دیوار بلند بی اعتمادی

عصر یكی از روزهای هفته گذشته، در آخرین روزهای نمایش فیلم ها برای داوران آكادمی جشن خانه سینما با رسول صدرعاملی در حالی در سالن كنفرانس خانه سینما صحبت می كنم كه آثار خستگی و كم خوابی به وضوح در چهره دبیر دهمین جشن خانه سینما نمایان است. صدرعاملی اما با حداكثر انرژی گفت وگو را پیش می برد.
برخلاف بسیاری از همكارانش از پاسخ به سئوالی طفره نمی رود و باعث می شود یكی از چالشی ترین گفت وگو ها پیرامون جشن خانه سینما شكل بگیرد. همین خستگی و انبوه كارهای دیگر اجازه نمی دهد كه گفت وگو طولانی شود اما در همین میزان هم می تواند كلیتی از تصویر دهمین جشن سینمای ایران ارائه دهد.
● چرا همیشه حساسیت های پیرامون جشن خانه سینما زیاد است
▪ این حساسیت نه فقط در جشن خانه سینما بلكه در مورد تمام مسائل سینمایی كشور وجود دارد، به این دلیل كه همچنان مجموعه ای از مدیران اجرایی و سیاسی و فرهنگی از سویی و بخشی از مردم از سوی دیگر نگاه تلخ و گزنده ای نسبت به سینما دارند.
به نظر می رسد این نوع مشكلات بعد از گذشت ۲۸ سال از انقلاب حل شده باشند
من به سئوال شما در مورد دوره ها جواب می دهم یعنی از ۹ دوره قبل تا امروز هر سال به شكلی، گاهی حساسیت هایی كه به طور طبیعی در ذات سینما وجود دارد در جشن به شكل عمیق تر و جدی تری بروز كرده و یا افرادی به این حساسیت ها دامن زده و به شكل سیاسی و حزبی به قضیه نگاه كرده اند و باعث لطمه خوردن به برگزاری جشن شده اند. مثلا در مورد جشن هشتم، جنجال هایی پیرامون آن به وجود آمد كه شایسته آن نبود. اما باید باز هم این موضوع را یادآوری كنم كه برای همه دست اندركاران سینمایی كشور كلیت سینما مهم است و تلاش می كنیم سینما را همیشه زنده و پررونق نگه داریم و نه چیز دیگری.
● به نظر می رسد به دلیل همین حاشیه ها و جنجال ها است كه در هر دوره بخش عمده ای از تلاش دبیر و همه مسئولان جشن معطوف كم كردن همین حاشیه ها می شود، آیا شما هم دچار همین موضوع بودید
▪ به هر حال مثل جریان فیلمسازی مان كه همواره نوعی ترس و محافظه كاری در آن وجود دارد، جشن خانه سینما هم به آن دچار است آن هم نه به خاطر خود بلكه به خاطر مجموعه آسیبی است كه ممكن است بر اثر یك بی ملاحظگی به كل سینما وارد شود. همچنان معتقدم كه اعتماد لازم میان منتقدان سیاسی تیزبینی كه دنبال نكته ای برای بهره برداری شخصی یا گروهی از موضوعی هستند با محافل سینمایی وجود ندارد و در واقع سینما در مقاطعی بهترین موضوع برای این منتقدان بوده است.
● این مسئله همچنان وجود دارد
▪ بله، اما شخصا خیلی امیدوار بودم بعد از ملاقاتی كه با رهبری داشتیم این اتفاقات كم رنگ یا حداقل كمتر شوند.
● حالا چطور شما با وجود تمام این حساسیت ها مسئولیت مدیریت این دوره را پذیرفتید
▪ وقتی پیشنهاد دبیری دوره دهم جشن خانه سینما از طرف هیات مدیره جدید مطرح شد با توجه به شرایط نه چندان خوشایندی كه بر همه گذشته بود و متاسفانه همچنان هم جاری است، به نظرم آمد كه شاید بتوان كاری كرد تا حداقل همدلی بین اهالی سینما كمی بیشتر و جدی تر شود. حدس می زنم یكی از دلایل دعوت من برای پذیرش این مسئولیت این بود كه تا امروز سعی كردم به هیچ جناح و دسته ای به صورت متعصبانه تعلق خاطر نداشته باشم.
