آیا طرح اکران فیلم‌های فرهنگی ره به جایی می‌برد؟

طرح اكران ویژه فیلم‌های فرهنگی با انتخاب ۶ سینما وارد مرحله تازه‌ای شد. این طرح كه مدیركل اداره نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد پیش از این نوید اجرای آن را در تیرماه داده بود، گویا قرار است در سینماهای عصرجدید ۳، فلسطین ۲، جی ۲، مركزی ۵، سپیده ۲ و ایران ۲ به اجرا درآید.
همچنین آن‌طور كه خبرگزاری فارس گزارش داده، سینما مركزی بعد از تلفیق با سینما شهرتماشا قرار است به ۵ سالن تبدیل شود و سالن شماره ۵ آن به اكران فیلم‌های فرهنگی اختصاص یابد. با این حال همچنان ابهاماتی به این طرح وارد است و خصوصا بعد از طرح ناموفق <آسمان باز> سینماگران فعال در حوزه فیلم‌های موسوم فرهنگی سعی می‌كنند با احتیاط با این طرح برخورد كنند.
● تنها ۶ سینما
طرح ۲۵۰ روزه وزارت ارشاد برای سینمایی كه امكان اكران عمومی را پیدا می‌كند، مدتی است كه در لا‌به‌لا‌ی اظهارات مسوولا‌ن معاونت سینمایی این وزارتخانه به چشم می‌خورد. آن‌طور كه از صحبت‌های مسوولا‌ن مربوطه برمی‌آید، قرار است در طی این طرح یا جشنواره موسوم به فیلم‌های فرهنگی، فیلم‌هایی به نمایش درآیند كه جایگاهی در گیشه سینمای تجاری ندارند و تهیه‌كنندگان <با احتیاط> به طرف آنها می‌روند. آن‌‌طور كه خبرگزاری فارس گزارش كرده، توافق اولیه با مدیران ۶ سینما برای اكران این فیلم‌ها شروع شد، ولی هنوز مسائل حقوقی، توافقات فی‌مابین و عقد قرارداد حل نشده است از قرار معلوم فیلمی در این اكران قرار می‌گیرد كه مراحل انتخاب اولیه را پشت سر بگذارد و صاحب آن توافق لا‌زم را اعلا‌م كند. بنا به اعلا‌م معاونت سینمایی احتمالا‌ از هفته آینده این طرح وارد مرحله اجرایی می‌شود. پیش از این فیلم‌های چند كیلو خرما برای مراسم تدفین (سامان سالور)، گل یا پوچ (ابوالفضل جلیلی)، زمان می‌ایستد (علیرضا امینی)، بیدار شو آرزو (كیانوش عیاری)، سفره ایرانی (كیانوش عیاری)، صبحی دیگر (ناصر رفایی)، كارگران مشغول كارند (مانی حقیقی)، عیسی می‌آید (علی ژكان)، شبانه (كیوان علی‌محمدی و امید بنكدار)، یادداشت بر زمین (علی‌محمد قاسمی)، از دور دست (رامین محسنی)، باد ما را خواهد برد (عباس كیارستمی)، ساكنین سرزمین سكوت (سامان سالور)، شاعر زباله‌ها (محمد احمدی) و باباعزیز (ناصر خمیر) به عنوان فیلم‌هایی اعلا‌م شده بود كه در گروه فیلم‌های فرهنگی می‌گنجند.
● دسته‌بندی مخاطبان، سینما را به ابتذال می‌كشد
اما مساله تقسیم‌بندی سینما به <فرهنگی> و <تجاری> از جمله مسائل مناقشه‌برانگیز و مورد اختلا‌ف كارگردانان است؛ چرا كه مطابق با تعریف موجود از سینمای فرهنگی، این سینما نباید جایگاهی در میان مردم داشته باشد و قشری خاص و معدود را راضی كند در حالی كه سینماگران فعال در این حوزه نگاه دیگری دارند. محمد رسول‌اف كارگردان فیلم <جزیره آهنی> كه فیلم آن بعد از گذشت ۲ سال از دریافت مجوز اكران هنوز روی پرده نرفته، در این باره می‌گوید: <من اصولا‌ قائل به این تقسیم‌بندی‌ها و تعریف سینما به سینمای فرهنگی و تجاری نیستم و سینمای فرهنگی و غیرفرهنگی معنایی ندارد، چرا كه هر قدر بیشتر مخاطبان را دسته‌بندی كنیم به ابتذال هرچه بیشتر سینمای تجاری كمك كرده‌ایم.> رسول‌اف می‌افزاید: <نباید مسوولا‌ن فرهنگ به سینما به عنوان مقوله‌ای صرفا تفریحی نگاه كنند چرا كه این امر تماشاگر را به سمت سینمای پیش پا افتاده سوق می‌دهد.> به اعتقاد این كارگردان دولت باید پای خود را از دخالت در نمایش فیلم‌ها كنار كشیده و میدان را به سینماگران و فعالا‌ن این عرصه بدهد. او كه در دولت هشتم پروانه نمایش فیلم <جزیره آهنی> را دریافت كرده بود، این روزها ناامید از پاسخ صریح و قطعی دست‌اندركاران سینمایی نسبت به اكران فیلم خود است. ‌
