ازبکها و حرکت به سوی آینده

روز اول سپتامبر برای ملت ازبکستان روز استقلال است. پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ مردم مسلمان ازبکستان در این روز اعلام استقلال کردند و به جرگه کشورهای عضو سازمان ملل پیوستند. از آن زمان کوششهای دولت و ملت ازبکستان برای احیای مجدد دولتمداری و بازیابی فرهنگ و هویت ملی و اسلامی خود کوششهای فراوانی بکار برده و توانسته اند با جمعیت ۲۷ میلیونی خود علاوه بر پرجمعیت ترین کشور آسیای مرکزی، به یکی از کشورهای قدرتمند و تأثیرگذار این منطقه آسیایی تبدیل شوند. عضویت ازبکستان در سازمان کنفرانس اسلامی، سازمان اکو، سازمان همکاریهای شانگهای و همکاریهای اقتصادی نزدیک با جمهوری اسلامی ایران، سبب نزدیکی هر چه بیشتر دو کشور شده است.
● موقعیت جمهوری ازبکستان
جمهوری ازبکستان در بخش مرکزی آسیای میانه و بخش بزرگی از سرزمین های واقع در بین رودخانه های سیر دریا و آمو دریا قرار گرفته است. ازبکستان با پنج کشور قرقیزستان در شمال شرقی، قزاقستان در شمال و شمال غربی، ترکمنستان در جنوب غربی، تاجیکستان در جنوب شرقی و افغانستان در جنوب هم مرز است. به گزارش ایراس مساحت سرزمین ازبکستان ۷/۴۴۷ هزار کیلومتر مربع است و طول آن از شمال تا جنوب ۹۳۰ کیلومتر و از غرب تا شرق ۱۴۲۵ کیلومتر است. شمالی ترین نقطه کشور ازبکستان منطقه «اوست یورت» واقع در ساحل غربی «دریاچه آرال» و جنوبی ترین نقطه آن در نزدیکی شهر «ترمذ» در استان «سرخان دریا» و شرقی ترین نقطه کشور دره «فرغانه» و غربی ترین نقطه آن باز همان منطقه «اوست یورت» است. طول کل خط مرزی ازبکستان ۶۲۲۱ کیلومتر است. ازبکستان دارای طبیعتی رنگارنگ و زمینی ناهموار است. بعضی مناطق آن دارای کوهستانهای بلند و رودخانه ها و دریاچه های فصلی و بعضی مناطق دیگر آن از بیابانها و زمین های کم آب تشکیل یافته است.
بخش بزرگی از قلمرو ازبکستان در فلات توران قرار گرفته و بخش دیگری از آن در کوهستانها و دره ها و جلگه های مختلف قرار گرفته است. تمامی سطح زمین ازبکستان را می شود به سه بخش تقسیم کرد: بخش کوهستانی و دامنه کوه ها در شرق و جنوب شرقی، بخش نیمه بیابانی و بیابانی در غرب و بخش جلگه ای در جنوب غربی و شمال غربی. مناطق کوهستانی، تقریبا یک پنجم (۲۰ درصد) خاک ازبکستان را تشکیل می دهد و بلند ترین نقطه آن در ازبکستان به ۴۶۴۳ متر می رسد. ازبکستان پر جمعیت ترین کشور در میان جمهوری های آسیای میانه (بیش از ۶۰ درصد) و از لحاظ شمار جمعیت، سومین کشور در بین اتحا دیه های کشور های مشترک المنافع بعد از روسیه و اوکراین است. در سال ۲۰۰۷ میزان جمعیت ازبکستان به ۲۶ میلیون نفر رسید که حدود ۶۳ درصد آنها در روستاها زندگی می کنند. از لحاظ ترکیب جنسی ۵/۴۹ درصد جمعیت را مردان و ۵/۵۰ درصد آن را زنان تشکیل می دهند. همچنین از لحاظ ترتیب سنی، کودکان و نوجوانان تا ۱۴ ساله ۸/۴۰ درصد و جوانان از ۱۵ تا ۲۹ ساله ۳/۲۸ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند و بدین ترکیب سهم کودکان، نوجوانان و جوانان در جمعیت کشور۷۰ درصد است، یعنی بیش از دو سوم مردم ازبکستان کودکان و نوجوانان و جوانانند. در ازبکستان نمایندگان بیش از ۱۳۰ ملیت و قومیت زندگی می کنند که بزرگ ترین آنها ازبک ها هستند که طبق آمار رسمی، حدود ۸۰ درصد کل جمعیت ازبکستان را تشکیل می دهد. همچنین تاجیک ها، قزاقها، قره قالپاقها، روس ها، ترکمن ها و.. . از جمله بزرگ ترین ملیت های ساکن در ازبکستا ن به شمار می روند.