● اتفاقا در مشكلی كه بین تهیه كنندگان و كارگردانان به وجود آمد به نظر می رسید بیشتر طیف تهیه كنندگان را نمایندگی می كردید
▪ تقریبا همین طور است ولی نه نمایندگی طیف خاصی از تهیه كنندگان. جایگاه اتحادیه تهیه كنندگان و كلیت آن برای من مهم بود و احساس می كردم با وجود همه نقدهایی كه به اتحادیه مثل بقیه صنف ها وارد است نباید اجازه داد كه این صنف از بین برود.
در این فاصله چندروزه تا جشن برای ایجاد این همدلی به قول خودتان چه كارهایی انجام داده اید
آن طور كه شما در ذهن دارید كار خاصی انجام ندادم. فقط وقتی خودم اینجا حضور دارم و بقیه صنف های سینمایی به من اعلام همبستگی می كنند و اینكه آمادگی خود را جهت هر گونه كمك و تلاشی برای بهتر شدن جشن اعلام می كنند خود آغاز خوبی است و طبیعی است كه من با مدیریتم باید بتوانم از تمام كمك ها نهایت استفاده را ببرم و از همه مهمتر به همه بفهمانم كه ما یكسری خطرات جدی بیرونی داریم كه در این فرصتی كه شما و ما به این مناقشات می پردازیم افرادی از اینها به شدت استفاده می كنند، مهمترین آن مسئله قاچاق فیلم ها است كه به شكلی خانمان برانداز درآمده است.
● آیا شما خود برای اعتمادسازی با آن طرفی كه نگاه مثبتی به مجموعه سینما ندارد اقدامی كرده اید، یا باید منتظر باشیم در این چندروزه یا در خود جشن اتفاقاتی بیفتد
▪ نه چندان. خود جشن در واقع یك نماد است، من شخصا به عنوان یك آدم تلاشم را كرده ام و از دیگرانی كه فكر می كردم می توانند موثر باشند خواهش كرده ام تلاش كنند. یك روایت این است كه ممكن است تمام این مناقشات مقدمه یك زایش و شكفتن دوباره باشد، در واقع یك فرد یا جمعی وقتی می خواهد به بلوغ برسد این عصیانگری ها را دارد و ما باید این دوره را بگذرانیم و بدانیم كه همه دچار یك سری مشكلات مشتركیم.
این ایده پخش مستقیم هم از همین دیدگاه سرچشمه گرفته كه البته اگر به نتیجه برسد گام بسیار بلندی برای كم كردن این دیوار بلند بی اعتمادی است.
دقیقا. عملی شدن این ایده در واقع عامل ایجاد یك كانال ارتباطی عمیق با جامعه است كه تا حد بسیار زیادی می تواند مجموعه سینما و دست اندركارانش را به سطح جامعه ببرد.
● چقدر عملی شدن این ایده ها قطعی شده و چه اقدامات دیگری در این زمینه انجام داده اید
▪ مذاكراتش انجام شده و به نتیجه های خوبی هم رسیده ایم. نكته ای كه در این باره وجود دارد این است كه همیشه خانه سینما بودجه خوب و نسبتا قابل توجهی بابت عرضه نوار ویدئویی جشن به دست می آورده كه با پخش تلویزیونی مراسم این بودجه از بین می رود. ولی داریم سعی می كنیم با اضافه كردن موارد دیگری به نوار ویدئویی مثلا حواشی جذابی از مراسم شرایط مناسبی برای عرضه آن ایجاد كنیم. پخش تلویزیونی مراسم یا به طور مستقیم یا با تاخیر یا به صورت گزیده خواهد بود. قدر مسلم این است كه تلویزیون در این دوره همكاری های خوبی با جشن خواهد داشت. اجازه پخش تیزرهای جشن را از تلویزیون همین امروز گرفتیم و سعی داریم در آنها بخش زیادی از خانواده سینما دیده شوند.
