احداث نیروگاه های ذغال سوز جدید عامل بی اثر ماندن معاهده نمادین کیوتو

معاهده زیست محیطی کیوتو که در سال ۱۹۹۷ با هدف تحت کنترل درآوردن میزان انتشار گازهای گلخانه ای آلاینده محیط زیست در فضا به تصویت رسید تاکنون نتایج لازم را حاصل نکرده است

سه کشور بزرگ چین، هند و ایالات متحده آمریکا هم تاکنون از قصد خویش به‌منظور احداث حدود ۸۵۰ واحد نیروگاهی جدید ذغال‌سوز سخن به میان می‌آورند که در صورت تحقق، باعث خواهد شد تا به یکباره میزان دی‌اکسیدکربن منتشره در فضا به پنج برابر میزانی که قرار است طبق مفاد معاهد کیوتو در آینده تثبیت شود افزایش یابد. با راه‌اندازی این واحدها انتظار می‌رود تا سال ۲۰۱۰، ۲/۷ میلیارد تُن دی‌اکسید‌کربن اضافی در فضا منتشر شود.فعالان محیط‌زیست از مدت‌ها پیش این معاهده را یک ”معاهده سمبلیک“ نام نهاده و هرگز از آن به‌عنوان یک پیروزی واقعی در جنگ با پدیده گرم شدن زمین یاد نکرده‌اند.ممکن است ادعای منتقدان معاهده کیوتو و از جمله دولت ”بوش“، مبنی بر: ”خالی از اشکال نبودن این معاهده به واسطه تأکید نکردن آن بر لزوم محدود ساختن انتشار آلاینده‌های زیست‌محیطی در کشورهای در حال توسعه“ صحیح باشد، اما بدون مشارکت جدی ممالک بزرگ و در رأس آنها آمریکا بعید به نظر می‌رسد که فن‌آوری‌های لازم برای تقلیل میزان انتشار دی‌اکسید‌کربن به موازات رشد ناگهانی احداث نیروگاه‌های ذغال‌سوز به موقع در اختیار صاحبان صنایع بزرگ قرار گیرد.چین در این میان بازیگر اصلی بوده و درصدد است تا ۵۶۲ نیروگاه ذغال‌سوز جدید را به جمع داشته‌های قبلی خود بیفزاید؛ این میزان حدوداً نصف مجموع واحدهائی از این دست است که انتظار می‌رود طی هشت سال آینده در نقاط مختلف جهان به بهره‌برداری برسد. هند نیز قرار است ۲۱۳ نیروگاه جدید را طی مدت مشابه وارد مدار سازد؛ ضمن اینکه ایالات متحده فکر احداث ۷۲ واحد نیروگاهی مشابه را در سر می‌پروراند. روی هم رفته، این سه کشور مصمم‌‌اند تا بیش از ۳۲۷ هزار مگاوات برق را تا سال ۲۰۱۲ از طریق احداث نیروگاه‌های ذغال‌سوز به ظرفیت تولید برق خویش بیفزاید. این میزان به تنهائی معادل سه‌چهارم کل ظرفیت نیروگاه‌های ذغال‌سوز جدید در جهان و تقریباً معادل کل خروجی شبکه نیروگاهی ذغال‌سوز فعلی ایالات متحده برآورد می‌شود. واحدهای نیروگاهی ذغال‌سوز جدید در این سه کشور هر سال حدود ۹۰۰ میلیون تُن ذغال‌سنگ اضافی خواهند سوزاند.

حتی اگر نصف این نیروگاه‌ها تا سال ۲۰۱۲ ساخته شود، آنگاه شاهد افزایش ۱/۲ میلیارد تُنی انتشار گاز دی‌اکسید‌کربن تنها در این سه کشور بزرگ (چین، هند و آمریکا) خواهیم بود که این میزان هنوز بیش از دو برابر میزانی خواهد بود که در ”معاهده کبوتر“ برای سال مقصد پیش‌بینی شده است.برآوردهای کارشناسان بر این فرض استوار هستند که نیروگاه‌های ذغال‌سوز جدید ۱۰ درصد کارآمدتر از میانگین نیروگاه‌های امروزی ایالات متحده خواهند بود. البته این یک برآورد احتیاط‌آمیز (به نفع موافقان ذغال‌سنگ و مخالفان ما) قلمداد می‌شود.

