نقش هنر درمانی در سلامت جامعه

درمان افسردگی كودكان یكی از شایع ترین و چالش برانگیزترین موضوعات بالینی و بهداشت روانی عمومی است و به همین سبب بازبینی ادبیات مربوط برای دستیابی به بهترین گزینه های درمانی ضرورت دارد

دكتر طهرانچی معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه شهید بهشتی در مراسم افتتاحیه ضمن اشاره به رسالت دانشگاه در ترویج، تولید و توان علمی گفت: متاسفانه در بسیاری از علوم از حد آموزش فراتر نرفته‌ایم. می‌بایست در مقاطع تحصیلات تكیملی وارد مرحله تولید علم شویم. امروز بسیاری از رساله‌های كارشناسی ارشد و دكتری نشان‌دهنده تولید داده علمی است در حالی كه از نظریه‌پردازی خبری نیست.

وی با اشاره به نقش بهداشت روانی در مبانی هنر، در جامعه ایرانی گفت: امیدواریم با اخذ شیوه‌های تحقیق در غرب و بومی كردن مسیر حركت علوم بتوانیم با توجه به موقعیت فرهنگی و اجتماعی كشورمان این علم را گسترش دهیم.

● سایكودراما

دكتر طاهر فتحی با ارایه مقاله‌ای با عنوان «سایكودراما، كاربست علمی روش‌های دراماتیك»، شنوندگان را با مرزهای دقیق سایكودراما و فنون آن، منابع مكتوب در این رشته، تفاوت‌های سایكودراما به دیگر رشته‌ها و مكاتب روان‌درمانگری آشنا كرد.

وی ضمن اشاره به سوءتفاهم‌هایی كه در مورد سایكودراما در كشورمان وجود دارد، گفت: ساده‌انگاری در مبانی نظری و عملی این رشته، به زیان این حوزه شگفت‌انگیز و موثر تمام شده و موجب دوری دانشجویان روان‌شناسی و رشته‌های مرتبط با سایكودراما شده است.

● قصه‌درمانی

شهناز شیبانی كارشناس ارشد مشاوره،‌ در تحقیقی با عنوان «تاثیر قصه‌درمانی بر افسردگی كودكان» به بررسی اثرات قصه بر كودكان افسرده پرداخته است. وی افسردگی كودكان را یكی از مشكلات جدی جامعه دانسته كه سلامت عمومی را به‌ خطر می‌اندازد به گونه‌ای كه شناسایی افسردگی در دوران كودكی و نوجوانی می‌تواند بیماری‌های روانی، ناسازگاری و حتی مرگ و میر كودكان را به میزان زیادی كاهش دهد.

شیبانی در مقاله خود آورده است: طبق آمار به دست آمده، ‌حدود ۲ درصد از كودكان پیش از بلوغ، و حدود ۵ تا ۸ درصد نوجوانان دچار نوعی افسردگی هستند. این در حالی است كه درمان افسردگی كودكان یكی از شایع‌ترین و چالش‌برانگیزترین موضوعات بالینی و بهداشت روانی عمومی است و به همین سبب بازبینی ادبیات مربوط برای دستیابی به بهترین گزینه‌های درمانی ضرورت دارد.

پژوهش شیبانی نشان می‌دهد كه قصه‌درمانی می‌تواند به عنوان روش درمانی موثری در درمان افسردگی كودكان و اختلالات روانی آن‌ها كارآمد باشد.

همچنین دكتر كارنیه طهماسیان عضو هیت‌علمی پژوهشكده خانواده دانشگاه شهید بهشتی،‌ مقاله‌ای را با عنوان «كاربرد قصه در آموزش مهارت‌های اجتماعی به كودكان» ارایه كرد.

وی گفت: مشكلات اجتماعی كودكان،‌ آنان را به سوی انواع اختلالات رفتاری سوق داده، و حتی نگرش آنان را نسبت به همسالان، مدرسه و كاركرد تحصیلی تحت‌ ثیر قرار می‌دهد. شناخت و تشخیص به‌موقع و آموزش مهارت‌های مناسب اجتماعی می‌تواند از مشكلات بعدی این‌گونه كودكان و پیشگیری نماید و آنان را به سمت رفتارهای مثبت اجتماعی راهبری نماید.