اما من بیشتر از همه چیز به حاصل این كار می اندیشم. این كار یعنی درگیر كردن مردم با جشن. مراسم اسكار در یك سالن۱۰۰۰ نفری برگزار می شود ولی میلیون ها نفر در سراسر دنیا آن را دنبال می كنند و بنابراین هیچ وقت به فكر تعویض سالن برای بیشتر كردن تعداد بینندگان نمی افتند. یعنی مراسم اسكار تبدیل به یك آیین شده است و به كمك وسایل ارتباط جمعی تمام مردم جهان در جریان آن قرار می گیرند و یا اختتامیه كن سال ها است در همان سالن نسبتا كوچك اجرا می شود ولی با ارتباط مستقیم همه را درگیر می كنند.
● ایده نمایش همزمان مراسم در فضای بیرونی تالار وحدت به كجا رسیده است
▪ همچنان به قوت خودش باقی است و حتی قرار است شهرداری كمك كند تا ما بتوانیم چند تصویر در بیرون سالن داشته باشیم و اگر شد به چند تلویزیون بزرگ شهری هم متصل شویم.
طرح ها بسیار بلندپروازانه هستند كه اگر هر كدام آنها اجرایی شوند، تاثیر زیادی خواهند داشت.
به نظر من اگر دبیر اول یا دوم هم همین اهداف را داشتند الان به نتیجه رسیده بودیم. بنابراین ممكن است این تفكرات الان بلندپروازانه به نظر بیاید ولی چیزهای عجیب و غریبی نیستند. انجام نشدن همین اقدامات باعث شكل گیری این دیوار بلند بی اعتمادی در این سال ها شده است. به نظر من موفقیت ما در نزدیكتر شدن جشن با مردم است در واقع تبدیل این جشن به یك آیین و مراسمی كه مردم هر ساله منتظر برگزاری آن باشند.
من فكر می كنم نگرانی از حاشیه ها باعث شده كه همه آن دبیران سعی كنند خود را محدود به همان برگزاری مناسب جشن كنند و بنابراین در كنار صفت بلندپروازانه می توان یك صفت جسورانه هم بر این طرح ها گذاشت.
بله، قطعا همین طور است و به نظر من باید به پای كار انجام شده ایستاد یعنی وقتی فكر می كنی و برنامه ای با زمان و شرایط خاص تنظیم می كنی اول خودت و بعد گروهی كه در انجام كار با تو همكاری می كنند باید قبولش داشته باشید و پای تصمیمات گرفته شده و كارهای انجام شده بایستید.
● یعنی الان شما هم پای كارهای انجام شده می ایستید
▪ بله، امیدوارم. البته آقای دهقان را به عنوان آینه عبرت در كنار خود نگه داشته ایم.
● آیا ممكن است بحث های پخش مستقیم یا شهری قدم های شما را در برگزاری جشن محافظه كارانه تر كند، یعنی بخواهید در اجرا ایده آل های صدا و سیما را در نظر بگیرید و باعث شود مراسم از مفهوم جشن فاصله بگیرد و به یك آیین بسیار رسمی تبدیل شود
▪ نه، مسئله صدا و سیما خیلی این نیست كه قرار است چه چیزی مطرح شود و مسئله آنها بیشتر رعایت عرف اجتماعی است و نوع حجاب و پوشش. این مسائل هم در فیلم ها و فعالیت های ما رعایت می شود و بنابراین می توان در جشن نیز رعایت كرد. یعنی به آیین برگزاری جشن احترام گذاشته و به منظور بیشتر دیده شدن آن برخی عرف های جامعه را هم رعایت كنیم.
مسئولان این دوره به جد پای این موضوع ایستاده اند كه فیلم های شركت كننده باید پروانه نمایش داشته باشند و فیلمی كه پروانه نمایش نداشته باشد داوری نمی شود. این الزام باعث شده كه تعداد قابل توجهی از فیلم های متقاضی می توانند در جشن شركت كنند.
هیچ وقت مدیران اجرایی جشن این قوانین را تعیین نمی كنند.
● اما در دوره های پیشین بعضی از مدیران بنا به اختیاراتشان تغییراتی در قوانین دادند.
▪ بله مسائلی بوده ولی هیچ وقت به نتیجه نرسیده است و این موضوع هم بخشی از آن جنجال هایی است كه می توان از آن پرهیز كرد چون نتیجه ای ندارد. مثلا من به عنوان دبیر تمام تلاشم را بكنم كه فلان فیلم كه پروانه نمایش ندارد حتما در جشن شركت كند.
