چالش «وحدت» در اتحادیه اروپا

با انتخاب باراک اوباما به عنوان رئیس جمهور آمریکا و پایان سیاست های یک جانبه گرایی نومحافظه کاران، به نظر می رسد دور جدیدی از همگرایی میان آمریکا و اروپا از یک سو و تسریع در روند وحدت اروپا آغاز گردد که علائم آن را می توان در «اجلاس ۲۰» مشاهده کرد. این در حالی است که وحدت اروپا در صحنه عمل با چالش های ریشه ای فراوانی روبرو است که در ذیل مورد اشاره قرار می گیرد: به گزارش ایرنا، بعد از جنگ جهانی دوم کشورهای اروپایی با بهره گیری از تجربه تلخ دو جنگ و اثرات اتحاد در جلوگیری از این وقایع تلخ و با توجه به مولفه های همگون و یکپارچه نژادی و فرهنگی به فکر ایجاد وحدت افتادند. و در سال ۱۹۵۷ م اتحادیه اروپا به طور رسمی با ۶ عضو تشکیل شد و از آن پس تاکنون در جهت ایجاد همگرایی سیاسی و اقتصادی مسیرهای پرفراز و نشیبی را پیموده است. تشکیل قانون واحد اروپایی در سال ،۱۹۸۶ پیمان ماستریخت در سال ،۱۹۹۲ آمستردام ،۱۹۹۷ نیس ،۲۰۰۰ رم ۲۰۰۴ و معاهده لیسبون در سال ۲۰۰۷ م در این راستا ارزیابی می شود. علی رغم موفقیت های قابل توجه در عرصه های سیاسی و اقتصادی و عضویت ۲۷ عضو فعلی، این اتحادیه در روند همگرایی استراتژیک خود با موانعی نیز مواجه بوده است.
۱) موانع سیاسی
الف) قوانین داخلی کشورها: در بعد سیاسی یکی از موانعی که اتحادیه اروپا با آن مواجه است و از ابتدای تشکیل آن به دنبال راهکارهایی برای فائق آمدن بر آن بوده، قوانین داخلی کشورها است که گاه این قوانین مانعی برای اجرای برنامه های جامع و فراگیر کشورهای عضو اتحادیه بوده است و آخرین آن عدم اجماع بر سر معاهده لیسبون بود که علی رغم موافقت همه کشورهای عضو اتحادیه مبنی بر اجرایی شدن آن، صرفا بدلیل مخالفت مردم ایرلند روند اجرایی این معاهده که همان روند همگرایی در اتحادیه اروپا بود متوقف شد.
ب) نادیده گرفتن حقوق اعضاء کوچک: از دیگر موانع سیاسی همگرایی در اتحادیه اروپا ، واهمه برخی کشورهای کوچک اروپایی از سیر تدریجی افزایش اقتدار قدرت های بزرگ اروپایی مثل انگلیس، فرانسه، آلمان و به دنبال آن روند کاهش اقتدار دیگر کشورهای کوچک اروپایی و نادیده گرفتن حق و حقوق این کشورها است. بین کشورهای اتحادیه اروپا ۶ کشور بزرگ آلمان، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، اسپانیا و لهستان هر کدام با جمعیتی بین ۴۰ تا ۸۰ میلیون نفر و ۱۱ کشور هر کدام با جمعیتی از کمتر از ۵ میلیون نفر وجود دارند که ممکن است ۶ کشور بزرگ با استفاده از اهرم قدرت اقتصادی و سیاسی اراده خود را بر کشورهای کوچک تر تحمیل کنند و این نگرانی است که باعث شد اجلاس کوتوله ها در اول آوریل ۲۰۰۳ در لوکزامبورگ تشکیل شود و بعدها سران آنها در اجلاس رم نیز با همدیگر ملاقات داشته و بر مواضع مشترک تاکید کنند و در واقع به نوعی مرکزگریزی و حاشیه گرایی روی آورند.
ج) احساس رقابت منفی قدرت های بین المللی: قدرت های بزرگ سیاسی و اقتصادی مثل چین، روسیه و ایالات متحده نیز از روند همگرایی این اتحادیه و شکل گیری قدرت های بزرگ اروپایی احساس رقابت کرده و ضمن ایجاد ماراتن، در پیمانهای سیاسی و اقتصادی که یک طرف آن کشورهای بزرگ و قدرتمند عضو اتحادیه اروپا هستند کارشکنی نموده و مانع از شکل گیری قدرت بزرگ سیاسی رقیب شوند که به خاطر پررنگ بودن وجه اقتصادی این محور بر سایر وجوه، در بحث اقتصادی بیشتر به آن پرداخته می شود.
