شاخصه‌های جدید قدرت دفاعی

در گذشته می‌گفتند که “ قدرت از لوله تفنگ برمی‌خیزد” این سخن کهن از نگاه استراتژیست‌های آن زمان دال بر قدرت نظامی یک کشور داشت که متشکل از قدرت زمینی نیرومند یک کشور بود. اپراتورهای انگلیس و فرانسه و کمی پس از آن پرتقالی‌ها و اسپانیایی‌ها از این ا هرم به خوبی بهره‌برداری نمودند. اما ایتالیایی‌ها دیر به فکر استفاده از لوله تفنگ افتادند. کشورشان به سان چکمه‌ای بود که در پای قدرت‌های آن زمان یعنی اتریش‌ها و فرانسه تقسیم شده بود و تنها پس از رشادت‌های گاریبالدی و دیگر قهرمانان رمی ایتالیا را نجات دادند.
پس از آن نیز نظام بین‌الملل دو قطبی و رقابت تسلیحاتی جنگ سرد و قدرت سخت افزاری را به اوج رساند . اما فقط میان قدرتمندان روند استعمارزدایی اوایل دهه ۱۶۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی قدرت لوله تفنگ یا قدرت سخت افزاری پایان داد. بنابراین در صدد ایجاد استعمار نو برآمدند. این استعمار نو متکی بر قدرت نرم بود گرچه تا قبل از آن اصطلاح قدرت نرم رایج نبود و بعدها جوزف نای آن را در حوزه روابط بین‌الملل به کار برد. پرورش نخبگان جهان سوم و عمدتا کشورهای مستمره ناظر بر استفاده استعمارگران به جنبه قدرت نرم به تعبیر امروزین می‌باشد. این مورد تنها یکی از شاخص‌های این قدرت به صورت امروزین می‌باشد.
اما با پیشرفت فناوری وتکنولوژیک جدید استفاده از مولفه‌های جدید قدرت به روزتر و کارآمدترشد . تاجایی که می‌توان گفت امروزه اهمیت و نقش این مولفه‌های جدید تقدم کاربردی بیشتری بر مولفه‌های پیشین دارند.
افزایش توانایی‌های تکنولوژیک آموزش شهروندان به قواعد و امور جنگی، آموزش نیروهای اطلاعاتی و امنیتی برای آگاهی از نگرش و راهبرد کشورهای دیگر نسبت به کشور خود و در صورت لزوم تاثیرگذاری بر افکار عمومی کشور محل اقامت جاسوسان و شناسایی منابع تهدیدات از طریق دیپلماسی شبکه‌ای و ... از مهمترین مولفه‌های قدرت دفاعی به روش جدید است . با توجه به این مولفه‌ها و شاخص‌ها و نیز شناسایی آنها باز تعریف سیاست دفاعی در هر کشور امری اجتناب ناپذیر و قطعی است . باز تعریف به این معنا که سیاست دفاعی کشورها باید با توجه به شرایط زمانی و مکانی یعنی توانایی تاثیرگذاری وتاثیرپذیری از سیاست‌های دفاعی دیگر کشور در شرایط متفاوت به تدوین ،‌اتخاذ و اجرای سیاست دفاعی پرداخت.
اسرائیلی‌ها با استفاده ازاین مولفه‌های جدید به همراه مولفه‌های قدیمی قدرت دفاعی به تدوین، اتخاذ و اجرای سیاست دفاعی می‌پردازند. آنان با پرورش هزاران یهودی در شمال عراق و نفوذ در شهرهای مسلمان نشین این منطقه سعی دارند با تاثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه کردستان عراق از گذشته اسف‌بار کردها سوء استفاده نمایند در بعد تکنولوژیک به پیشرفته‌ترین فناوری‌ها متصل‌اند. در بعد فرهنگی با مظلوم نمایی یهودیان و بزرگنمایی هولوکاست و تصویب قطعنامه ضد هولوکاست در مجمع سازمان ملل نموده است. این کشور بیشترین بودجه نظامی را به مسائل دفاعی اختصاص داده است تا جایی که به ارتش ملت ساز معروف است و به شارل موناژ سیاست خارجی در دکترین امنیتی اسرائیل جایی ندارد. چینی‌ها نیز به این امر واقف‌اند. آنان در المپیک آشیانه پرنده ثابت کردند که بهترین‌اند و با استفاده از عمومی نمودن ورزش به قدرت خود می‌پردازند. در بعد اقتصادی ،تکنولوژیک و تجاری از غول‌های اقتصادی جهان محسوب می‌شوند . تولیدات چینی‌ها اگر چه کیفیت و کارایی تولیدات تکنولوژیک اروپاییان و ژاپنی‌ها را ندارد اما بازار‌های مصرف مناسبی دارند .همین بازار مصرف تولیدات خود یک شاخص دفاعی جدید است.
در مقابل اسرائیلی‌ها و چین و نیز ژاپنی‌ها ،آمریکاییان از این مولفه غافل مانده‌اند. پرستیژ آنان درجامعه بین‌المللی خدشه‌دار شد و با خلق فاجعه عراق هم در بعد داخلی و هم در بعد خارجی به جهانیان اثبات نمودند که قدرت نظامی یگانه عامل برتری نیست.
قدرت تاثیرگذاری بر نهادهای بین‌المللی بویژه NGOS یا سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی از دیگر مولفه‌های قدرت دفاعی یک کشور محسوب می‌شود که کشورها با اعزام هیئت‌های دیپلماتیک و ارتقای روابط دیپلماتیک بویژه به سطح سفارت و نیز رایزنی برای ریاست نمایندگان کشور خود یا منطقه یا گروه خود مثل جنبش عدم تعهد یا گروه‌بندی اسلامی - عربی یک شاخصه دفاعی مدرن محسوب می‌شود. بان‌کی‌مون اگر چه یک شخصیت حقوقی سازمان ملل متحد است اما برای حل مسئله بحران در شبه جزیره کره و یا شرق آسیا یک مهره تاثیرگذار است.
سنجش دو عملکرد متفاوت از دو نوع مولفه یعنی حمله آمریکا به عراق و قدرتمند شدن چینی‌ها درسال‌های اخیر گویای این واقعیت است که آینده از آن کشوری است که واقعیات مسلم را برای آینده آنالیز کند. باتلاق عراق و بلند پروازی‌های چینی‌ها به خوبی نشان از آینده روشن چینی‌ها در این نبرد دارد. اسرائیل نیز اگرچه جهش خوبی برداشته است اما این رژیم هنوز با بحران مشروعیت ،بحران جمعیت ، بحران وسعت جغرافیایی و دیگر مولفه‌های تاثیرگذار بر حاکمیت قدرتمند برخوردار است.

هادی‌محمدی فر

منبع : روزنامه رسالت