خب آن فیلمسازی هم كه فیلمش پروانه نمایش نگرفته می گوید كه اگر دارید یك جشنواره غیردولتی برگزار می كنید و جشن خانه سینما یك نگاه صنفی دارد باید فیلم مرا هم به عنوان یك عضو خانه سینما حمایت كنید.
اگر قرار باشد این موارد در نظر گرفته شود، باید بتوانیم فیلم های ساخته شده غیرحرفه ای را هم نمایش دهیم در حالی كه در جشن فیلم هایی شركت می كنند كه باید تمام قوانین حرفه ای از جمله لزوم دریافت پروانه ساخت و نمایش را رعایت كرده باشند. اگر چنین نباشد نوعی بی نظمی به وجود می آید، در واقع ما می توانیم به فیلم های مورد علاقه مان احترام بگذاریم و تلاش هم كنیم تا مشكلات آنها را برای دریافت پروانه نمایش حل كنیم اما نمی توانیم آنها را در جشن خانه سینما شركت دهیم.● یعنی فكر می كنید جایزه دادن به این نوع فیلم ها مشكلاتشان را حل نمی كند
▪ دقیقا، این اقدام بیشتر باعث نوعی رودررویی غیرمنطقی می شود كه حاصلی هم ندارد. اگر قرار است جشن ادامه داشته باشد و در آن منافع كلیت سینما دیده شود باید این اصول را رعایت كنیم.
● حالا در این دوره با این تعداد زیاد فیلم كه پروانه نمایش ندارند، چه می كنید
▪ اصراری نداریم كه همه به جشن برسند، هر كدام كه رسید داوری می شود. فرض كنید من به عنوان تهیه كننده یك فیلم فرم برای شركت در جشن پر كرده ام. بنابراین به شكل منطقی فیلم یا در مرحله تدوین و یا صداگذاری است و ممكن است به دلایلی فیلم به جشن نرسد و یا سرمایه گذار اصرار دارد كه فیلم در جشنواره فجر شركت كند. فكر می كنم ما باید این مشكل را حل كنیم كه حضور در دو جشن نباید منافاتی با هم داشته باشند ولی چون جشنواره فجر تلاش دارد كه در گروه الف قرار گیرد و شرط قرار گرفتن در این گروه هم آن است كه فیلم ها برای بار اول در آن نمایش داده شوند، بنابراین باید به دنبال راه حلی برای آن بود. برخی از فیلم ها به این دلیل نمایش داده نخواهند شد.
روال كار این است كه یك كپی از این فیلم ها باید در اختیار وزارت ارشاد قرار گیرد، ما لیست فیلم ها را برای وزارتخانه ارسال می كنیم، در صورتی كه كه كپی فیلم در وزارت موجود باشد آنها طی یك روز و قبل از صدور پروانه نمایش به ما اعلام می كنند. بنابراین فیلم می تواند طی ۱۰ روز پروانه نمایش بگیرد.
● شما نگران این موضوع نیستید كه اگر این پروسه به هر دلیلی طی نشود فیلم های كمی در جشن شركت كنند
▪ تعداد فیلم ها كم نیست. اصل داوری جشن به تمام فیلم هایی كه در طول یك سال نمایش داده شده اند برمی گردد اما امسال من تلاش كردم چند فیلم جدید داشته باشیم تا این فیلم های جدید نوعی طراوت و تازگی به جشن ببخشد. البته هنوز عده ای معتقدند كه اگر ما بخواهیم مثل آكادمی اسكار عمل كنیم تمام فیلم ها باید اكران شده باشند ولی چون ما نمی توانیم مثل هیچ جای دیگر باشیم و جشن ملی خانه سینمای ایران مال ایران است در نتیجه این نوع الگوها را رعایت نمی كنیم.
