اوبونتو, تجربه ای متفاوت از لینوكس

اوبونتو Ubuntu , توزیعی از لینوكس بر پایه توزیع معروف دبیان Debian است با آنكه Debian تفاوت های بسیاری نسبت به انواع Redhat در امكانات و برخورد با مسائل مختلف دارد, تفاوت مدنظر در این گفتار سیستم نصب و بسته بندی ماژول های نرم افزاری مورد استفاده برای نصب برنامه هاست

اگر برنامه‌نویس هستید استفاده از لینوكس شما را حرفه‌ای‌تر و قدرتمندتر خواهد ساخت.

● اوبونتو، تجربه‌ای متفاوت از لینوكس

درصد بالایی از كاربران ایرانی در جامعه كامپیوتری امروز واژه لینوكس را به عنوان یك سیستم‌عامل شنیده‌اند و كم‌‌وبیش بر حسب نوع فعالیت خود ممكن است تجاربی نیز با لینوكس، جایگزین سیستم‌عامل محبوب بیل گیتس كسب نموده‌ باشند.

هنوز خاطره نصب طاقت‌فرسای نسخه‌های قدیمی‌تر از ردهت لینوكس ۶ را خوب به یاد دارم كه پس از موفقیت در مراحل پیچیده نصب، محیط خشك و ناكارای گرافیكی آن نسخه‌ها به ‌خصوص در فراهم‌ ساختن امكانات زبان فارسی چگونه خستگی كار را در بدن كاربر باقی می‌گذاشت! از آن زمان تاكنون نسخه‌های متفاوت و توزیع‌های متنوعی از لینوكس ارایه و معرفی شده‌ كه تحولاتی چشمگیر در زمینه امكانات desktop و پشتیبانی از زبان فارسی را باعث شده ‌است.

در این گفتار قصد معرفی یا آموزش لینوكس را نداریم و به تجربه عملی در راه‌اندازی امكانات عمومی مورد نیاز كاربر كامپیوتر در محیط اوبونتو اشاره می‌شود.

اوبونتو (Ubuntu)، توزیعی از لینوكس بر پایه توزیع معروف دبیان (Debian) است. با آنكه Debian تفاوت‌های بسیاری نسبت به انواع Redhat در امكانات و برخورد با مسائل مختلف دارد، تفاوت مدنظر در این گفتار سیستم نصب و بسته‌بندی ماژول‌های نرم‌افزاری مورد استفاده برای نصب برنامه‌هاست. ابتدا به بررسی برخی از خواص اولیه Debian كه مشترك با اوبونتو است، می‌پردازیم و در نهایت به تجارب عملی در اوبونتو متمركز خواهیم شد.

به طور خلاصه می‌توان گفت كه بسته‌های نصب نرم‌افزار یاrpmهای مرسوم در redhat در Debian به سلسله مراتبی از بسته‌های نصب موسوم به deb تبدیل یافته‌اند كه برای نصب هر نرم‌افزار موردنظر، به نصب یك سلسله مراتب درختی خاص از این بسته‌ها بر حسب نوع رابطه‌های وابستگی موجود بین آنها نیاز است. برای تشخیص خودكار وابستگی‌ها و سهولت در امر نصب ابزارهایی در Debian پیش‌بینی شده‌اند كه شاید بتوان برنامه (دستور) aptitude را از آن جمله نامید.

این دستور قابلیت بررسی وضعیت نصب بودن یا نبودن یك نرم‌افزار، قابلیت نصب یا پاكسازی برنامه نصب شده از سیستم‌عامل را خواهد داشت. اصول كار به این صورت در نظر گرفته شده است كه برای هر عملیات نصب، انباره‌ای كامل در مسیری مشخص از بسته‌های نرم‌افزاری نصب (deb فایل‌ها) وجود دارد كه مورد استفاده برنامه aptitude قرار می‌گیرد. این انباره می‌تواند در مسیری خاص در اینترنت یا در كامپیوتری محلی در شبكه محلی موجود باشد.

معمولاً در یك شبكه محلی برای اجتناب از download تكراری بسته‌ها، مدیر شبكه یك نسخه محلی از انباره موسوم به mirror را download و در اختیار سایر كامپیوترهای شبكه قرار می‌دهد. چگونگی تنظیم و راه‌اندازی این گونه انباره‌ها از حوصله این بحث خارج است، و به عنوان مرجعی كامل در این زمینه می‌توان به آدرس www.debian-administration.org مراجعه نمود.