د) تعارضات درونی: علاوه بر موارد مذکور اختلافات داخلی اعضاء اتحادیه اروپا نیز از موانع سیاسی همگرایی در این اتحادیه محسوب می شود. در حالی که اکثر اعضاء اتحادیه از هیچ کوششی برای تعمیق همگرایی فروگذار نمی کنند، برخی دیگر از اعضاء با تمسک به موارد ذیل با گسترش جغرافیایی اتحادیه مخالفت می ورزند. عمده دلیل مخالفین اتحادیه عبارتند از:
▪ خیل عظیم مهاجمان به سوی کشورهای توسعه یافته اروپایی سرازیر می شود و از این طریق به ساختارهای اقتصادی و اجتماعی این کشورها آسیب وارد می شود.
▪ باگشودن درهای این اتحادیه به روی اعضاء جدید به ویژه ترکیه، این اتحادیه قادر به تحمل و کنترل پیامدهایی نظیر گسترش مهاجرت، افزایش تورم و بیکاری نخواهد بود. به خصوص اینکه پیش بینی می شود تعداد مهاجران اقتصادی از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ به صداها هزار نفر برسد.
▪ با گسترش اتحادیه و اجرا شدن قانون اساسی واحد، بخشی از آزادی های فردی و اجتماعی شهروندان مخدوش می شود.
اگر به مسائل مذکور، مسائل قومیتی، چند فرهنگی در این اتحادیه و نحوه اجماع درباره مسائل دفاعی و امنیتی به خصوص استقرار پلیس واحد اروپایی و «یوروپل» را بیفزائیم، محور مذکور بیشتر خودنمایی می کند.
۲) موانع فرهنگی
الف) مانع زبانی: در حال حاضر در اتحادیه اروپا برای ۲۷ کشور عضو، ۴ زبان بزرگ و ۲۰ زبان رسمی وجود دارد که در کمیسیون های رسمی اتحادیه ۳ زبان کاربرد دارد. انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی و تا حدودی آلمانی زبان هایی هستند که از مرزهای ملی فراتر رفته و بقیه زبان ها شامل پرتغالی ها، ایتالیایی ها، لهستانی، بلغاری و... نیز در مدارس، دانشگاه ها و مراکز این کشورها مورد استفاده قرار می گیرد. این تنوع زبانی باعث شده که پارلمان اروپا بیش از ۴ هزار مترجم در استخدام بگیرد که این امر سالانه تقریبا یک میلیارد یورو هزینه در بر دارد و معمولا یک هفته طول می کشد تا ترجمه ها به زبان تمامی کشورهای عضو انجام می شود. گاه که از زبان میانجی برای ترجمه استفاده می شود نیز برخی اطلاعات به درستی ترجمه نمی شود. در واقع این مشکلات زبانی یکی دیگر از موانع همگرایی در اتحادیه اروپا است.
ب) چند فرهنگی: فرهنگ انگلوساکسون که در مقابل فرهنگ لاتینی قرار دارد در کنار فرهنگ کشورهای شرق اروپا که تلفیقی از فرهنگ اسلاوی و روسی است، باعث به وجود آمدن سه حوزه فرهنگی شده و بر وحدت نظر در اتحادیه اروپا سایه افکنده است. همچنین می توان فرهنگ «نوردیک» کشورهای اسکاندیناوی را هم به آن افزود. این چند فرهنگی یکی از موانع تصویب قوانین یکپارچه در جهت همگرایی محسوب می شود.
۳) موانع اقتصادی
الف) کاهش اعتماد عمومی: وضعیت اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اروپا چندان راضی کننده نیست و این موضوع که به دلیل کاهش یافتن قدرت خرید مردم، نوسانات نرخ بهره بانکی، افزایش تورم و بالا رفتن انتظارات مردم است، باعث سلب اعتماد عمومی شده است، به گونه ای که «ژاکین آلمونیا» کمیسر اتحادیه اروپا، کاهش رشد اقتصادی این اتحادیه را غیر معمول خواند و گفت : «چشم انداز نیمه دوم سال ۲۰۰۸ و آغاز سال ۲۰۰۹ راضی کننده نیست.» با تنزل اقتصاد در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، اعتماد عمومی نسبت به اتحادیه به پایین ترین حد خود رسید. همین امر باعث شد کارشناسان اقتصادی این اتحادیه، رشد اقتصادی منطقه یورو از ۶/۲ درصد در سال ۲۰۰۷ به کمتر از ۲/۱ درصد در سال ۲۰۰۸ پیش بینی کنند که این رقم در سال ۲۰۰۹ به کمتر از ۸/۰ درصد خواهد رسید.