ممكن است دبیر سال آینده نخواهد این كار را انجام دهد بنابراین من به هیات مدیره پیشنهاد دادم كه دبیرخانه جشن تعطیل نشود و در طول سال به صورت دائمی فعالیت كند. این موضوع منجر به شكل گرفتن آیین نامه هایی می شود و هیات رئیسه آكادمی با برگزاری جلسات خود در طول سال به یك آیین نامه شفاف تر و قوی تر می رسد. بعد از دوره ای كه هر صنفی به صنف خود رای می داد و نتایج خیلی درخشانی نداشتیم، الان هر صنفی می تواند به تمام فیلم ها رای دهد با این تفاوت كه در حرفه تخصصی خود این رای ضریب ۳ می گیرد. ما همچنان سعی می كنیم به مدلی برسیم كه مشكلات ما را حداقل در داوری ها كمتر كند. احساس من این است كه امسال داوری ها در تمام رشته ها انیمیشن، فیلم كوتاه، مستند، داستانی و سینمایی شفاف تر خواهد بود.
در بحث داوری ها، مثلا در آكادمی اسكار یكسری پیشكسوت ها در نتیجه آرا تاثیرگذار هستند، چرا ما هنوز نمی توانیم چهره های شناخته شده قدیمی در هر صنفی را به داوری بكشانیم
اگر نظر شخصی من را بخواهید ما پیشكسوتان كمتر می توانیم در فیلم یك جوان ۲۷ ساله خیلی تاثیرگذار باشیم، یعنی آمدن آنها مشكلات ما را حل نمی كنند.
ولی به نظر من باید انگیزه های این پیشكسوتان را بیشتر كرد تا در رای گیری شركت كنند حالا چگونگی آن به نحوه عملكرد خانه سینما در طول سال قبل برمی گردد و كار منی كه یك یا دو ماه قبل از جشن به این سمت انتخاب می شوم، نیست. مثلا هیات رئیسه آكادمی به مستندسازها گفته بود كه فقط رشته خودتان را داوری كنید و به بقیه رشته ها رای ندهید و یا به بچه های انیمیشن هم همین طور، این به نظرم حرف درستی نیامد و اعتراض این صنوف بحق بود. بنابراین با هیات رئیسه آكادمی جلسه ای گذاشتیم و آنها قانع شدند و رویه تغییر كرد. منظور من این است كه یك دبیر نمی تواند كار زیربنایی انجام دهد.
● تركیب بزرگداشت های امسال هم در نوع خود جالب است. هم سینماگر داریم و هم نهاد فرهنگی مرتبط با سینما.
▪ درباره بزرگداشت ها امسال سعی كردیم نگاه جامع تری داشته باشیم. نعمت حقیقی به عنوان یك فیلمبردار پیشكسوت و قدیمی كه فیلمبرداری تعدادی از مهمترین فیلم های تاریخ سینمای ایران را انجام داده است، انتخاب اولمان بود. محمد تهامی نژاد یك پژوهشگر شناخته شده در حوزه سینمای مستند است كه این نوع سینما بسیار مدیونش است. مجله فیلم هم به عنوان قدیمی ترین نشریه سینمایی در حال انتشار فعلی كه در این دو دهه اخیر بسیار بر سینمای ایران تاثیرگذار بوده انتخاب شده.
● هر سه مدیر ماهنامه فیلم تندیس می گیرند
▪ به عنوان مجله فیلم یك تندیس اهدا می شود ولی هر سه نفر آقایان هوشنگ گلمكانی، مسعود مهرابی و عباس یاری برای گرفتن تندیس خواهند آمد. ارج نهادن از مجله فیلم البته تقدیری نمادین است از تمام روزنامه نگاران سینمایی كشور و احترام به آنها، احترام به همه روزنامه نگاران است.
اجرای مراسم امسال به چه شكلی خواهد بود قرار است اتفاق و نوآوری خاصی در اجرا بیفتد.
اجرا خیلی متفاوت نیست، بخشی از بدنه اصلی مراسم كه مانند سال های قبل اهدای جوایز است. ولی اساس و بنیان جشن همان همدلی است. بنابراین سعی داریم طوری برنامه ریزی كنیم كه به آن هدف برسیم. اینكه بتوانیم جشن را در عامه مردم گسترش دهیم و هواداران ما كه همیشه به دنبال فیلم های جشن هستند بیشتر در جریان آن قرار بگیرند.
