سخنرانی: بررسی اجتماعیِ ظهور "راست فرهنگی جدید" در ایران: ریشه‌ها و پیامدها

گروه اخبار

انسان شناسی و فرهنگ، گروه فرهنگ و جامعه موسسه فرهنگی عصر خرد و خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه‌شنبه، 29 بهمن ماه، نشستی با عنوان  بررسی اجتماعیِ ظهور "راست فرهنگی جدید" در ایران: ریشه‌ها و پیامدها برگزار می‌کنند. سخنران این نشست ناصر فکوهی(عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مدیر پایگاه انسان‌شناسی و فرهنگ) است.

چکیده این سخنرانی را در زیر بخوانید:

در این سخنرانی ما ابتدا، به  مفاهیمی که در جامعه ایران به صورت دلبخواهانه و بدون توجه به پایه های نظری و تجربه جهانی،  روی دو واژه «چپ» و «راست» گذاشته شده است اشاره می کنیم و تلاش خواهیم کرد این مفاهیم را در زمینه نظری و چهارچوب  نظری  منسجم و قابل درکشان که امروز در  سپهر  های فکری و ادبیات  دانشگاهی و غیر دانشگاهی جهان وجود داشته اند و اینکه چرا امروز کم رنگ شده اند، بررسی کنیم و نشان دهیم که ارزش های «چپ» و «راست» (بر خلاف نام ها و نهادها) شیوه های کنش اجتماعی و رویکردهایشان، در طول بیش از دو قرن که از آغاز انقلاب صنعتی و به وجود آمدن دولت های ملی (دولت – ملت ها) می گذرد، دارای پیوستاری منطقی بوده اند و بحث ارزش ها و  دستاوردهای انسانی را باد از نهادها و دولت ها در هر دو حوزه جدا کرد. بنابراین  همان اندازه سخن گفتن از یکسان و یک دست بودن لیبرالیسم فلسفی و اندیشه های دیگر فرد- محور  با دولت های سرمایه داری بی معنا است که انطباق دادن کامل  مارکسیسم  یا سایر اندیشه های جامعه-محور به مثابه اندیشه های یکدست و یکپارچه  با دولت های سوسیالیستی. اما با این مقدمه قصد ما در این سخنرانی پاسخ دادن به این پرسش است که چگونه در کشوری که در طول بیش از صد سال قربانی سیاست های سرمایه داری بوده است و هم اکنون نیز یکی از بزرگترین تحریم های تاریخ قرن بیستم را تجربه می کند، هنوز بخش قابل توجهی از نخبگان برای حل مشکلات خود را در گروه پیروی از چنین سیاست هایی آن هم از  بدترین نوعش، یعنی سرمایه داری متاخر  مالی – پولی می بینند؟ پرسش دیگر چگونگی  گره خوردن این پرسش  اقتصادی آن هم در یک کشور فاقد  سنت بورژوازی ملی که  تقریبا تمام قرن بیستم را در انحصارها و رانت های دولتی سرمایه های عمدتا نفتی سیر کرده،  با  حوزه روشنفکری است. واقعیت این است که نه شرایط جهانی در حال حاضر با بحران بزرگ سرمایه داری پولی،  نه وجود آلترناتیوی غیر سرمایه دارانه در شرایطی که کل جهان به وسیله سرمایه داری اداره می شود، نه سنت های دانشگاهی و  روشنفکری غربی که همواره آبشخور سنت روشنفکرانه ایرانی بوده اند، و نه حتی سایر سنت ها و موقعیت های روشنفکرانه و  دانشگاهی در پیرامون غیر غربی،  ظهور یک راست فرهنگی و عقیدتی را در چنین شرایطی توجیه نمی کنند. «راست جدید» سنتی بود در اروپا که با فروپاشی  شوروی و آشکار شدن جنایات آن به مثابه شوکی توانست تا مدتی در برخی از محافل روشنفکری  و بسیار کمتر دانشگاهی مثلا در فرانسه (برنار هانری لوی، آندره گلوکسمان، آلن فینکل کراوت) ظهور کند، اما  عمر چندانی نداشت. و به طور کلی امروز  دو گانه چپ / راست چندان  در عرصه  اندیشه های  روشنفکرانه و  فکری و دانشگاهی مطرح نیستنند. بنابرای سئوال این است که چگونه چینی موقعیتی در ایران به وجود آمده و چه پی آمدهایی  ممکن است در آینده داشته باشد. بحث به هیچ عنوان  بر پایه مقایسه چپ و راست پیش نمی رود زیرا از همان ابتدا وجود چنین دوگانه ای را اگر در تاریخ اروپا وجود داشته است و هنوز هم در ارزش های مورد دفاع آنها وجود دارد، در تاریخ ایران به این شکل نمی بینیم و همواره این رویکردها بیشتر از آنکه خود انگیخته باشند دستاری شده بووده اند. با وجود این، آنچه برای ما اهمیت دارد، پی آمدهای خطرناکی است که این اندیشه (همچون اندیشه های چپ افراطی و کلاسیک) می تواند برای آینده ایران داشته باشد.   

سخنران: ناصر فکوهی  استاد انسان شناسی دانشگاه تهران و مدیر «انسان شناسی و فرهنگ» است. 

محل: خانه اندیشمندان علوم انسانی، خیابان استاد نجات الهی، جنب ورشو

زمان: سه شنبه 29 بهمن ماه 1392ف ساعت 18

 

پرونده ی ناصر فکوهی» در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/node/9132

 

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139