گریز اعراب از الیزه

فقط مردم فرانسه نیستند که از اتفاقات درون کاخ الیزه کلافه هستند و از پی داستان جدایی سیسیلیا و سارکوزی روزهای آرام حاکمیت ژاک شیراک را آرزو می کنند، در این سوی اتلانتیک هم تحمل رفتارهای پر نوسان رهبر جوان فرانسه برای بسیاری از افراد دشوار شده است.
بدترین اتفاق برای یک رهبرسیاسی جوان که آرزوهایی در اندازه امثال ناپلئون دارد این است که نزد افکار عمومی تصویر یک فرد غیر قابل پیش بینی را پیدا کند. این مشکلی است که رهبر جمهوری جدید فرانسه با آن روبه رو است.
دست کم نزد افکارعمومی منطقه ما، خاورمیانه، به گواهی نظرسنجی هایی که در جهان عرب صورت گرفته، رهبر الیزه چنین تصویری از خود برجای گذاشته است. او در حالی که فقط ۵ ماه از ایام صدارتش بر فرانسه می گذرد چندین نقش و طرح در سیاست خارجی و داخلی عرضه کرده است که شاید بتوان ویژگی مشترک آنها را ناسازگاری با واقعیت های محیط سیاست بین الملل و سنت های سیاست خارجی فرانسه قلمداد کرد.
کسی به این فکر نمی کند که سارکوزی و وزیر خارجه هم سلیقه اش از این نقش های بلند پروازانه چه اهدافی را دنبال می کنند، و آیا هدف آنها نشاندن فرانسه گوشه گیر در کانون رهبری اروپا است یا برای جبران « تأخیر تاریخی » مشارکت فرانسه در عرصه بین المللی به این سیاست های شتابان روی آورده اند، بلکه مسأله مورد توجه افکار عمومی این است که آنها تصویر جاافتاده دیپلماسی را در اذهان عمومی به هم ریخته اند.
نیکلا سارکوزی، برنارد کوشنر و نخست وزیر کابینه او، فرانسوا فیون در این ۵ ماه به معنای واقعی بحر سیاست خارجی کشوری که میراث دار دموکراسی است را متلاطم ساخته اند.
تصویر دیپلماسی فرانسه از زمان شارل دوگل تاکنون تصویری آرام بخش بود که تار وپود آن با عنصر میانه روی و مستقل بودن تنیده شده بود. برای سال های طولانی پاریس زیر بیرق چنین سیاستی می کوشید نقش محور ایجاد موازنه را میان شرق و غرب ایفا کند.
اما اکنون همه آن نگرانی هایی که در ایام انتخابات نسبت به چرخش عقربه سیاست خارجی این کشور پس از شیراک وجود داشت، به واقعیت پیوسته است. فرانسه معتدل و آرام در میادین دیپلماسی حتی بیش از ۲ همتای انگلیسی و آلمانی مضطرب به نظر می رسد.
در این چرخش از شرق به سوی غرب، سارکوزی سرمایه بزرگ میراث دیپلماسی عصر شیراک را از کف داده است بدون آن که چیز تازه ای را جایگزین او سازد. اعتماد و دوستی ملل شرق با مردان الیزه از اعراب تا ایران، امتیاز منحصر به فرد دولت های فرانسه در قیاس با دول غرب بود. اما با چرخش هایی که سارکوزی در تحکیم پیمان های دوستی با دولت های حریف اعراب و ایران شروع کرده است، آن امتیازهای طلایی یکی پس از دیگری در حال سوختن است.
تضاد نگاه الیزه با اعراب و کشورهای اسلامی بیش از هر جا در بحران ها ومناقشات خاورمیانه جلوه کرده است. او در مسأله صلح در فلسطین ، کشمکش در عراق ، انتخابات در لبنان و بالاخره موضوع هسته ای ایران در نقطه ای ایستاده است که جبهه نومحافظه کاران کاخ سفید قرار دارند. تفکیک میان سیاست خارجی آمریکا دراین منازعات با آن چه خط مشی جورج بوش است بسیار دشوار شده است. جالب است که رهبر الیزه نه تنها این درجه از همصدایی را که در افکارعمومی جهان ضعف بزرگ پاریس تلقی شده، انکار نمی کند بلکه مغرورانه از آن دفاع می کند.
