اسپری بینی یعنی هوای تازه

آنچه باید درباره اسپری بینی بدانید

داروها اشکال مختلفی دارند؛ خوراکی (مانند شربت، قرص، کپسول)، تزریقی، موضعی (مثل کرم، پماد و لوسیون)، استنشاقی و... یکی از این اشکال که کاربرد راحتی دارند و به تازگی موارد استفاده بیشتری پیدا کرده‌اند، اسپری‌های بینی هستند...

انواع اسپری‌های بینی شامل آنتی‌هیستامین‌ها (برای از بین بردن علایم حساسیت به کار می‌روند)، ضداحتقان‌ها (در رفع گرفتگی و احتقان بینی موثرند)، اسپری‌های بینی کورتونی (برای کم‌کردن علایم حساسیت و سینوزیت) و اسپری‌های بینی آب نمک هستند.

● اسپری بینی کورتونی

شاید این نوع، معروف‌ترین نوع اسپری‌های استنشاقی باشد که برای کاهش علایم سینوزیت و تب یونجه به کار می‌رود. این اسپری‌ها، با کم کردن التهاب راه‌های درونی بینی، آبریزش، عطسه، درد سینوس و سردرد را کاهش می‌دهند. بیشتر آنها برای تهیه به نسخه و دستور پزشک نیاز دارند.

● اسپری آنتی‌هیستامین

هیستامین، عامل بروز واکنش‌های حساسیتی در افراد است. این ماده شیمیایی به‌طور طبیعی در بدن تولید و باعث التهاب می‌شود. مصرف آنتی‌هیستامین، عملکرد هیستامین را مسدود می‌کند و درنتیجه التهاب کاهش می‌یابد. تهیه و مصرف بعضی از انواع این اسپری‌ها به نسخه پزشک نیاز دارد اما برخی از آنها غیرنسخه‌ای (OTC) هستند.

● اسپری بینی برای رفع سرماخوردگی

اسپری‌های بینی در درمان و رفع علایم سرماخوردگی کاربرد موثری دارند. آنها هم به صورت نسخه‌ای و هم به صورت غیرنسخه‌ای وجود دارند. احتقان بینی، از معمول‌ترین علایم سرماخوردگی است که با مصرف این اسپری به سرعت برطرف می‌شود. این اسپری‌ها برای درمان علایم سرماخوردگی به ۲ شکل وجود دارند:

۱.اسپری بینی ضداحتقان: این نوع اسپری برای رفع موقت احتقان بینی به کار می‌رود. این دارو با باریک کردن عروق خونی در بینی، التهاب و احتقان را کم می‌کند و راه‌های بینی باز می‌شوند. این داروها فقط اثر موقتی دارند و نباید بیش از ۵-۳ روز مصرف شوند زیرا در صورت مصرف بیشتر یا طولانی‌مدت، مخاط بینی آسیب می‌بیند و التهاب و آبریزش بیشتری ایجاد می‌شود. علاوه بر این، حساسیت فرد به این دارو کم خواهد شد و به مصرف مقادیر بیشتر نیاز خواهدداشت. خیلی‌ها این حالت را به اشتباه نوعی اعتیاد می‌پندارند و گمان می‌کنند استفاده طولانی‌مدت از اسپری باعث وابستگی جسمی شده است. البته اسپری‌های بینی کورتونی یا آب‌نمکی چنین تاثیری ندارند و می‌توان آنها را به مدت طولانی‌تری استفاده کرد.

۲. اسپری بینی طبیعی (آب نمک): این نوع اسپری‌های بینی، بدون نسخه‌ هم در دسترس افراد قرار دارند و حاوی ماده دارویی نیستند. آنها فقط برای کمک به مرطوب نگه‌داشتن سطح داخلی بینی خشک شده به کار می‌روند. این اسپری‌ها احتقان بینی را کم می‌کنند و عواملی مثل گردوغبار را که باعث تحریک بینی می‌شوند، از بین می‌برند و باعث بهبود حساسیت سینوس‌ها می‌شوند. غلظت نمکی بعضی انواع آنها مثل بدن انسان است و بعضی دیگر غلظت نمکی بالاتری دارند.

