دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا

موسیقی درمانی


موسیقی درمانی

به طور خلاصه در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی, كه یك رسانه هنری خلاق است, به افرادی دارای مشكلات گوناگون, به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان كمك می شود

● موسیقی درمانی و کاربرد آن در درمان فشار روانی یا استرس

در زندگی امروزی، پیشرفت تکنولوژی و عصر ماشینی شدن، علیرغم پیامدهای مثبتی که برای زندگی انسان با خود به همراه داشته است، لیکن پیامدهای منفی آن نیز به گونه ای قابل انکار نبوده و نیست. استرس یا فشار روانی زهرآگین و اندوه قرن بیست و یکم یکی از این پیامدهای منفی عصر ماشینی است.

واکنش های منفی نسبت به امور زندگی موجب شده است تا ما به طور ناخودآگاه در هیاهوی این پیشرفت سریع تکنولوژی در گیر و دار آن قرار گرفته و بایستی راه حل مناسبی را نیز اتخاذ نمائیم.

این فشار روانی که از آن به عنوان اندوه قرن نام برده شده باعث به وجود آمدن بسیاری از اختلالهای جسمانی و روانی گشته است. اگر به طور دقیق به پژوهش و بررسی بپردازیم خواهیم دید که امروزه اکثر بیماری های روحی، روانی و جسمانی که تحت عنوان اختلالات یسکوسوماتیک نام برده می شوند نشأت گرفته از همین Stress (استرس) است.

در اینجا قصد نداریم تا درباره استرس و عواقب آن صحبت کنیم چرا که در مقوله بحث این نوشتار نمی گنجد.

لیکن نگاهی کوتاه و اجمالی به مقوله استرس می تواند ما را با روند تأثیر گذاری آن در زندگی انسان امروزی تا حدودی آشنا سازد.

جلیسون Jelilison معتقد است که موسیقی متن فیلم می تواند باعث کاهش پاسخ های ناشی از استرس شود و در هنگام استرس، موجب به آرامش رسیدن شود.

موسیقی همچنین می تواند با آموزش سبک سازی و تکنیک های باز خورد زیستی (۱) ترکیب شود و فشار روانی و استرس را کاهش دهد. باید اذعان داشت که نوعی از خدمات موسیقی درمانی که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، روش های درمان استرس است.

لین هارد (Lien Hard) معتقد است که موسیقی درمانی می تواند از ارکان اساسی اصلی برنامه درمان استرس باشد و به عنوان قسمت مکمل درمان گروهی محسوب گردد.

با توجه به نظریه او می توان گفت که هدف اصلی موسیقی درمانی، توجه دادن افراد به خودشان بوده که با گوش دادن به موسیقی در حقیقت به خود گوش بدهند.

آواز خواندن و نیز نواختن ساز می تواند به شخص این امکان را بدهد تا عوامل زمینه ساز استرس و تنش را بشناسد، احساس درونی خویش را نسبت به استرس ابراز نماید، خود را از نظر روحی تخلیه نماید، در یک گروه موسیقی شرکت نموده و خود را با آن افراد تطبیق داده و بدین ترتیب به یک آرامش درونی دست یابد و بالاخره اینکه از دید روان شناسی با شرایط و موقعیت های ایجاد کننده استرس به یک همانند سازی (Identification) که در واقع یک نوع مکانیسم روانی است پیدا کند.

● موسیقی درمانی

خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد. رسول اكرم (ص)

ادیان و نژادها بی شمارند اما زبان و روح یكی است، زبان عشق. موسیقی نوعی زبان عشق است.

● انسان و موسیقی

(كاربرد موسیقی برای درك زیبایی و سلامت زندگی اجتناب ناپذیر است)

از بدو خلقت انسان، نیازهای متنوعی(اعم از جسمی و روانی) با او همراه بوده كه برای برآورده ساختن این نیازها سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیاز داشته است.

