آینده سوخت در دست گیاهان

به دنبال افزایش قیمت نفت و لزوم حفاظت از محیط زیست طرح های تولید سوخت زیستی در سراسر جهان در حال اجرا است. این مقاله وضعیت آینده بازار این محصولات را بررسی کرده است.
اتحادیه اروپا اهداف بلندپروازانه یی را در مورد افزایش بیشتر از سوخت زیستی قابل بازیافت که در حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرد دنبال می کند. تاکید آنان بر افزایش ۷۵/۵ درصد تا سال ۲۰۱۰ و ۱۰ درصد افزایش تا سال ۲۰۲۰ است. اما آیا کلیه کشورها قادر به انجام این کار خواهند بود؟
البته بررسی به عمل آمده از ۲۷ کشور عضو این اتحادیه نشان دهنده این است که تمایل آنان برای استفاده از سوخت های زیستی به یک میزان نیست.
در ماه جولای کشور آلمان اعلام کرده در نظر دارد تولید طرح های مربوط به سوخت های زیستی ترکیبی را با افزایش درصد این ترکیبات در سوخت وسایل نقلیه از صفر درصد فعلی به ۱۰درصد، گسترش دهد. انتظار می رود این امر میزان تقاضا برای سوخت های دیزلی را نیز افزایش دهد. کشور آلمان با سابقه فعالیت های زیست محیطی، برنامه های مدون و کاملی برای توسعه و افزایش استفاده از سوخت های زیستی در بخش حمل و نقل را طراحی کرده و قول داده است میزان استفاده از آن را تا سال ۲۰۲۰ به ۱۷درصد برساند.در اروپا سوخت های زیستی به عنوان آن دسته از منابع انرژی جایگزین شمرده می شوند که استفاده از آنها تغییرات شرایط آب و هوایی متفاوت (ناشی از استفاده از سوخت های فسیلی) را به دنبال ندارد. برخی دیگر استفاده از این سوخت ها را راهکاری ژئوپولتیکی برای کاهش مصرف سوخت های فسیلی می دانند که عمدتاً به این دلیل از طرف کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می گیرد که سوخت های فسیلی منابع قابل اتکایی نیستند که به عنوان ذخایر مطمئن همیشه وجود داشته باشند.کشورهای فرانسه، اسپانیا و سوئد آن بخش از اتحادیه اروپا را تشکیل می دهند که به شدت از مباحث مربوط به ساخت واحدهای تولیدکننده سوخت های زیستی حمایت می کنند. ماه گذشته اعلام شد بزرگ ترین سرمایه گذاری در بخش سوخت های قابل بازیافت انگلیس توسط کنسرسیومی متشکل از شرکت های دوپونت، بریتیش پترولیوم و انجمن غذایی انگلستان برای احداث یک مجتمع تولید بیواتانول با منشاء گیاهی به ظرفیت تولید سالانه ۴۰۰ میلیون لیتر (معادل ۸۸ میلیون گالن) صورت گرفته است. هزینه اجرای این طرح ۴۰۰ میلیون پوند ( معادل ۸۰۸ میلیون دلار یا ۵۸۷ میلیون یورو) است. این مجتمع در مجاورت شهر (هال) احداث خواهد شد و خوراک مورد نیاز آن سالانه یک میلیون تن گندم خواهد بود. مهم ترین نکته در پتانسیل های موجود در اروپا هزینه و امکان دسترسی به منابع گیاهی به عنوان خوراک مورد نیاز واحدها است. برآورد می شود ۸۰ درصد هزینه های دائمی تولید سوخت های قابل بازیافت به وجود منابع تامین خوراک بستگی دارد و اهمیت موضوع در این است که این منابع وجود داشته باشند. موضوع خوراک مورد نیاز برای تولید سوخت های زیستی سوالاتی را برای اتحادیه اروپا به وجود آورده است. آیا سیاست قبلی مبنی بر اینکه به کشاورزان پول داده شود تا زمین ها را کشت نکنند، به نفع تولید سوخت زیستی متوقف خواهد شد؟ آیا بحث سوخت در برابر غذا در کانون توجه همگان قرار خواهد گرفت؟
آلن بولیون کارشناس موسسه FO Lichts Biofuels Finance & Investment می گوید قیمت و دسترسی به منابع تامین خوراک از موارد اصلی هستند که موجب کاهش تعداد پروژه هایی می شود که احداث آنها طراحی و نهایی شده است. دو یا سه سال قبل اشتیاق زیادی برای استفاده از سوخت های زیستی وجود داشت ولی هنگامی که محققان اعلام کردند نتایج حاصله آنچنان که پیش بینی می کرده اند نیست از شدت این شور و شوق کاسته شد. قیمت بالای خوراک مورد نیاز باعث شده است دید خوشبینانه نسبت به استفاده از سوخت های زیستی آن تحت الشعاع قرار گیرد.