● بسوی افق های نو و رسیدن به اهداف
امسال مردم ازبکستان هفدهمین سالگرد استقلال خود را جشن می گیرند. با نگاهی به مسیر پیچیده و ناهموار تحول استقلال، می توان درباره اهمیت پیشرفتهای کشور سخن گفت. دولت ازبکستان از سال ۲۰۰۵ به بعد براساس یک سیستم چند حزبی پارلمانی با مجلس عالی سنا و مجلس سفلای قانونگذاری اداره می شود. هم اکنون، جمهوری ازبکستان اصلاحات و نوسازی کشور را بطور فعالانه ای آغاز کرده است. مهم ترین وظیفه سیاستی پیش روی دولت ازبکستان دمکراتیزه کردن کشور و آزادسازی بیشتر همه عرصه های زندگی سیاسی و اقتصادی ملت، دولت و ساختارهای عمومی، تقویت استقلال قوه قضائیه، نظام حمایت از حقوق بشر و آزادیهای فردی، فعالیت های سیاسی و اقتصادی شهروندان و تأسیس جامعه مدنی است. اصلاحات اصلی انجام شده در این ازبکستان منتج به رشد پویای اقتصادی شده که اخیراً در این کشور دیده می شود. در بیش از ۵ سال گذشته رشد سالانه تولید ناخالص داخلی بیش از ۷ درصد بوده و در سال ۲۰۰۷ و نیمه نخست سال ۲۰۰۸ به بیش از ۹ درصد رسیده است. البته رشد قیمتهای جهانی هیدرو کربورها (که ازبکستان نیز به عنوان کشور صادر کننده گاز از آن بهره مند شده است) در این زمینه تأثیر داشته است.بنا به گزارشهای رسمی منتشر شده از سوی دولت ازبکستان، توسعه اقتصادی پایدار در این کشور نه تنها در گسترش رشد متمرکز و بدون مانع استخراج هیدروکربورها و قیمت های جهانی بالای نفت و گاز است، بلکه بیشتر در سایه انجام هدفمند اصلاحات بازار، اصلاحات ساختاری عمیق در اقتصاد، نوسازی و تجهیز فنی دوباره بخشها و کارخانه ها، تأسیس رقابت های نو در صنایع صادرات بنیان.
همچنین توسعه کسب و کار و کارآفرینی های کوچک و متوسط در تولید ناخالص فقط یک درصد را تشکیل می داد، در نیمه اول سال ،۲۰۰۸ بیش از ۴۰ درصد را تشکیل می دهد. این مورد توسعه تشکیل طبقه متوسط قدرتمندی را در جامعه ازبکستان سبب می شود که از نظر سیاسی بخش فعال جمعیت است که به بازگشت به تعمیق اصلاحات اقتصادی فرا می خواند و توسعه پایدار بیشتر کشور ازبکستان عرصه هایسرمایه گذاری مناسب و بی سابقه ای را برای سرمایه گذاران خارجی و داخلی ایجاد کرده است. در بیش از ۵ سال از استقلال، اقتصاد ازبکستان بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری را جذب کرده است که از آن میان ۲۵ میلیارد دلار، سرمایه گذاری خارجی است.در تجارت خارجی ازبکستان رشد صادرات به بیش از۵/۱ برابر تجربه شده است که در پویایی خود از واردات پیشی گرفته است. این مورد خود به موازنه مثبت در گردش کالایی خارجی و ذخایر طلا و ارز کشور منجر می شود.می توان گفت که ازبکستان از نظر تولید مواد غذایی مورد مصرف مردم، به خودکفایی رسیده است. این کشور با بکارگیری امکانات اقلیم و سرزمین و کوشش نیروی انسانی، از روزهای آغازین استقلال خود به دوره ای از خودکفایی برای تأمین غذا و به ویژه غلات و انرژی دست یافته است. در آغاز استقلال ازبکستان سالانه فقط ۳۰۰ـ ۴۰۰ هزار تن غلات تولید می کرد در حالی که اکنون در این کشور بیش از ۶ میلیون تن محصول غله تولید می شود.