هنر به عنوان یكی از وسایل اولیه ی سازگاری بشر در خدمت نیازهای كمال جویی و زیبا طلبی و از طرف دیگر، آرامبخش ناراحتی ها و سختی های زندگی او بوده است. موسیقی شكلی از هنر است كه احساس، عاطفه، ادراك و شناخت انسان را بدون نیاز به تكلم و زبان منتقل می كند.

استفاده ی بشر از موسیقی، امری آسان و قابل دسترس بوده است، چون ریتم و ملودی، به عنوان دو ركن اساسی موسیقی، در سرشت انسان وجود داشته و از طرفی آواگریها و حركات ریتمیك نیز نیازی به تكلم نداشته است. از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم و آیین های مختلف موسیقیایی كه وسیله ای برای ابراز همبستگی جمعی و از بین بردن ترس ها و غم ها و ایجاد آرامش و شادی و اراده در بین افراد قبیله بوده برگزار می شده است.

موسیقی زبان آرزوها، انتظار ها و عواطف بشری است و هر قوم و ملتی بر حسب ویژگی های عاطفی و فرهنگی خود، موسیقی خاصی دارد. با درك موسیقی، عواطف زیبا، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد.

پژوهشگران توصیه می كنند كه والدین روزانه یك ساعت برای فرزندان كوچك خود موسیقی پخش كنند. این عمل موجب بهتر شدن وضعیت تغذیه، خواب و افزایش وزن آنها می شود.

● موسیقی و درمان

از ابتدای تاریخ، بشر از موسیقی برای شفای بیماران استفاده می كرده است. برای مثال؛ ریتم طبل ها در مراسم شفابخش جادوگران و درمان گران نقش مهمی داشته است.

ارسطو می گوید: از موسیقی می توان در بسیاری از شئون زندگی، تربیت، سرگرمی، درمان، خوشگذرانی و تعدیل احساسات و عواطف استفاده كرد. (منتهی تصریح می كند كه گرچه پر كردن اوقات فراغت، امری لازم است، لیكن باید با نوعی از موسیقی مفید و تعالی بخش پر شود).

فارابی موسیقی را با سه خاصیت مطرح می ساخت: احساس انگیز، نشاط انگیز، خیال انگیز و یا تحت شرایطی هر سه خصوصیت را دارا می باشد.

نغمه های موسیقی بر حسب تركیب فواصل و ریتم دارای ارتعاشات خاصی هستند كه با تحریك ارتعاشات سلول های عصبی احساس و انگیزه ای را تقویت، تضعیف و یا منتقل می سازند. اگرچه فواید درمان با موسیقی از دوران های قبل مطرح بوده است، اما تا قبل از اینكه در قرن اخیر به عنوان یك رشته تخصصی شناخته شود خوب معرفی نشده است.

امروزه از تأثیر و فواید موسیقی در مراحل مختلف رشد و زندگی انسان (از دوره جنینی تا سالمندی) گیاهان و جانوران سخن به میان می آید، و از تغییرات آن بر روی سیستم های حسی حركتی، هیجانی-عاطفی، ترشح غدد، هوشیاری و آگاهی و شناخت فرد بحث می شود.

به گفته پژوهشگران مركز پزشكی نیویورك، شنیدن موسیقی های كلاسیك و حتی موسیقی جاز موجب كاهش اضطراب و افزایش تحمل درد بیماران می شود. (تنسی ویلیامز)

● مقدمه ای بر موسیقی درمانی

شاید تا كنون مطالبی در روزنامه ها، مجلات، محل كارتان یا در بین مردم درباره "موسیقی درمانی" خوانده یا شنیده باشید. موسیقی درمانی یك رشته جدیدی است و فقط به مدت پنجاه سال است كه به عنوان یك تخصص كلاسیك و حرفه ای توسعه پیدا كرده است.

بر طبق تعریفی كه " انجمن ملی موسیقی درمانی" (NAMT) ارائه داده است، موسیقی درمانی عبارتست از " كاربرد موسیقی تأمین، حفظ و بهبود سلامت جسمانی و روانی در واقع موسیقی درمانی كاربرد منظم موسیقی است، بطوریكه موسیقی درمانگر مستقیما" در یك محیط درمانی، تغییرات دلخواه را در عواطف و رفتار درمانجو ایجاد می كند.... )

به طور خلاصه در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی، كه یك رسانه هنری خلاق است، به افرادی دارای مشكلات گوناگون، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان كمك می شود.