ریچارد بونتر مدیریت موسسه انگلیسی Chemicals at Price Waterhouse coopers عنوان کرده قیمت حبوبات و غلات در یک ماهه اخیر به شدت افزایش یافته است. اتحادیه اروپا در حال حاضر این ظرفیت را ندارد که تولیدات خود را به میزان مورد تقاضای بازار سوخت های زیستی افزایش دهد. سوالی که همچنان لازم است پاسخ داده شود این است که آیا اروپا منابع خوراک مورد نیاز خود را می تواند از بازارهای بین المللی تهیه کند؟ آیا زیرساخت های لازم برای سرمایه گذاری در این زمینه فراهم است؟نکته قابل توجه اینکه دیدگاه تولیدکنندگان نفتی نسبت به سوخت های زیستی به شدت تغییر کرده است. تا همین روزهای اخیر آنها این نوع سوخت را بسیار دور از توجه بازارهای رقابتی می دیدند ولی با افزایش قیمت نفت به هر بشکه بیش از ۱۴۰دلار (۷۰/bbl پوند) و رشد قیمت بنزین و گازوئیل، تمایل به استفاده از سوخت های زیستی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
● پروژه های ایالات متحده روزآمد می شوند
ایالات متحده در برنامه ایجاد ظرفیت برای تولید سوخت های زیستی، خود را ملزم به رعایت استانداردRFS (Renewable Fuels Standard) می داند. میزان بنزین تولیدی تحت استاندارد RFS از ۴ میلیارد گالن (۴/۲۸ میلیارد لیتر ) در سال ۲۰۰۶ به رقم ۵/۷ میلیارد گالن در سال ۲۰۱۲ افزایش پیدا خواهدکرد.در حال حاضر بزرگ ترین کارخانه یی که با استانداردهای RFS سوخت های قابل بازیافت تولید می کند مربوط به اتانول است. این واحد تنها کارخانه تولیدکننده سوخت زیستی طبق استانداردهای RFS در ایالات متحده است هر چند برای تامین نیاز عمده بازار داخلی مصرف کامیونداران هم اینک نیز تمایل زیادی برای تولید سوخت های قابل بازیافت در این کشور وجود دارد. در حال حاضر تولید بوتانول با منشاء گیاهی توسط گروه بریتیش پترولیوم و دوپونت در حال تحقیق و بررسی است ولی نتایج حاصله در حد داده های آزمایشگاهی بوده و قابل اجرا نیست. از دید انجمن تولیدکنندگان سوخت های قابل بازیافت RFA در حال حاضر ۱۲۴ پالایشگاه در حال تولید اتانول قابل بازیافت در ایالات متحده وجود دارد که در مقایسه با اتانول حاصل از سوخت های فسیلی سالانه حدود ۸/۴ میلیارد گالن تولیدات خود را به بازار عرضه می کنند، از سوی دیگر با بهره برداری از ۷۵ پالایشگاه در حال احداث توسط اعضای این انجمن و پایان عملیات تکمیل و توسعه هفت پالایشگاه موجود پیش بینی می شود در پایان سال ۲۰۰۷ سالانه حدود ۳/۶ میلیارد گالن به ظرفیت تولید اتانول برای عرضه سوخت قابل بازیافت به بازار داخلی اضافه شود.
