‌تر از همه در پیش گرفتن اقدامات بازدارنده برای جلوگیری از شکل‌گیری چنین منافاتی است.

آن‌گونه که دیوید فینکل اشتاین، تحلیلگر امور نظامی می‌گوید: اگر چین فاقد اسناد عمومی به استراتژی نظامی ملی ایالات‌متحده است که در آن خطوط کلی استراتژی نظامی آمریکا ترسیم شده است. با این حال از محتوای اسناد رسمی، سخنان رهبران ارشد چین و متون ارتش چین در رابطه با دکترین نظامی، می‌توان هدف استراتژیک برای تلاش چین در جهت دستیابی به قدرت نظامی به عنوان ابزاری حکومتی از جمله امنیت رژیم، یکپارچگی سرزمین، اتحاد ملی، امنیت دریایی و ثبات منطقه‌ای را استخراج کرد.

اهداف ترکیبی چین برای به‌کارگیری قدرت نظامی انعکاس‌دهنده تنوع تهدیدات امنیتی‌ای است که پکن با‌ آنها مواجه است.

● توانمندی‌های نظامی

چین به‌دنبال برآوردن اهداف استراتژیک خود از طریق تقویت و توسعه قدرت نظامی خود است. این که هدف حفظ کنترل حاکمیت بر کشور، صیانت از قلمرو چین و دستیابی به توان ابراز قدرت در سطح منطقه است.

در این میان صیانت از مرزهای کشور مهم‌ترین وظیفه‌ای است که ارتش آزادیبخش خلق چین به‌سان هر ارتش دیگری برعهده گرفته است. تقریبا ۲۲۴‌هزار نیروی ارتش چین مسوولیت صیانت از مرزهای این کشور را برعهده دارند. با این حال ضعف تکنولوژیک چین موجب شده با دور شدن تهدیدات از مرزهای چین قدرت این کشور روبه کاهش گذارد و به همین دلیل ارتش چین بخشی از توان خود را روی افزایش توان عملیاتی در فراسوی مرزهای این کشور متمرکز کرده است.

چین با تلاش برای کسب توانمندی نظامی به دنبال برآوردن اهداف استراتژیک خود از طریق تقویت و توسعه قدرت نظامی خود است

چین طی سال‌های اخیر اقدام به خرید جت‌های میگ ۲۷ روسی،‌ به تولید انبوه رساندن ۰۱ J که از سال ۲۰۰۶ روی خط تولید قرار گرفته و به خدمت گرفتن موشک‌های بالستیک و کروز کرده که جملگی توان تهاجمی ارتش چین را در فراسوی مرزهای این کشور افزایش می‌دهند.

تا آنجا که به دفاع در برابر تهدیدات از دور مربوط می‌شود هم چین با سامانه‌های پیشرفته‌ای چون سامانه موشکی روسی اس‌۳۰۰ درصدد ارتقای توان دفاعی خود برآمده است.

چین فاقد توانمندی‌های لازم برای دفاع دریایی است و از آن قدرتی که در زمین دارد در دریا محروم است و مناطق صنعتی ساحلی این کشور عملا در برابر تهدیدات دریایی بی‌دفاع هستند. چینی‌ها پس از سال ۱۹۹۵ میلادی با خرید ۲۸ فروند زیردریایی جدید از جمله ۱۲ فروند زیردریایی پیشرفته کلاس کیلو روسی درصدد رفع این ضعف برآمدند.

● دوراهی امنیتی

حتی اگر هدف چین از توسعه توان نظامی‌اش پیگیری اهداف امنیتی و غیرتهاجمی تلقی شود هم این مساله به افزایش بی‌ثباتی در شرق آسیا منجر خواهد شد. مشکل اینجاست که به طور معمول تلاش یک کشور برای افزایش امنیتی به ناامنی کشورهای همجوار یا لااقل احساس ناامنی آنها منجر می‌شود. با توجه به این که توسعه نظامی یک کشور با اهداف تدافعی از نگاه همسایگانش تهاجمی تلقی می‌شود این روند همیشه به شکل‌گیری رقابت‌های تسلیحاتی، ایجاد بی‌اعتمادی و افزایش تنش ختم می‌شود.

یافتن نشانه‌های بی‌اعتمادی و بدبینی به دلیل تردیدهای امنیتی در روابط چین و ایالات‌متحده کار چندان دشواری نیست. به عنوان مثال در آخرین گزارش‌های سالانه بررسی‌های دفاعی آمریکا تصریح شده بود توسعه نظامی چین تهدیدی برای آمریکاست. در نقطه مقابل چینی‌ها توسعه نظامی خود را تدافعی و غیرتهدیدآمیز می‌پندارند و به نیات آمریکا نسبت به خودشان بدبین هستند.

چین با توجه به این که توسعه نظامی و بویژه ارتقای قدرت نظامی‌اش در دریا، چه تبعاتی به همراه دارد اکنون بر سر دو راهی حفظ سطح کنونی توان نظامی خود با هدف جلوگیری از تشدید مسابقه تسلیحاتی منطقه‌ای یا ارتقای آن قرار دارد. رشد توان نظامی چین در دریا امکان حضور نظامی این کشور در آب‌هایی را فراهم می‌آورد که همین حالا ارتش‌‌های سایر کشورها در آن حضور دارند.

عبور زیردریایی‌های چین از آب‌های قلمرویی ژاپن در سال‌های اخیر و بر سطح آمدن ناگهانی یکی از آنها در نزدیکی یکی از ناوهای هواپیمابر ارتش آمریکا در سال ۲۰۰۶ به شکل‌گیری تنش‌های مقطعی بین پکن و پایتخت‌‌های غربی انجامید.

اگرچه مجموع بودجه نظامی چین در سال ۲۰۰۷ میلادی با رسیدن به مرز ۱۳۹ میلیارد دلار از بودجه نیروی دریایی ایالات‌متحده (۱۴۷ میلیارد دلار) هم کمتر بود و پکن هنوز راه درازی برای رسیدن به قدرت نظامی آمریکا در پیش دارد اما رشد سریع توان نظامی این کشور به یکی از دغدغه‌های استراتژیک‌های نظامی آمریکا تبدیل شده است.

منبع: فصلنامه واشنگتن

مترجم: رضا سادات