ب) رقابت منفی: اتحادیه اروپا همراه آمریکا بیشترین سهم را در تولید و تجارت جهانی در اختیار دارند. همچنین این اتحادیه در زمینه فناوری و تحقیقات علمی به عنوان قطب بزرگ تولید علم و فناوری در جهان به شمار می روند. از سوی دیگر رقابت تنگاتنگ اقتصادی با آمریکا، ژاپن، کانادا و جنوب شرق آسیا از سویی سبب تسریع روند همگرایی و وحدت و از سوی دیگر باعث رقابت منفی اقتصادی شده است به گونه ای که هر کدام از قطب های قدرت اقتصادی از هیچ کوششی برای تضعیف دیگری فروگذار نمی کنند.
ج) چالش های وحدت پولی (یورو): اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۹ واحد پولی مشترکی به نام یورو را به اعضاء خود معرفی و آن را رواج داد. اگرچه برخی صاحبنظران یورو را عامل تاریخی در تشدید روند همگرایی تلقی می کنند، اما رشد اقتصادی منطقه یورو در ده سال گذشته پایین تر از حد پیش بینی شده بوده است. از طرفی افزایش ارزش یورو در برابر ارزهای معتبر، به ویژه دلار آمریکا چالش عمده ای است که اتحادیه اروپا با آن درگیر است. با وجود آن که کشورهای عضو اتحادیه اروپا به تجارت با چین، روسیه و هند به عنوان بازارهای وسیع و در دسترس، چشم دوخته اند، اما یورو قوی سبب کاهش واردات روسیه و چین از اتحادیه اروپا می شود و بازار هدف اروپایی ها را تسلیم آمریکا خواهد ساخت. افزون بر این هنوز از مجموع ۲۷ کشور عضو اتحادیه تنها ۱۵ کشور واحد پولی مشترک را پذیرفته اند و ۱۲ کشور هنوز یورو را نپذیرفته اند که این موضوع نیز خود می تواند چالشی در تصمیم گیری های کلان اقتصادی در اتحادیه اروپا محسوب شود.
د) عدم توازن تجاری کشورهای عضو: به طور مثال در سال ۲۰۰۶ مجموع تولید ناخالص ۲۷ کشور عضو اتحادیه ۱۴۴۲۱ میلیارد دلار بوده که ۶ کشور اول عضو یعنی آلمان، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا وهلند جمعا ۷۸ درصد کل اتحادیه را در اختیار داشتند و ۲۱ کشور دیگر روی هم ۲۲ درصد تولید اتحادیه را داشته اند. یا در گزارش صندوق بین المللی پول در سال ،۲۰۰۷ در حالی که آلمان، انگلیس و فرانسه در رتبه های ۵ ، ۶ و ۷ جهانی در تولید ناخالص داخلی قرار داشتند، کشورهایی مانند آلبانی در رتبه ،۱۱۴ مقدونیه ۱۱۷ و بوسنی و هرزه گوین در رتبه ۱۰۰ قرار داشتند و این شکاف طبقاتی باعث استثمار کشورهای ضعیف توسط قدرت های بزرگ اقتصادی عضو شده است. طبیعی است که استثمار اقتصادی، دنباله روی و استثمار فرهنگی و سیاسی را نیز به دنبال خواهد داشت که این موضوع مانع عمده ای در روند همگرایی است.
● سخن آخر
در هر حال بروز انشعاب سیاسی در اتحادیه اروپا که با ضربات فرانسه و هلند آغاز شد و ایرلند نیز به آن شتاب دارد و امروز نیز بحران مالی جهانی به آن افزوده شده، با گذشت زمان ممکن است به تقویت مواضع آمریکا در اتحادیه اروپا منجر شود. ناظران معتقدند اتحادیه اروپا با توجه به تعدد کشورها و مشکلات و موانع فراروی قادر نیست وحدت آفرین باشد و باید در جستجوی پیوندهای محکمتر و جدیدتری باشد، در غیر این صورت باید در انتظار تولد و تشکیل کانونهای سیاسی و اقتصادی جدیدی در اروپا بود.

منبع : روزنامه ابرار