موسیقی درمانی در درمان افرادی كه ناتوانی های مختلفی از جمله عقب ماندگی ذهنی، تأخیر یافتگی رشدی، معلولیت جسمی، بیماری روانی و... داشته اند، به طور موفقیت آمیزی جواب داده است.

موسیقی درمانگر، اهداف و مقاصد را بر اساس نیازهای خاص درمانجو دنبال می كند. فنون مختلفی برای پیشبرد این اهداف استفاده می شود.برای مثال، آواز خواندن می تواند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر كمك كند تا حافظه دراز مدتشان را به كار اندازند، نواختن آلات موسیقی با همسالان یا درمانگر می تواند مهارت های میان فردی را افزایش دهد و كاركردهای اجتماعی را بهبود بخشد. از همه مهمتر اینكه افراد احساساتشان را در روشی مطمئن و لذت بخش بوسیله نواختن موسیقی، گوش كردن به موسیقی و رقصیدن به همراه موسیقی بیان می كنند.

البته موسیقی درمانی فقط در خدمت افرادی كه دارای انواع مختلف ناتوانی ها هستند به كار برده نمی شود، بلكه در شرایط مختلف پزشكی نیز سودمند است. از جمله كاهش فشار روانی یا درد، زایمان، توانبخشی بیماران سكته ای و مبتلایان به بیماری پایانه(بیماری هایی كه علاج ناپذیرو مرگبار هستند، مثل ایدز). مساله عمده كه در اینجا برای درمانگر مطرح است كاهش درد و تحمل آن در شیوه درمان است و یا كمك به بیمار برای دستیابی به كاركردهای بهینه.

موسیقی درمانی رشد فزاینده ای در كشورهای مختلف جهان و در عرض سال های اخیر داشته است و كارهای درمانی متعددی توسط موسیقی درمانگران صورت پذیرفته است و این امر تأكید گردیده كه اساسا" موسیقی در درمان اشخاص مبتلا به وضعیت های مختلف پزشكی كارآئی بسیاری دارد.

این مقاله كوتاه به شما یك دید كلی درباره اینكه " موسیقی درمانی چیست؟" ارائه داده است. این مقاله فقط بخش كوچكی از این رشته حرفه ای عظیم را معرفی كرده است و به عنوان یك كلیت در این باره نمی تواند نتیجه گیری شود.

موسیقی سنتی ما با اصالت و ریشه های عمیق فرهنگی قابلیت بسیاری برای گسترش و تدوین های تازه ای از جانب استادان موسیقی دارد.

دكتر داریوش صفوت موسیقیدان برجسته معاصر نقل می كرد كه مرحوم عبدالحسین شهبازی بیست دقیقه در كنار بستر بیماری كه پزشكان از او قطع امید كرده بودند سه تار نواخته و پس از ۲۰ دقیقه حال بیمار بهبود یافته و خطر رفع شده است.

اگر شما به این رشته علاقمندید، می توانید برای گرفتن اطلاعات بیشتر در این باره با سازمان های حرفه ای به رایزنی بپردازید، یا می توانید با هر بیمارستان یا مدارس آموزش ویژه كه خدمات یا برنامه های موسیقی درمانی را تدارك می بینند مشورت كنید.

در زیر اطلاعات دو سازمان حرفه ای در خارج كه شما می توانید با آنها رایزنی كنید آمده است.

۱- انجمن ملی موسیقی درمانی

(NAMT) National Association for Music Therapy ۸۴۵۵ colesvilleRD.

Suite۹۳۰ silver spring, MD ۲۰۹۱۰

Tel: ۳۰۱-۵۸۹-۳۳۰۰

Fax: ۳۰۱-۵۸۹-۵۱۷۵