شاید یاد آوری تحلیل جالبی که لوموند اخیراً از این همسویی سارکوزی ارائه کرد در اینجا خالی از لطف نباشد. تحلیلگر این روزنامه در نوشته خود که شاید سخن بسیاری از فرانسوی های نگران از مشی الیزه باشد گفته بود: معلوم نیست که دیپلماسی سارکوزی آیا سودی از ایستادن در کنار جورج بوش آن هم در بحران های خاورمیانه که میدان شکست آمریکا است می برد. لوموند اضافه می کند که سارکوزی شش سال دیر به این میدان ائتلاف سیاسی گام گذاشته است زیرا پیش از او مردان دیگری دراین سوی آتلانتیک مانند بلر راه اتحاد با بوش را پیمودند وعاقبت چیزی هم عایدشان نشد.
واقعیت نیز جز این نیست که سارکوزی در دوره ای پرچم آتلانتیک گرایی بر افراشته و به یاری کاخ سفید شتافته است که متحدان دیرین آمریکا در دو جنگ عراق و افغانستان از انگلیس تا ژاپن و کره جنوبی اندک اندک عرصه را ترک می کنند.
اما گویی مدت زمانی باید به انتظار نشست تا آثار خطرهایی که دوستان دورو نزدیک فرانسه گوشزد می کنند، در الیزه لمس شود. تاکنون تیم سیاستگذار الیزه با گارد بسته با منتقدانشان روبه رو شده اند، و انتقاد و توصیه هیچ کدام از چهره های سیاسی و رسانه ای پاسخی درخور نیافته است.
اما بعید است که این وضع چندان دوام آورد، دست کم در حال حاضر که دولت ها با تعهدی مضاعف منافع ملی خویش را تعقیب می کنند شانس چندانی برای سارکوزی در تداوم بازی مشترک با آمریکا دیده نمی شود. لذا انتظار نمی رود موج نارضایتی اعراب و کشورهای اسلامی نسبت به رفتارهای زیانبخش دیپلماسی سارکوزی به نقد و نصایح محدود بماند. سارکوزی در سیاست های جدید خویش منافع آشکار کشورهای اسلامی وعربی را به تهدید انداخته است. اگر مواضع وزیرخارجه او در مسأله هسته ای ایران، دیپلماسی پاریس را در آماج خشم تهران قرار داده است اعراب و بویژه جهان اسلام از ضیافت اخیر او برای دولتمردان صهیونیست و پیمان همکاری که با اولمرت بست، بوی همدستی با دشمن را استشمام کرده اند.
اتفاق های اخیر در سفر اولمرت به پاریس برای جهان عرب این پیام تلخ را مخابره کرد که سارکوزی انتخاب ها و اولویت های دیپلماسی خاورمیانه ای فرانسه را تغییر داده است. سخنان اولمرت و سارکوزی در شام ضیافت الیزه به وضوح گویای همه واقعیت بود. اولمرت گفت که تل آویو دوست تازه ای در اروپا یافته است و سارکوزی و نخست وزیرش فیون گفتند که امنیت اسرائیل برای آنها نیز حیاتی است و بر سر منافع این رژیم با هیچ کس معامله نخواهند کرد.
بی سبب نبود که روزنامه اسرائیلی «هاآرتص» در بحبوحه این دیدار ایهود اولمرت به فرانسه نوشت: این برای نخستین بار در چهل سال گذشته است که پاریس همانند لندن سیاست هایی اینچنین دوستانه و نزدیک نسبت به اسرائیل اتخاذ می کند.
برای جهان عرب شاید مرحله نخست چرخش های سارکوزی در نزدیک شدن به کاخ سفید قابل تحمل بود اما تغییر نگاه او به سوی تل آویو قطعاً حادثه ای فاجعه بار است. سارکوزی با این تصمیم کفه دیپلماسی اروپایی را به طرز بی سابقه ای علیه مسلمانان واعراب تغییر می دهد و این تفسیر همان سخنی است که هاآرتص با خرسندی به زبان می آورد. بنابراین لازم نیست برای درک زوایای اندیشه و رفتار شگفت ساکن جدید الیزه در تبار و نسب یهودی او یا کارنامه ایام وزارت کشورش در ضدیت با مهاجران عرب فرانسه غور شود. امروز همه چیز در باره تمایلات این سیاستمدار لیبرال و ماجراجو روی مونیتور رسانه ها نمایان شده است.