بسیاری از صاحبنظران این بخش معتقدند تولید سوخت های دیزلی قابل بازیافت روند متفاوتی را دنبال می کند.طبق نظر انجمن ملی سوخت های فسیلی در حال حاضر ۱۴۸ مجتمع تولید گازوئیل قابل بازیافت وجود دارد. کسانی در داخل این صنعت در مورد بسته شدن این صنعت به دلیل نداشتن سود کافی صحبت می کنند. علاوه بر این حقیقت این است که کامیونداران ایالات متحده بیشتر تمایل به استفاده از سوخت های بنزین دارند تا گازوئیل. از دید مدیریت شرکت Fuel Quest که مرکز آن در شهر هوستون ایالت تگزاس است کامیون هایی که مرتباً در حال تردد هستند ناجیان اصلی تولید سوخت های قابل بازیافت هستند.
● مجتمع های تولیدی و طرح های در دست اجرای اتانول
شرکت Verasun Energy یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان اتانول در ایالات متحده در ماه جولای اعلام کرد خرید سه مجتمع با ظرفیت ۳۳۰ میلیون گالن انواع فرآورده ها را در دست اجرا دارد. این هزینه ۷۲۵ میلیون دلاری توسط Asalliance Bio fuels صورت می گیرد. یکی از این مجتمع ها در نبراسکا، دیگری در اهایو و سومی در ایندیانا قرار دارد. با اجرای این پروژه ها در سال ۲۰۰۸ یک میلیارد گالن به ظرفیت تولید شرکت Verasan اضافه خواهد شد.شرکت تازه تاسیس How Key Renewable جزء تولیدکنندگان کوچک تر اتانول است که احداث یک کارخانه با ظرفیت تولید سالانه ۱۱۰ میلیون گالن در نزدیک Shell Rock ،Iowa را در دست اقدام دارد. این مجتمع با استفاده از ۳۹ میلیون باشل ( حدود ۹۹۰ هزار تن) ذرت به عنوان خوراک، اتانول تولید خواهدکرد که همراه با تولید دانه های خشک با استفاده از تقطیر یا آسیاب کردن خواهد بود.همچنین همزمان با اجرای این پروژه در آیوا شرکت Mapie River تولید سویا، به عنوان منبع تامین خوراک مورد نیاز مجتمع نیز در دست اقدام دارد. تسهیلاتی که احداث خواهند شد امکان تبدیل سالانه ۳ میلیون باشل به آرد و روغن و تبدیل روغن به دست آمده به سالانه ۵ میلیون گالن سوخت قابل بازیافت دیزل و ۵۰۰ هزار تن گلیسیرین را فراهم می سازد.آخرین اطلاعات ارائه شده توسط RFA در مورد عرضه و تقاضای اتانول در ماه جولای منتشر شده است. این آمار بیانگر این است که تولید اتانول و تقاضا برای خرید آن در ماه مه افزایش داشته که این خود بیانگر رشد تقاضای سوخت گازوئیل با شروع فصل تابستان است. سازمان اطلاعات انرژی (EIA) معتقد است تولید اتانول تا مقدار ۴۰۶ هزار بشکه در روز افزایش پیدا خواهد کرد که این میزان تولید از افزایش بی رویه قیمت بنزین با توجه به تلاش تولیدکنندگان پالایشگاهی برای حفظ منافع خود جلوگیری می کند. پس از آنکه تقاضا برای اتانول در ماه مه سال ۲۰۰۶ ، ۲۲درصد افزایش یافت ایالات متحده اتانول تولیدی خود را به میزان ۳۸ درصد افزایش داد. تولید متانول برزیل طی پنج سال آینده به میزان زیادی افزایش می یابد. پیش بینی می شود تولید اتانول در برزیل از ۱۸ میلیارد لیتر ظرفیت موجود در سال ۲۰۰۶ به سالانه ۳۸ میلیارد لیتر در سال ۲۰۱۲ (۱۰ میلیارد گالن) برسد.