دكتر طهماسیان گفت: قصه منبعی غنی و شیوه ابزاری خلاق، آسان و لذت‌‌بخش برای آموزش است. بر اساس نظریه بندورا كودك از طریق تجربه جانشینی با قهرمان داستان، همانندسازی نموده، پیامدهای رفتار را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و سپس آن را الگوبرداری نموده و به كار می‌برد. به همین سبب با استفاده از ادبیات و داستان می‌توان مهارت‌های ارزشمندی را در زمینه‌های مختلف اجتماعی به كودكان آموزش داد.

● نمایش‌درمانی

«بررسی تاثیر نمایش‌درمانی در افزایش مهارت‌های كم‌توانان ذهنی» و «اثربخشی روان‌نمایشگری در كاهش اضطراب» از جمله مقالاتی است كه در حوزه تئاتر‌درمانی در این همایش ارایه شد.

فاطمه فخری به نمایندگی از تیمی كه تاثیر نمایش‌درمانی را به روی تعدادی از دانش‌آموزان كم‌توان ذهنی بررسی كرده بودند، مقاله را ارایه كرد. این بررسی در سال ۸۴-۸۳ به روی تعدادی از دانش‌آموزان تحت پوشش آموزش و پروش استثنایی با بهره هوشی بین ۷۵-۶۵ كه در سنین ۱۵-۱۰ قرار داشتند، انجام شده است.

یافته‌های حاصل از این تحقیق نشان داده كه اجرای برنامه‌های نمایش‌درمانی برای گروه هدف، موجب افزایش مهارت‌های حركتی و تقویت حافظه شنیداری شده است. نمایش‌درمانی در این گروه از كودكان باعث افزایش تمركز حواس، شناخت توانمندی‌های آنان و توجه خانواده و معلمین نسبت به این كودكان شده است به گونه‌ای كه كودكان به طور هماهنگ با آزمونگر همكاری می‌كردند. همچنین كودكان احساس رضایت خود را با توجه به متن نمایش و انجام حركات نمایشی ابراز می‌كردند.

● صادق هدایت

«صادق هدایت از دیدگاه روان‌پزشكی توصیفی» عنوان یكی دیگر از مقالات ارایه شده در نخستین كنگره هنردرمانی است. دكتر فرید فدایی دانشیار دانشگاه علوم پزشكی ایران ضمن ارایه این مقاله گفت: نبوغ، غرابت آثار، زندگی و مرگ صادق هدایت موجب اهمیت و توجه صاحب‌نظران داخلی و خارجی به اوست. علاوه بر تفسیرهای ادبی، تفسیرهای روان‌شناختی، روان‌پزشكی و جامعه‌شناختی در باره شخصیت و آثار هدایت همواره مطرح است. این‌گونه تفسیرها درباره هدایت و بیماری احتمالی او با توجه به این‌كه تنها از طریق بررسی محتوای آثار او صورت گرفته،‌ با اشكالات روش‌شناختی بسیاری همراه بوده كه به نتایج گمراه‌كننده‌ای منجر شده است.

دكتر فدایی با اشاره به كثرت نابسامانی‌های خلقی در هنرمندان و با توجه به نحوه زندگی، مرگ، تعداد و زمان نگارش آثار هدایت گفت: با توجه به موارد ذكر شده این فرضیه كه هدایت به نابسامانی خلقی دو قطبی مبتلا بوده،‌ آزموده می‌شود.

وی ضمن اشاره به یافته‌های پژوهشی‌اش تاكید كرد: در بررسی مستندات، شواهد قطعی، زندگی‌نامه، سوابق پزشكی،‌ نامه‌ها و … معلوم شد، به جز دوره‌های افسردگی و دو بار خودكشی مستند او در فصل بهار با فاصله ۲۲ سال، هدایت در بسیاری اوقات به صورت فردی بذله‌‌گو،‌ نكته‌سنج،‌ طنزپرداز،‌ سرزنده،‌ پرتحرك و بخشنده توصیف شده است.

همچنین نگارش آثار ۶۶گانه هدایت به صورت یكنواخت در طول زمان انجام نشده بلكه در دوره‌های هیپومانی آثار فراوان‌تری اعم از تالیف و ترجمه نگاشته و در دوره‌های افسردگی هیچ اثری را به رشته تحریر در نیاورده است.

به نظر می‌رسد مستندات مذكور همه در راستای تایید این فرضیه است كه صادق هدایت مانند بسیاری از نوابغ هنرمند، به اختلال خلقی دو قطبی نوع دو مبتلا بوده است.