نگاهی به نظریه های رودولف لبن

علیرضا امیری

رودولف لبن [1](1958-1879) هنرمند، طراح رقص و نظریه پرداز مجار را از پیشگامان و مولفان رقص مدرن در اروپا می دانند . نظریه های وی تنها در محدوده هنر رقص محدود نمانده است، چراکه وی به توالیهای طبیعی حرکتهایی که انسانها در فعالیتهای مختلف زندگی روزمره دنبال می کنند نیز علاقه داشت . چهارچوب نظری  لبن  برمبنای تجارب متعددش  بعنوان هنرمند ،طراح رقص ، باله و معلم است . همچنین آشنایی وی با تاریخ رقص ، آناتومی ، روانشناسی و کریستالوگرافی (بلورشناسی) بر ساختار نظریه هایش اثر بسیاری گذاشته اند . از نظر لبن قواعد پایه حرکت و رقص باید فهمیده شود . نگاه وی به هنر رقص، بعنوان تظاهری انسانی  که در ارتباط با اشکال جهانی حرکت هست ، وی را به جستجوی عناصر حرکت سوق داد . عناصری که بعنوان مخرج مشترک انواع گوناگون حرکت هستند . چندین خصیصه مهم در نگرش ویژه وی نسبت به رقص و حرکت مشاهده می شود .حرکت بعنوان یک فرایند پویا ، همبستگی و وحدت مولفه های حرکت ، تجربه و ادراک حرکت برپایه وحدت بدن و ذهن از آن جمله اند . از نظر لبن تبیین اشکال گوناگون رقص نباید به شمارش یک به یک حالتهایی ایستا محدود شود . بلکه باید به دگرگونیها و پویاییهای همیشه زنده  آن  نیزتوجه شود . بنابراین در تضاد با نظریه های ایستا ، نظریه پویای لبن به شرح فرایند حرکت از ابتدا تا انتهای آن می پردازد . مراحلی که در این میان می باشند حرکت واقعی را بر می سازند . این نگاه به حرکت بعنوان فرایندی پویا در کل چهارچوب نظری لبن قابل پیگیری  می باشد و درنمادشناسی حرکت لبن مشاهده می شود . اگرچه لبن اشکال حرکت و رقص را به بخشهای مجزا تقسیم کرد ، اما این بخشها از همان ابتدا در ارتباط نزدیک با یکدیگر هستند .این پیچیدگی حرکت و متغیرهای بیشمار آن است که باعث می شود از مجراهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد . با این حال توجه به همبستگی و یگانگی بخشهای مختلف حرکت است که اساس طبقه بندی لبن را  برای توصیف و تحلیلش فراهم می سازد . در مفاهیم حرکت وی ارتباط میان جنبه های ذهنی و فیزیکی حرکت امری ثابت است که نگرش وی را به وحدت ذهن و بدن نشان می دهد . از نظر لبن هیچ برانگیختگی عاطفی یا عمل ذهنی جدا از حرکت بدن وجود ندارد و بالعکس این مسئله هم صادق است . لبن سعی می کند به دستور زبانی از حرکت دست پیدا کند که نه تنها با اشکال خارجی حرکت در ارتباط است ، بلکه به مضمون ذهنی و احساسی آن هم توجه دارد . وی نه تنها به اشتراکات حرکتهای مختلف می پردازد ، بلکه از طریق توصیف ،طبقه بندی و نت گذاری به وجوه افتراق آنها نیز توجه دارد . می توان چهارچوب نظری کار وی را بدین صورت خلاصه کرد:

1. یک طبقه بندی عینی و عمومی از حرکت و توصیف آن که زمینه نظام نت گذاری لبن را برای ثبت و تحلیل حرکت انسان می سازد ( کینتوگرافی[2])
2. توجه به ساختارهای فضایی و رابطه حرکت و رقص با آن و هم آهنگی فضایی که بدین طریق ایجاد می شود (کریوتیک[3])
3. توجه به پویایی و آهنگ حرکت و رقص و کنترل آنها (اوکینتیک[4])

برای ایجاد یک فرهنگ توصیفی و طبقه بندی مولفه های حرک و رقص از نظر لبن ، درحالیکه مراحل مشاهده، ثبت و تحلیل می توانند شیوه های شخصی ، فرهنگی و دوره ای حرکت را نشان دهند ،آگاهی از محدوده کلی آهنگین فضایی - بدنی حرکت می تواند باعث تسهیل گسترش آن حالت و کارایی آن  شود .

وی شیوه حرکت را بعنوان یک انتخاب فضایی در نظر می گیرد . لبن نشان می دهد که محرک وانگیزه برای انتخاب شیوه خاصی از حرکت وابسته به مشخصه های نژادی، اجتماعی ،بدنی ، فضایی ، زمانی وانرژی  و روابط مابین آنها  می باشد . شناسایی تقارن ، تعادل و یا عدم تقارن بدن با فضای اطرافش و توالیهای زمانی حرکت جز مهمترین مولفه های حرکت قابل مشاهده از نظر لبن می باشد . از نظر لبن اعمال بدنی مجموعه ای از ترکیبهابی گوناگونی است که میان بدن ، زمان ، فضا و انرژی عضلانی ایجاد می شود .وی انرژی ، فضا و زمان را مولفه های حرکت بدن درتسلسل هماهنگیها و ریتمهای آن می دانست.همچنین وی به تحلیل ساختار آناتومی بدن وشیوه های مختلف خم شدن ، راست شدن ، چرخیدن و ... برای تحلیل حرکت بدن توجه دارد که در شیوه های آموزشی رقص  وی برای شاگردانش مشاهده می شود .

در تحلیلی حرکتی لبن ،بدن نقش مهمی دارد . در واقع منظور از بدن در اینجا خصوصیات فیزیکی و ساختاری بدن انسان در حال حرکت می باشد .لبن امکانات حرکتی قسمتهای بالا و پایین بدن و اندامهای اختصاصی آن را در نظام نماد(نت)گذاری  خود در نظر می گیرد . همچنین کارکرد مفاصلی که برای کنترل آهنگین بودن حرکت مهم می باشند ،مورد توجه وی است .روابط متغیر بدن با محیط نیز موضوع دیگری است که  دارای اهمیت می باشد . لازم به ذکر است که حجم عمده ای از کار تحلیل حرکتی در نظام لبن در ارتباط با بدن بوسیله یکی از شاگردان و همکاران وی ، بارتنیف[5] توسعه یافت . چندین زیر مقوله که در ارتباط با بدن در این نظام حرکتی مورد توجه است  عبارتند از: توصیف قسمتهای مختلف بدن که در حرکت انسانها نقش دارند و توالی حرکت میان بخشهای مختلف بدن  ، ارتباط میان بدنهای مختلف با یکدیگر والگوهای سازماندهی و ارتباط بدنی در حال حرکت .

 

 

منابع :

-Maletic.vera(1987) .Body-space-expression: the development of Rudolf laban s movement and dance concepts .berlin,newyork,

Amesterdam:Mouton de Gruyler                                                       

 

[1] Rudolf laban

[2] Kinetography laban or Labanotation

[3] Choreutics or space harmony

[4] Eukinetics

[5] Irmgard Bartenieff