● آثار جانبی و موارد منع مصرف

عوارض رایج شامل سوزش موقت بینی، خشکی بینی، آبریزش بینی، عطسه و... هستند ولی معمولا نگران‌کننده نیستند. با وجود این، اگر بدتر یا ماندگار شدند، باید به پزشک یا داروساز مراجعه کرد تا تشخیص دهد مصرف دارو باید ادامه یابد یا نه؟ سایر عوارض جدی که البته بسیار نادر هستند، عبارتند از: ضربان قلب تند یا کند، گیجی، تهوع، سردرد، تغییرات خلق‌وخو، مشکلات خواب،‌ لرزش‌، تعریق شدید، ضعف شدید و حساسیت به دارو. در صورت حساسیت شدید به این داروها، خارش، التهاب صورت، زبان، گلو و مشکل تنفس دیده می‌شود. افراد دچار فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت، مشکلات تیرویید یا پروستات و افرادی که به مواد سازنده اسپری‌ها حساسیت دارند، نباید این داروها را مصرف کنند. به‌خصوص مصرف انواع اسپری‌های ضداحتقان ممکن است فشارخون و تعداد ضربان قلب را تغییر دهد و خطرساز باشد. گاهی هم این داروها با سایر داروهای مصرفی فرد تداخل پیدا می‌کنند، بنابراین قبل از استفاده از این داروها با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

● تحقیق جدید چه می‌گوید؟

در یک تحقیق جدید مشخص شد اسپری‌های بینی، علایم سینوزیت را کم می‌کنند اما آثارشان ناچیز است و به ۳-۲ هفته زمان نیاز دارند. سینوزیت، التهاب راه‌های بینی است و معمولا خودبه‌خود در مدت ۲-۱ هفته برطرف می‌شود. استفاده از اسپری بینی کورتونی هم می‌تواند التهاب را کاهش‌دهد. محققان به تازگی به چند تحقیق قبلی در مورد مصرف اسپری‌های بینی نگاه دوباره‌ای انداخته‌اند و به این نتیجه رسیدند این نوع اسپری‌ها در درمان علایم آلرژی بسیار مفید هستند اما در سینوزیت‌ حاد، فایده زیادی ندارند.

● شیوه استفاده از اسپری‌های بینی

شیوه استفاده اسپری‌ها به نظر ساده می‌رسد اما عده زیادی این کار را بلد نیستند و در نتیجه عوارض جانبی بیشتری را تجربه می‌کنند. اسپری بینی را باید طبق دستورالعمل روی جعبه استفاده کرد، اگر اطلاعات روی جعبه کافی نبود، از داروساز کمک بخواهید؛ ابتدا بینی خود را خالی کنید؛ درپوش اسپری را بردارید و با توجه به دستورالعمل، اگر لازم بود آن را تکان دهید؛ قبل از اسپری دارو داخل بینی، سوراخ طرف دیگر بینی را با انگشت به آرامی بپوشانید؛ سر خود را بالا نگه‌دارید؛ شست خود را روی دهانه اسپری بگذارید. سوراخ اسپری باید مقابل سوراخ بینی باشد؛ اسپری را فشار دهید و به آرامی آن را داخل بکشید (انگار قصد دارید گلی را بو کنید)؛ چند بار به شدت هوا را درون بینی بکشید تا مطمئن شوید دارو به انتهای بینی رسیده است؛ سعی کنید عطسه نکنید و هوا را با سرعت از بینی خارج نکنید تا دارو برای مدتی کاملا در بینی بماند؛ همه این کارها را در مورد سوراخ دیگر بینی تکرار کنید؛ مهم است دارو را طبق دستور و به دفعات توصیه‌شده مصرف کنید. از تماس دارو با چشم اجتناب کنید؛ پس از هر بار مصرف، نوک اسپری را تمیز کنید و درپوش را روی آن قرار دهید.

● انواع جدیدتر اسپری‌های بینی

انواع تازه اسپری‌های بینی عبارتند از:

اسپری بینی انسولین: شاید کاربرد راحت اسپری‌های بینی، باعث شد آن را برای بیماران دیابتی نیز بسازند، اما از آنجا که میزان جذب انسولین، به این شکل چندان مشخص نیست، مورد مصرف چندان زیادی پیدا نکرده‌است، اما جالب اینکه مشخص شده درمان با این نوع اسپری انسولین، باعث بهبود حافظه در بیماران آلزایمری می‌شود.

اسپری بینی نیکوتین: برای کمک به ترک سیگار و کم‌کردن علایم ترک به کار می‌رود.

اسپری خشک ضدآلرژی: داروی جدیدی است که به تازگی FDA آن را تایید کرده است. در مقایسه با سایر اسپری‌های بینی که مرطوب هستند و شاید باعث آزردگی بیماران شوند، این نوع اسپری کاملا پودری و خشک و استفاده از آن برای بیماران راحت‌تر است.

اسپری بینی اکسی‌توسین (هورمون عشق): اکسی‌توسین هورمونی است که بعد از زایمان، به مادر کمک می‌کند ارتباط عاطفی شدید با نوزاد خود برقرار کند. این هورمون ظاهرا توان و فعالیت مغز را هم بالا می‌برد. به همین دلیل به تازگی استفاده از آن برای بالا بردن توانایی‌های اجتماعی در کودکان مبتلا به اوتیسم مورد مطالعه قرار گرفته و آثار خوبی داشته است.

منابع: Web MD, Medicine Net

ترجمه: دکتر آیدا روشن‌ضمیر