● ابوالفضل جلیلی: مساله اكران برایم جذابیتی ندارد
ابوالفضل جلیلی از جمله كارگردانانی است كه <گل یا پوچ> او به خیل فیلم‌های فرهنگی پیوسته است. او در مورد این فیلم می‌گوید: <مساله عدم اكران این فیلم مربوط به دو و نیم سال پیش همزمان با روی كار آمدن دولت نهم است، هرچند باید بگویم فیلم‌های من ۲۵ سال است كه با مشكل در اكران مواجه هستند.> او مساله اكران فیلم‌های خاص را موضوعی فاقد جذابیت برای خود عنوان و اضافه می‌كند: <خودم گفته‌ام فیلم‌هایم را پخش نكنند. برای من اكران فیلم علی‌السویه است.> كارگردان <حافظ> در مورد دلیل وجود فضای حاكم بر سینمای كشور می‌گوید: <مساله اینجاست كه سینما هم از بعد شرعی دیده می‌شود هم از بعد اجتماعی. از بعد شرعی هر كسی می‌تواند به سینما معترض باشد. از این رو در سینما نمی‌توان با این دو نگاه مختلف به جمع‌بندی رسید.> او معتقد است اگر قرار است اتفاقی در سینمای ایران بیفتد این اتفاق در ساحت بیننده و نه فیلم باید بیفتد. جلیلی صراحتا اعلا‌م می‌كند با اینكه ساخت فیلم <حافظ> به اتمام رسیده ولی قصد ندارد آن را اكران كند. ‌
● ما تیزر می‌خواهیم!
از جمله ابهامات پیش‌روی طرح اكران فیلم‌های فرهنگی مساله چگونگی حمایت از این فیلم‌ها در زمان اكران آنهاست. حتی اگر فیلمی در شش سینمای اعلا‌م شده به نمایش درآید باز این پرسش را باقی می‌گذارد كه آیا ضمانتی برای فروش آن در همان سطح محدود وجود دارد؟
محمد احمدی كه با <شاعر زباله‌ها> به خیل سینماگران محروم از اكران پیوسته می‌گوید: <چون این طرح هنوز قطعی نشده نمی‌توان زیاد به آن امید بست، زیرا مهم این است كه از فیلم‌های فرهنگی حمایت شود و ضمانتی برای تبلیغات آنها وجود داشته باشد.> احمدی در مورد ضرورت انجام تبلیغات برای فیلم‌های خاص اضافه می‌كند: <با اینكه ساخت این نوع فیلم‌ها از لحاظ هزینه مقرون به صرفه است، با این حال پخش‌كنندگان رغبتی به سرمایه‌گذاری روی آنها ندارند. به نظرم وزارت ارشاد تلویزیون باید دست به دست هم بدهند و هزینه تیزرها را پایین بیاورند و امكان تبلیغ فیلم‌های فرهنگی را فراهم كنند.> این فیلمساز كه منتظر اكران شاعر زباله‌هاست پیش‌تولید فیلمی را آغاز كرده كه عنوان موقت آن <چگونه اركستر هماهنگ می‌شود> است و تا این لحظه حمید فرخ‌نژاد به عنوان بازیگر نقش اول آن انتخاب شده است.
● این فیلم فرهنگی است یا تجاری؟
از دیگر مسائل مورد اختلا‌ف سینماگران فیلم‌های خاص و مسوولا‌ن سینمایی، تعریف فیلم‌های فرهنگی است. سینماگرانی كه نامشان در این گزارش به عنوان سازندگان فیلم‌های فرهنگی و خاص ذكر شد، اتفاقا برخلا‌ف صحبت‌های رایج فروش و استقبال خوبی را برای فیلم‌های خودشان قائل هستند و معتقدند این فیلم‌ها می‌توانند با مردم ارتباط برقرار كنند. فیلم <یك شب> ساخته نیكی كریمی از جمله این فیلم‌هاست كه هرچند در فهرست فیلم‌های فرهنگی نیامده، اما تهیه‌كننده‌اش به اقبال عمومی آن امیدوار است. سیروس تسلیمی می‌گوید: <اتفاقا فیلم‌های فرهنگی می‌توانند مخاطب عام را به دنبال خود بكشاند. من معتقدم اتفاقی كه در گیشه برای <دختری با كشف‌های كتانی> افتاد برای فیلم <یك شب> هم می‌افتد. تسلیمی در مورد دلیل عقب افتادن اكران <یك شب> می‌افزاید: <تمام سینماهایی كه با آنها قرار گذاشته بودیم در گروه فرهنگی رفتند و عملا‌ نتوانستیم این فیلم را اكران كنیم.> این تهیه‌كننده در عین حال تعیین زمان نهایی اكران <یك شب> را منوط به بازگشت نیكی كریمی از جشنواره دوربان آفریقای جنوبی دانست و تصریح كرد كه این فیلم را در گروه فیلم‌های فرهنگی اكران نخواهد كرد.

پرویز براتی

منبع : روزنامه اعتماد ملی