«دوشا شناسی» هندی چیست

در شیوه درمانی طب سنتی هند، آیورودا روش‌هایی برای شناسایی دوشا یا مزاج زنان و مردان وجود دارد چرا که شناسایی این دوشاها تاثیر بسیار زیادی در حفظ و ماندگاری سلامت و حتی درمان بسیاری از بیماری‌های رایج میان مردم دارد. در این شیوه که به طول کلی به ایجاد تعادل و توازن میان انرژی‌های جسم و روح می‌پردازد دستوراتی وجود دارد که با رعایت آنها ایجاد تعادل و توازن میان عناصر موجود در بدن از دیدگاه مکتب آیورودا فراهم می‌شود. برای ایجاد تعادل میان این عناصر و دوشاها اولین راه حل شناسایی دوشاها و تیپ‌های بدنی افراد است تا به کمک آن بتوان با رعایت رژیم‌های غذایی، دستورات دارویی و تمرینات تنفسی برای تعادل‌سازی بدن و عناصر درونی آن پرداخت. در اینجا با دوشاها و عملکرد آنها در بدن آشنا می‌شوید و در شماره‌های بعدی سیب سبز چگونگی متعادل سازی این دوشاها برای حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها را می‌خوانید.

● بفهمیدکدام دوشا بر شما غالب است

برای آنکه بتوانید نوع دوشا یا تیپ مزاجی خود را از دیدگاه طب سنتی آیورودا شناسایی کنید باید ببینید که از میان ۱۲ پرسش مطرح شده چه تعداد گزینه «الف»، چه تعداد «ب» و چه تعداد «ج» وجود دارد.افرادی که تعداد گزینه الف بیشتری دارند در گروه واتا و افرادی که گزینه ب بیشتری دارند در گروه پیتا و افرادی که گزینه ج بیشتری دارند در گروه کافا قرار می‌گیرند. در طبیعت ۳ نوع دوشا با نام‌های واتا، پیتا و کافکا وجود دارد که هر کدام آنها نشانگر ویژگی‌های فیزیکی و روانی افراد است. هیچ یک از این دوشاها به صورت خالص و مطلق بر طبیعت فرد حاکم نیستند و هر فرد مجموعه‌ای از این ۳ دوشاست که میزان آنها در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. به همین دلیل است که افراد مختلف که دوشاهای مختلفی دارند ویژگی‌ها و خصوصیات اخلاقی متفاوتی دارند. اگر برای شما مهم است که بدانید کدام‌یک از دوشاها در بدن‌تان بیشتر است و این مسئله می‌تواند چه تاثیری بر خلق و خو و عادت‌های شما بگذارد، می‌توانید با اجرای این تست دریابید که کدام یک از دوشاهای واتا، پیتا و کافا در بدن‌تان بیشتر است.

۱. از لحاظ روحی- روانی کدام‌یک از حالات زیر برای شما صادق است؟

الف: خیلی زود دچار دل‌نگرانی می‌شوم.

ب: در گروه افرادی هستم که زود عصبانی می‌شوم. البته خیلی زود هم عصبانیتم فروکش می‌کند.

ج: خیلی آرام و ساکتم و دیگران همیشه به من می‌گویند که وقتی در کنار من هستند آرام‌اند.

۲. به خودتان فکر کنید. کدام یک از حالات زیر برای شما صادق است؟

الف: بیشتر روزها پرانرژی و سرزنده هستم.

ب: مدیر خوبی هستم و می‌توانم تمام کارها و مسئولیت‌ها را به خوبی انجام دهم.

ج: بیشتر وقت‌ها دیر از خواب بلند می‌شوم و تا خودم را پیدا کنم، مدت زیادی طول می‌کشد.

۳. به وضعیت گوارشی خود توجه کنید. کدام یک از حالت‌های زیر برای شما صادق است؟

الف: در صورتی که برنامه و رژیم غذایی پرفیبر نداشته باشم دچار یبوست و خشکی مزاج می‌شوم.

ب: دستگاه گوارشی قوی دارم و روده‌هایم به خوبی کار می‌کنند.

ج: پس از خوردن غذا احساس سنگینی دارم و عملکرد دستگاه گوارشم به کندی صورت می‌گیرد.

۴. برای خوردن وعده‌های غذایی از چه قاعده‌ای پیروی می‌کنید؟

الف: ترجیح می‌دهم ناهار یا شام را با اعضای خانواده بخورم و اگر در وعده‌های غذایی تنها باشم نمی‌توانم خوب غذا بخورم.

ب:خوش غذا هستم و برایم مهم است که وعده‌های غذایی را در ساعت مناسب و به موقع بخورم.

ج: به راحتی می‌توانم از خوردن شام یا ناهار صرفنظر کنم.

۵. وقتی به تختخواب می‌روید، چگونه به خواب می‌روید؟

الف: وقتی به تختخواب می‌روم مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا به خواب بروم.

ب: وقتی دراز می‌کشم مدت زمان زیادی طول نمی‌کشد تا بخوابم.

ج: خیلی زود به‌خواب می‌روم و خواب عمیقی دارم.

۶. مقابل آینه قرار بگیرید. پوست‌تان را بررسی کرده و یکی از گزینه‌های زیر را انتخاب کنید؟

الف: در روزهای زمستانی پوست خشک و زبری دارم.