یك بخش جدی هم در رابطه با قاچاق فیلم ها داریم و تمام بچه های سینما كمك كردند كه این بخش بیشتر و بهتر دیده شود.مجری برنامه هم جوانی است كه قرار است برای اولین بار این مراسم را اجرا كند و در حال تمرین است. كارگردانی كل جشن را هم مشتركا حبیب رضایی و میلاد صدرعاملی برعهده دارند.
● درباره اهدای تندیس خانه سینما به یك سینماگر خارجی هم انتقادهایی مطرح شده. مشخصا در همان جلسه مطبوعاتی اعلام برنامه ها.
▪ من از این تصمیم دفاع می كنم و با توجه به قول هیات مدیره امیدوارم پایدار هم بماند. همه جای دنیا رسم است كه برای بیشتر دیده شدن مراسم به سینمای خارجی می پردازند. در این سال ها در سراسر دنیا افراد بسیاری به سینمای ایران محبت داشتند یا در مطرح كردن این سینما در دنیا تاثیر داشتند و نسبت به آن تعصب دارند. قدردانی از این افراد می تواند تجلیلی باشد از تلاش آنها در تمام این سال ها.من فكر كردم كه هر سال یكی از این افراد را می توان انتخاب كرد و در واقع جایزه ای به رسم یادبود به آنها بدهیم. این موضوع هم تبعاتی ندارد جز اینكه یك تندیس از كشور خارج شده و در مجموعه سینمایی دیگری قرار می گیرد و دیده می شود و در مورد آن نوشته و جزو تاریخ آن مجموعه سینمایی ثبت می شود.
● به نظر می رسد این وظیفه جشنواره فجر است
▪ نه، منافاتی ندارد. هر دو می توانند به نوبه خود تلاش كنند یكی به نمایندگی بخش خصوصی و صنفی و دیگری به نمایندگی بخش دولتی.
● در جشن امسال دوست دارید كه یك بیننده مراسم چه نكاتی را ببیند و به آنها توجه كند
▪ بیش از همه دوست دارم آنچنان نگاه همدلانه ای در جشن وجود داشته باشد كه در نگاه اول نظر هر بیننده ای را به خود جلب كند. ضمن اینكه به شدت علاقه مندم توجه عموم مردم به مسئله آثار سینمایی معطوف شود. اینكه با خرید فیلم از یك دستفروش، مال قاچاقی خریداری می كنند كه باعث كاهش تولیدات و افزایش بیكاری می شود.
● این مستلزم آوردن جشن به متن جامعه است.
▪ بله، یكی از كارهای متفاوت دیگر امسال این است كه جوایز را فقط یك سینماگر اهدا نمی كند. بلكه یك نخبه اجتماعی دیگر او را همراهی می كند. مثل یك جراح یا ورزشكار یا قهرمان ملی یا... در واقع پیوند سینما و جامعه به شكلی نمادین در اجرای مراسم هم لحاظ شده است. بالاخره اگر ما فیلم می سازیم به همه افراد جامعه مربوط می شود و باید در جشن سینما هم همه افراد جامعه حاضر باشند و نباید فقط یك سری سینماگر به خود جایزه دهند.
در این گونه مواقع معمولا افراد زیادی وجود دارند كه دوست دارند جشن را دنبال كنند و در آن حضور داشته باشند. برای یك علاقه مند چه راه هایی برای دنبال كردن جشن پیشنهاد می دهید
ما باید اصول بازی را یاد بگیریم. در تمام دنیا این گونه جشن ها در یك سالن بسته با تعداد حاضران معدودی برگزار می شود اما در عوض با تمهیداتی مانند پخش مستقیم و اینترنتی میلیون ها نفر را درگیر می كنند. ما حداكثر تلاشمان را می كنیم تا امكان پخش مستقیم مراسم را فراهم كنیم. غیر از آن، نوار ویدئویی و سی دی را بعد از جشن می توانند بخرند و تماشا كنند. امیدواریم سینما زنده باشد و رونق داشته باشد و آرام طی طریق كند و طی این جشن ها بتوانیم به هدف برسیم.

گفت وگو با رسول صدرعاملی دبیر دهمین جشن سینمای ایران
بابك غفوری آذر

منبع : روزنامه شرق