رئیس‌جمهور آمریکا که یکی از مخالفان جدی پیوستن کشورش به معاهده کیوتو محسوب می‌شود صراحتاً از سیاست‌های کشورش در جهت کاهش داوطلبانه میزان انتشار کربن سخن به میان می‌آورد. او وعده انجام تحقیقات منظمی را داده است که در آینده زمینه را برای رشد فن‌آوری‌های جدید نظیر ”جداسازی کربن“ فراهم خواهد ساخت. در این شیوه، علی‌الخصوص، دفن دی‌اکسیدکربن جایگزین انشار این گاز در فضا خواهد شد. وزارت انرژی آمریکا امیدوار است که با توسعه فن‌آوری‌های جدید تا سال ۲۰۱۰ و بهره‌گیری از شیوه‌هائی که به لحاظ اقتصادی کاملاً مقرون به صرفه باشند گازهای گلخانه‌ای را پیش از خروج از نیروگاه به دام انداخته و از انتشار آن در محیط اطراف جلوگیری کند. این راهکار جدید که از آن به‌عنوان فن‌آوری ”چرخه جمع‌آوری گازهای آلاینده“ نام برده می‌شود با هدف جمع‌آوری گاز دی‌اکسید‌کربن از طریق عبور دادن آن از داخل یک سیفون پیش از انتقال آن به بیرون نیروگاه ابداع شده است. بدون چنین فن‌آوری‌هائی یقیناً ضربه قابل ملاحظه‌ای، از این ناحیه به محیط‌زیست بشر وارد خواهد آمد.

نکته اینجا است که چند کشور معدود سرنوشت این سیاره را به لحاظ تغییرات آب و هوائی در دست گرفته‌اند. اگر این پنج تا شش کشور گردهم جمع شوند تا استراتژی نوینی را به‌منظور تقلیل آلودگی‌های ناشی از سوازندن ذغال‌سنگ پایه‌ریزی کنند، آنگاه می‌توان پذیرفت که گام بزرگی در جهت مقابله با پدیده گرم شدن زمین برداشته شده است.امنیت انرژی یک عامل بسیار مهم و حیاتی در تحقق این خواسته‌های بزرگ محسوب می‌شود. ایالات متحده آمریکا از ۲۵۰ سال پیش تاکنون به‌طور گسترده از ذغال‌سنگ به‌عنوان یک منبع غیرقابل اجتناب انرژی استفاده کرده و به همین لحاظ نیز غالباً از این کشور به‌عنوان ”عربستان سعودی ذغال‌سنگ“ یاد می‌شود. چین نیز با دارا بودن ذخایر فوق‌العاده عظیم زغال‌سنگ حتی درصدد برآمده است تا زمینه‌ را برای تبدیل این ماده سنتی انرژی‌زا به یک سوخت ترکیبی مناسب جهت استفاده در خودروها فراهم سازد؛ این در حالی است که می‌دانیم رواج چنین فرآیندهائی نوعاً زمینه‌ساز تولید مقادیر فراوانی گاز گلخانه‌ای خواهد بود. بهای نازل ذغال‌سنگ نیز عامل محرک دیگری محسوب می‌شود.با توجه به اینکه انتظار می‌رود قیمت گاز طبیعی در بازارهای جهان به روند صعودی خود ادامه دهد، هم‌اکنون ۵۸ کشور دیگر در سراسر جهان در حال احداث ۳۴۰ واحد نیروگاهی ذغال‌سوز جدید به‌سر می‌برند.مالزی، ژاپن، اندونزی، تایلند و ترکیه همگی مشغول برنامه‌ریزی جهت الحاق مقادیر قابل ملاحظه‌ای برق (ذغالی) به ظرفیت تولیدی خویش هستند. آلمان نیز قصد دارد هشت واحد نیروگاهی ذغال‌سوز را با مجموع ۶ هزار مگاوات ظرفیت در آینده احداث کند. اما چین از همه مهمتر است و از نظر ظرفیت تولید برق ذغال‌سوز و میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در فضا طی دو سال آینده از ایالات متحده پیشی خواهد گرفت این کشور که طی ۱۸ ماه گذشته با موارد متعددی از خاموشی و نیز محدودیت‌های فراوان در زمینه تولید برق دست و پنجه نرم کرده، درصدد برآمده تا به هر طریق از شر این ناملایمات خلاص شود.چیزی که شما اکنون در چین و سایر ممالک مشابه در حال رؤیت آن هستید، ارزانی و امنیت سوختی به‌نام ذغال‌سنگ است که در شرایط حاضر به تدریج گوی سبقت را از سوخت‌های پاکیزه‌تر می‌رباید. بدین ترتیب موضوع جلوگیری از تداوم آلودگی محیط‌زیست در دنیای امروز فدای موضوعاتی از قبیل امنیت انرژی و قمیت تمام شده انرژی شده است که این اصلاً زیبنده دنیای متمدن روزگار ما نیست.

The Christian Science Monitor, Dec. ۲۰۰۴