● اقتصاد ازبکستان به عنوان اساس رفاه مردم
اقتصاد ازبکستان در زمان آغاز استقلال، همانند دیگر جمهوریهای مسلمان نشین اتحاد شوروی سابق با وابستگی بسیار به تولید موادخام و اقتصاد عمده و نابرابری منطقه ای مشخص می شد. در واقع همه بخش های تکنولوژی تولیدی غیرکافی بود، غالباً در مرحله ابتدایی فرایند مواد خام و بخش مهمی از کالای صنعتی تمام شده، رقابتی نبود. بیش از ۶۰درصد کالاهای مصرفی و حتی سهم بزرگی از کالاهای صنعتی وارد می شد. تراز منفی تجاری سالانه ۳ میلیارد دلار بود. این شرایط سبب تشدید افت تأسف باراستانداردهای زندگی شده بود که در نهایت در اوضاع جمعیتی ازبکستان تأثیر گذاشته بود و بدنبال آن بحرانهای اجتماعی و سیاسی حادی را بوجود آورده بود. برای حل بسیاری از مسائل قابل توجه و ابتکار فرایند اصطلاحات، دولت ازبکستان در حوزه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به بررسی ۲۰ ـ ۳۰ سال آینده کشور اقدام کرده است. این اصول، اساسی نوسازی و توسعه ازبکستان و پیشرفت اهداف اصلی اصلاحات را تدوین کرده اند: بنای کشور مستقل، دمکراتیک، توسعه یافته اقتصادی، که براساس اصول قانون و عدالت ساخته شده باشد. یکی از مهمترین مسائل ازبکستان ثبات اقتصاد کلان و رشد اقتصادی قوی تضمین شده بود که بدان دست یافته است. در سالهای ۲۰۰۰ ـ ۲۰۰۵ حجم اقتصاد ملی ازبکستان به تنهایی یک سوم افزایش یافته و طی سه سال گذشته تولید ناخالص داخلی سالانه ۷درصد رشد داشته است.
با جمع بندی نتایج ۱۷ساله اصلاحات اقتصادی با اطمینان می تون گفت که سخت ترین مراحل پشت سر گذاشته شده است. کشور به استقلال کامل در انرژی و تولید دست یافته است و به زودی در بدهی های خارجی و سوبسیدهای مالی استقلال خود را بدست خواهد آورد. استقلال اقتصاد کشور با نرخ رشد باثبات و بالای اقتصاد، شامل بخشهای صنایع کلیدی و کشاورزی و با بودجه متوازن و تراز پرداخت مثبت تأمین شده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، در ازبکستان ۵۱ درصد از بودجه عمومی دولت برای اهداف اجتماعی و به ویژه، تأمین بهداشت و آموزش تخصیص داده شده است. با توجه به اینکه ۶۴ درصد جمعیت ازبکستان جوان است .کشور به آموزش کادرهای نسل جدید اهمیت زیادی قائل می شود که برای وظایف پیچیده در نوسازی کشور و بنیان گذاری اجتماع دمکراتیک بالغ باید بکار گرفته شوند. هزینه های آموزشی در تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از ۱۲درصد از هزینه ها را تشکیل می دهد.برای بیش از سه سال گذشته کاربران اینترنتی در ازبکستان سه برابر شده اند و اکنون به بیش از ۲ میلیون مورد می رسد (در ۲۰۰۷ این تعداد ۷/۱ میلیون، در ۲۰۰۶ حدود ۸۵۵ هزار و در ۲۰۰۵ برابر ۶۷۵ هزار بود) . توسعه جامعه مدنی در ازبکستان در ردیف سیاستهای دولتی قرار گرفته است. هم اکنون در ازبکستان بیش از ۵ هزار سازمان غیردولتی غیرانتفاعی به ثبت رسیده اند و به فعالیت مشغولند.

منبع : روزنامه ابرار