به یقین ورود اولمرت به فرانسه یک نقطه عطف در سیاست الیزه به حساب می آید اما تغییرنگاه سارکوزی مدت ها پیش از این آغاز شده است.لابی اعراب که در ۱۲ سال دوران حاکمیت شیراک در ساختار اقتصادی و سیاسی فرانسه فعال بود اکنون به شدت منزوی شده. این اتفاق بیش از هر جا در چینش مدیران دیپلماسی فرانسه مشهود است جایی که برنارد کوشنر به اندازه خود سارکوزی سیگنال های ضد عربی در تصمیم های خویش آشکار کرده است.مهم ترین میدانی که در آن می توان چهره جدید سیاست خارجی «کوشنر- سارکوزی» را به تماشا نشست بیروت و مناقشه حساس انتخابات ریاست جمهوری لبنان است.
سیاست کاربردی مردان پاریس در بیروت که توسط دیپلماتی به نام ژان کلود کوسه ران رهبری می شود ظن و تردید بسیاری از محافل و فعالان این کشور را برانگیخته است.همراهی خط دیپلمات های فرانسه در بیروت با جفری فیلتمن نماینده سیاسی آمریکا در لبنان به گونه ای است که به گفته یک تحلیلگر لبنانی هیچ آثاری سیاست شرق گرایانه شیراک در نقطه ای که حوزه سنتی فرانسوی ها بوده است نمی بینی، این مطلب را بسیاری از رهبران بیروت به فرستادگان الیزه گوشزد کرده اند که چنان که پاریس موضع خویش در بیروت را از آمریکا جدا نکند در آینده ای نه چندان دور فرانسه باید از ایستگاه بیروت به عنوان مهمترین تکیه گاه دیپلماسی خویش خداحافظی کند.
این هشدار را مردان الیزه می توانستند به روشنی در انعکاس وسیع ضیافت سارکوزی با اولمرت در رسانه های بیروت درک کنند.اغلب گزارشگران لبنانی حادثه ضیافت الیزه برای دولتمردان تل آویو را قمار سیاسی سارکوزی تعبیر کردند.برخی از آنها نیز این اتفاق را دست پخت سیاسی کوشنر کهنه کار برای رهبر جوان الیزه تعبیر کرده اند.این دست از ناظران لبنانی که اتفاقات سیاسی پاریس را با وسواسی بیش از ملت های دیگر تعقیب می کنند ریشه های این چرخش سارکوزی علیه اعراب را در حضور تیم مشاوران لیبرال و ضد عرب او جست وجو می کنند که از زمان انتخابات به رهبری کوشنر رشته تنظیم مواضع بین المللی سارکوزی را دردست گرفتند.به گفته این منابع، تیم لیبرال هایی که در ارکان دیپلماسی سارکوزی حاکم شده اند در ۵ ماه گذشته به یک جابه جایی و تسویه گسترده در وزارت خارجه دست زده و بسیاری ازدیپلمات های دوستدار اعراب و مرتبط با پایتخت های خاورمیانه را کنار زده اند.از جمله برنامه های این تیم در نخستین روزهای صدارت سارکوزی بر الیزه حضور ناگهانی سارکوزی در مجمع یهودیان و ایراد سخنرانی معروف وی در ستایش از رژیم صهیونیستی و طرح اتهام تروریستی علیه حزب الله بود.
بنابراین نگرانی محافل عرب وکشورهای اسلامی در باره آنچه در کاخ الیزه می گذرد، فراتر از رفتار های جانبدارانه سارکوزی یا گفتارهای مناقشه انگیز کوشنراست، منتقدان برنامه های الیزه در جهان عرب و نیز خود فرانسه نسبت به تغییر در ساختار دیپلماسی نگران هستند و به جد معتقدند که پاریس برای احیای اعتبار ازدست رفته خویش باید تجدیدنظری در نقش عوامل پشت صحنه این بازی های مخرب به عمل آورد.

محمد نوری

منبع : روزنامه ایران