تـــــــاج‌محل مرواریـــــــــد هنــــــد

این بنا،آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر <اگرا> و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده‌است. این بنابه دستور شاه جهان امپراتور گورکانی هندبه منظور یادبود …

این بنا،آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر <اگرا> و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده‌است. این بنابه دستور شاه جهان امپراتور گورکانی هندبه منظور یادبود از همسر ایرانی محبوبش <ممتاز محل> که در سال ۱۶۳۱ میلادی به‌هنگام وضع حمل فوت کرد بنا شده‌است. شاه تصمیم گرفت پس از مرگ همسرش با ساخت بنایی زیبا، مجلل و عظیم، یاد همسرش را جاودانه کند. از این‌رو آرامگاهی زیبا بر روی قبر او بنا نهاد. همان‌طور که مشخص است، نام این بنای زیبا ایرانی می‌باشد. این ساختمان بر پایه مخلوطی از معماری ایرانی، هندی و اسلامی تأسیس شده‌ است و در ساخت آن ، هنرمند و معمار از نقاط مختلف آسیا به‌خصوص ایران، شبه قاره هند، آسیای میانه و آناتولی شرکت داشته‌اند. آغاز ساخت تاج ‌محل سال ۱۶۳۲میلا‌دی (۱۰۴۲ شمسی) بود و در سال ۱۶۴۷میلا‌دی (۱۰۵۷ شمسی) تکمیل شد.

معماری باغ و ساختمان تاج محل

شاه‌جهان جایگاهی را در کنار "رود جمنا" برای این بنای بزرگ برگزید. تاج محل، مقبره‌ای است با ۵۸ متر بلندی، ۵۶ متر پهنا که در نزدیکی <اگرا> در ایالت <اوتار پرادش> هندوستانبر روی یک تخته عظیم ۱۰۰ x۱۰۰ متر مرمرین ساخته شده‌است. این بنای بزرگ، در یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری قرار دارد که در مرکز این باغ، یک نهر آب طولانی وجود دارد و به شیوه چهارباغ‌های ایرانی ساخته شده ‌است. شاه‌جهان، قصد داشت برای خود نیز آرامگاهی در کران دیگر "رود جمنا" و برابر آن بسازد و این دو بنا را با پلی به یکدیگر متصل سازد به‌نشانه آنکه پیوند او و همسرش از جریان زمان هم در می‌گذرد. قرار بود که بر خلاف نمای تاج محل که از مرمر سفید است، آرامگاه شاه از مرمر سیاه باشد. اما سرنوشت بر این شد که آرامگاه دوم هرگز برپا نشود و شاه در کنار همسرش آرام گیرد.تاج محل از سال ۱۹۸۳ جزء میراث جهانی یونسکو درآمده و در نظر سنجی بزرگ جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی که در ۸ ژوئیه همان سال نتیجه آن اعلام گردید این بنا در شمار یکی از عجایب هفتگانه جهان در دوران حاضر شناخته شد.در دو طرف بنای اصلی، دو بنای کوچکتر و قرینه به‌چشم می‌خورد که در سمت غرب یک مسجد سه‌گنبدی وجود دارد که از ماسه‌سنگ (قهوه‌ای مایل به قرمز) ساخته شده و در شرق بنایی است که زمانی به مثابه مهمان‌سرا به کار می‌رفته‌است. گیوین هامبلی نویسنده کتاب "شهرهای هندوستان گورکانی"، می نویسدکه ریشه های ایرانی تاج محل، نخستین وپایدار ترین برداشتی خواهد بود که یک دانش پژوه رشته معماری اسلامی با دیدن این بنای یادبود حاصل می کند. به نظر او، تاج محل یک نمونه از معماری صفوی است و در واقع، نمایانگر حد اعلای نبوغ ایرانی در هنر معماری در خاک هند می باشد. هامبلی با استناد به سخنان هرمان گوتز کارشناس تاریخ هنر می افزاید: "تاج محل از بهترین نمونه های معماری است که با ذوق و سلیقه صفوی انجام شده است. در تاج محل موارد معدود انحراف از ارتدوکسی هنری صفوی را می توان مشاهده کرد که شامل "چتری های راجپوتِ" پیرامون گنبد و تفاوت هایی در تناسب میان گنبد و پایه آن می شود. گلدسته ها هم که احتمالا با الهام از آرامگاه "محمود خلجی" در "ماندو" ساخته شده اند، اندکی متفاوت اند. از غرایب روزگار است که یکی از "عجایب جهان" که کمترین ارتباط را با هنر گورکانی (مغولی) دارد، به نمونه کلاسیک و نماد تمدن گورکانی تبدیل شده است."

‌معمار و طراح تاج محل

در متون تاریخی به نام معمار این مجموعه اشاره نشده‌است اما در برخی از متن‌های متأخر، به شخصی به نام استاد احمد لاهوری اشاره شده‌است. بنا به یک دست‌نویس بازمانده از سده ۱۷ میلادی، سرمعمار تاج محل و لعل قلعه (قلعه سرخ) دهلی، همین استاد احمد لاهوری بوده است.علاوه بر این، در برخی از متون از شخصی به نام استاد عیسی نام برده شده که بعضی او را اهل شیراز و عده‌ای وی را اهل استانبول دانسته‌اند. برخی از پژوهشگران نیزبه یک نسخه خطی اشاره کرده‌اند که در آن به "استاد عیسی شیرازی نقشه نویس" و" امانت خان شیرازی طغرانویس" اشاره شده‌است.عبدالحق شیرازی که درسال ۱۶۰۹ از شیراز به هند مهاجرت کرد و به خاطر استعداد فوق العاده‌اش در هنر خوشنویسی از سوی شاه جهان به"امانت خان" ملقب شد. به احتمال زیاد، تمام خطاطی ‌های روی در و دیوارهای تاج محل به امانت خان واگذار شده بود، چون تنها نام اوست که به شکل "امانت خان الشیرازی" زیر یکی از خطاطی ها در ایوان جنوبی تاج محل حک شده است. امضای امانت خان حاکی از مقام بلند وی در دربار گورکانیان می باشد. آنچهمسلم است خط ثلث کتیبه‌های تاج محل که به رنگ مشکی بر زمینه مرمر سفید نشسته اثر امانت خان شیرازی است. وجود یک معمار در طراحی تاج محل به معنی فقدان یک یا چند معمار ایرانی نیست. زیرا می‌توان اظهار داشت که طراحی و ساخت این مجموعه عظیم و با شکوه، تنها توسط یک معمار صورت نپذیرفته‌ است و به احتمال زیاد چند نفر معمار و عده کثیری هنرمند در این کار مشارکت داشته‌اند. به گفته تاریخ نویس آمریکایی "میلو بیچ"، در این مورد می توان تنها گمانه زنی کرد که معمار اصلی تاج محل چه کسی بوده، اما این نکته روشن است که خود شاه جهان به هنر معماری علاقه داشته ولابددر طراحی تاج محل نیز دست‌کم نقش یک رایزن را داشته است .گفته می‌شود، برای ساخت این بنا ۲۰هزار کارگر، استادکار، معمار، سنگ‌تراش، نقاش، فلزکار و جواهرتراش به‌مدت ۱۵ سال کار کرده‌اند.‌