این مقدار افزایش با توجه به ۱۰۰ پروژه در دست اجرا در این کشور است که هریک سالانه ۱۸۵ میلیون لیتر به ظرفیت موجود افزوده و این کشور را پس از ایالات متحده به دومین کشور عمده تولیدکننده سوخت های زیستی تبدیل خواهدکرد.برزیل دارای ۳۴۰ مجتمع تولید اتانول است. اتانول تولیدی در این کشور از نیشکری به دست می آید که توسط پرتغالی ها و زمانی که کشورهای امریکای جنوبی مستعمره بودند به برزیل آورده شده است.در حال حاضر تولید اتانول به میزان زیادی تقاضا برای سوخت های فسیلی را در برزیل کاهش داده است به طوری که سوخت های قابل بازیافت جایگزین ۴۰ درصد تقاضای سوخت های بنزین در این کشور شده اند.با توجه به دیگر پروژه های صنعتی در حال ساخت در این کشور پیش بینی می شود طی پنج سال آینده سوخت های زیستی تا ۶۰ درصد نیاز خودروها و کامیون ها را تامین کند چرا که در غیر این صورت باید سوخت خود را از سوخت های دیزلی تامین کنند.البته این افزایش مصرف بسته به فروش خودروهای با سوخت متغیر خواهد بود که هم می توانند با بنزین حرکت کنند و هم اینکه ۱۰۰درصد سوخت خود را از اتانول تامین می کنند. هم اکنون بیش از ۸۰ درصد خودروهای تولیدی جدید در برزیل دارای موتورهای چندگانه سوز ( با قابلیت استفاده از سوخت متغیر) هستند و تحلیلگران انتظار دارند در سال ۲۰۳۰ تمامی خودروهایی که به بازار داخل عرضه می شوند دارای موتورهای چندگانه سوز باشند.انجمن صنایع اتانول چنین برآورد می کند که ۷۰ درصد از صاحبان خودروهای با قابلیت چندگانه سوز در حال حاضر از اتانول استفاده می کنند. سوخت قابل بازیافت در تمام کشور عرضه می شود به طوری که تقریباً تمامی ۳۴۵۰۰ جایگاه سوخت گیری موجود در برزیل دارای پمپ های عرضه سوخت اتانول هستند.میزان تقاضای داخلی در برزیل که سال ۲۰۰۶ ، ۱۵ میلیارد لیتر بود سال های آتی از ۲۳ میلیارد لیتر نیز خواهد گذشت. انجمن یونیکا تاکید کرده همزمان با افزایش میزان فروش خودروهای با قابلیت چندگانه سوز میزان استفاده از اتانول به عنوان اولویت اول رانندگان در سوخت گیری در حال افزایش است. برزیل در بنزین تولیدی خود نیز مقدار زیادی اتانول غیرمایع به کار می برد. الزام موجود در این کشور برای وجود حداقل ۲۵ درصد اتانول در بنزین تولیدی در مقایسه با دیگر کشورهای دنیا بسیار بیشتر هست.
افزایش تمایل نسبت به استفاده از سوخت های زیستی به جای سوخت های فسیلی در سطح جهانی برزیل را از این نظر صاحب جایگاه ممتاز و ویژه یی کرده و این کشور را به نقطه یی تبدیل کرده که چشم انداز صنعت اتانول در آنجا هرگز تا این اندازه خوب نبوده است.برزیل تنها ۱۰ درصد از ۶۰ میلیون هکتار (۲/۱۴۸ میلیون جریب) زمین حاصلخیز و قابل کشت خود را به تولید نیشکر اختصاص داده است.
پیش بینی می شود این کشور ۱۰۰ میلیون هکتار زمین قابل کشت دیگر نیز داشته باشد که این مقدار جدا از جنگل های (بسیار پرباران) آن کشور است.گیاهان برزیل از پتانسیل خوبی جهت تامین بازار داخلی اتانول برخوردار است که این امر از سوی دیگر برزیل را در جایگاه قطب جهانی صادرکننده سوخت های فسیلی قرار می دهد.البته احتمال ریسک همیشه وجود دارد ولی برزیلی ها در ارتباط با قیمت هیچ نگرانی ندارند و مطمئن هستند رشد تمایل جهانی به استفاده از سوخت های زیستی متوقف نخواهد شد.

منبع؛ ICIS Chemical Buisiness
ترجمه؛ عبدالرسول دشتی
کارشناس امور بین الملل پتروشیمی

منبع : روزنامه اعتماد