ب: پوستم نه خشک و نه معمولی است.

ج: پوستی نرم و صاف دارم.

۷. برنامه‌ها و کارهای روزانه‌تان را چگونه انجام می‌دهید. اگر کارمند هستید شیوه کارتان را در اداره بررسی کنید و اگر خانه‌دار هستید ببینید چگونه به امور خانه رسیدگی می‌کنید.

الف: خیلی سریع و با عجله پیگیر کارهایم هستم. در مدت زمان کوتاهی چه در منزل چه در محیط کار می‌توانم کارها را سروسامان دهم.

ب: از کارم احساس رضایت می‌کنم. هرگز به کار کسی قبطه نمی‌خورم و این مسئله همیشه با من همراه است.

ج: به آرامی برای انجام کارها آماده می‌شوم و آنها را به آهستگی انجام می‌دهم و این مسئله گاهی موجب می‌شود که انجام پروژه‌ها با کندی پیش برود.

۸. موقعیت فیزیکی و جسمانی خود را بررسی کنید. کدام یک از حالات زیر را انتخاب می‌کنید؟

الف: فرد لاغری هستم و هرچه روش‌های مختلف را امتحان می‌کنم به سختی می‌توانم به وزنم اضافه کنم. چاق شدن برایم افسانه است.

ب: از تابستان متنفرم و خیلی زود در هوای گرم دچار خستگی می‌شوم. گرمی هوا مانع از آن است که به کارهایم برسم.

ج: در گروه افراد مستعد چاقی قرار دارم و به راحتی چاق می‌شوم. کافی است یک قاشق به غذایی که می‌خورم اضافه کنم تا چند کیلو به وزنم اضافه شود.

۹. موهای شما چه ویژگی دارد و در کدام گروه جای می‌گیرد؟

الف: موهای فر و کم‌پشتی دارم که در بیشتر مواقع شکننده است و نگران خشکی آنها هستم.

ب: رنگ موهایم حنایی یا بور است. تارهای نازکی دارد و ضعیف به نظر می‌رسد.

ج: موهای پرپشت و ضخیمی دارم که رنگ آنها تیره است. گاهی مجبورم در آرایشگاه حجم موهایم را خالی کنم.

۱۰. به استخوان‌های‌تان نگاه کنید. مچ‌ دست یا مچ پای‌تان را بررسی کنید. کدام یک از گزینه‌های زیر برای شما اهمیت دارد.

الف: مفاصلی بزرگ و درشت دارم. گاهی در مفاصلم احساس خشکی می‌کنم و هنگام نشستن و برخاستن صدای تق تق می‌شنوم.

ب: خیلی سریع عرق می‌کنم و لباسم خیس می‌شود.

ج: گونه‌ها و استخوان فک برجسته و درشتی دارم.

● کدام دوشا، بهترین است

در بسیاری از متون طب سنتی هند به این موضوع اشاره شده که افرادی که به میزان متعادل و متوازن از دوشاهای کافا، پیتا و واتا در بدن داشته باشد، در گروه سالم‌ترین افراد قرار می‌گیرد. نکته‌ای که در این زمینه باید به آن توجه داشت این است که این تیپ‌ها و دوشاها در تک تک افراد منحصر به فرد است و ما نمی‌توانیم مردان و زنانی را پیدا کنیم که دارای تیپ‌های مشابه و یکسان باشند. البته شناسایی دوشاها و تیپ افراد در برخی موارد بسیار دشوار است و متخصص یا درمانگر این شیوه درمانی علاوه بر پرسشنامه زمانی را صرف دریافت پیشینه فرد، عادت‌های غذایی و رفتاری او می‌کند.

● غلبه کدام دوشا بیمارتان می‌کند

از دیدگاه طب آیورودا غلبه هر یک از تیپ‌ها یا دوشاهای واتا، کافا و پیتا می‌تواند موجب بروز بعضی بیماری‌ها یا اختلال‌ها در بدن افراد شود و ساختار بدن آنها را برای پذیرش برخی بیماری‌ها آماده کند.

افرادی که میزان کافا در بدن آنها نسبت به دوشاهای دیگر بیشتر است، نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های تنفسی مثل تنگی نفس، سنگینی نفس، اختلال در تنفس، آسم، اضافه وزن و چاقی قرار می‌گیرند.

افرادی که دوشای واتا در آنها بیشتر از بقیه دوشاهاست در گروهی قرار می‌گیرند که استعداد بیشتری در ابتلا به بیماری‌های دستگاه گوارش دارند. این افراد به راحتی دچار یبوست و خشکی مزاج می‌شوند.

در نهایت افرادی که دچار پیتای بیشتری هستند ابتلا به بیماری‌های قلبی و پوستی در آنها قوت بیشتری دارد. رعایت رژیم‌های غذایی خاص برای این گروه بسیار ضروری است.

باید توجه داشت تمام گروه‌های ذکر شده با رعایت نکات و دستورات پزشکی و رژیم غذایی ویژه و با تعدیل مزاج و تیپ خود و ایجاد تعادل میان دوشاهای نام برده می‌توانند این بیماری‌ها را از خود دور کرده و بدن خود را در برابر آنها مقاوم کنند.

برای متعادل‌سازی دوشاها و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها به سبک هندی‌ها در شماره‌های بعدی سیب‌سبز با ما همراه باشید.