● نصب یك نرم‌افزار

شاید ساده‌ترین روش نصب یك نرم‌افزار استفاده از دستور aptitude install باشد اما قبل از آن باید مسیر انباره مورد استفاده برای نصب مشخص شده‌ باشد. تعریف یك یا چند انباره در فایل

/etc/apt/sources.list انجام می‌شود. معمولاً در این فایل مسیر انباره‌های معروف و عمومی مخصوص اوبونتو یا دبیان به فرمتی خاص تعریف شده‌اند. در راهنمای نصب نرم‌افزارهایی كه در توزیع‌های رسمی اوبونتو وجود ندارند، مسیر انباره مورد نیاز برای نصب آن نرم‌افزار معرفی شده ‌است. نكته قابل توجه اینكه پس از هر تغییر در فایل فوق برای به روز رسانی مرجع مورد استفاده در نصب باید دستور زیر اجرا شود:

apt-get update و پس از آن، دستور زیر نرم‌افزار مورد نظر را پس از بررسی و download بسته مورد نیاز نصب می‌نماید:

aptitude install . همانگونه كه مشخص است دستورات فوق در حال دسترسی به اینترنت قابل اجرا هستند مگر آنكه مسیر انباره تعریف شده در شبكه محلی یا روی دستگاه جاری وجود داشته باشد.

● امكانات اداری یا Office

شاید اولین نیازمندی كاربر، امكان استفاده از نرم‌افزارهای اداری همانند واژه‌پردازها (Word)، صفحه گسترده‌ها (Excel) و نرم‌افزارهای ارائه (Presentation) باشد. هم زمان با نصب نسخه CD اوبونتو مجموعه كامل OpenOffice به صورت خودكار نصب می‌شود كه كاملاً قابل رقابت با مجموعه Office مایكروسافت به حساب می‌آید. نكته جالب توجه اینكه این مجموعه به خوبی از فرمت‌های فایل متناظر خود در مجموعه Office مایكروسافت پشتیبانی می‌كند به صورتی كه به عنوان مثال فایلی كه در OpenOffice – Writer تولید و به فرمت Word ذخیره شوند در ویندوز و Microsoft Word قابل استفاده خواهند بود و به همین ترتیب برای سایر برنامه‌های OpenOffice.

برای پشتیبانی از زبان فارسی نیازمند نصب فونت‌های فارسی هستیم. اصولاً لینوكس از تمامی فونت‌های ttf به خوبی پشتیبانی می‌كند و هر فونت (true type) كه در ویندوز استفاده می‌شود در لینوكس نیز قابل بهره برداری است. فونت‌ها معمولاً در مسیر:

/usr/share/fonts/truetype یا در زیر شاخه‌هایی از آن مسیر كپی می‌شود. در این زمینه راهنمای كاملی از مسیر فونت‌های فارسی مفید و چگونگی كپی آنها در آدرس www.hezardastan.org آورده شده‌ است.

در عمل از آنجایی كه در سیستم ما ویندوز نیز وجود دارد، بهتر است تمام فونت‌های شاخه ویندوز را نیز به فونت‌های كپی شده در لینوكس اضافه كنیم. این امر بهره‌گیری از فونت‌های محلی ویندوز را كه طبق عادت كاربران ویندوزی استاندارد شده‌است، میسر می‌سازد. در همان راهنمای اشاره شده در فوق، چگونگی تعریف كی‌بورد فارسی و تنظیم دكمه‌های alt+Shift یا هر تركیب دلخواه دیگر برای تغییر زبان توضیح داده‌ شده ‌است.

● وبگردی

وجود فایرفاكس در اوبونتو هر گونه كاستی در زمینه كاوشگری وب را از بین خواهد برد. اگر مراحل نصب فونت‌های فارسی در قسمت قبل به صورت كامل طی شده ‌باشد هیچ‌گونه اختلافی در ظاهر سایت‌های فارسی در نسخه ویندوزی و لینوكسی فایرفاكس دیده نخواهد شد.

● چت

اوبونتو با برنامه gaim به عنوان نرم‌افزار instant messaging ارائه شده‌است. gaim در حقیقت به عنوان client اكثر سرویس‌های چت معروف از قبیل Yahoo، MSN، AIM و IRC قابل بهره‌گیری است. كافی است برای استفاده از هر سرویس یك account از سرویس مورد نظر تعریف و به آن متصل شویم. نكته جالب در این نرم‌افزار این است كه به طور همزمان می‌توان به تعداد نامحدودی سرویس متصل شد و از آنها استفاده نمود. به عنوان مثال می‌توان به دو user از یاهو و یك user از MSN متصل شد. در جایی كه سرویس‌دهنده امكانات اتاق‌های چت را فراهم نموده باشد، gaim قابلیت استفاده از آنها را نیز خواهد داشت.

مسئله ناخوشایندی كه ممكن است برخی از كاربران را ناراضی گرداند عدم پشتیبانی gaim استاندارد از وب‌كم و ویدئوچت می‌باشد. راه حل این مشكل نصب و استفاده از نسخه‌ای خاص به نام gaim-vv است كه قابلیت پشتیبانی از وب‌كم را خواهد داشت. این برنامه در صورت عدم وجود در توزیع اصلی از مسیر gaim-vv.sourceforge.net قابل download است.

شهرام انسان

---